Sınıf Ortamının Fiziksel Yönden Düzenlenmesi

Sınıf ortamının fiziksel düzeni, sınıf yönetiminin boyutlarından ilkini oluşturur. Sınıfın fiziki durumu öğretimi etkileyen temel unsurlarından biridir. Sınıfın fiziki olarak etkin bir şekilde düzenlenmesi sınıfta gerçekleştirecek her türlü etkinliğin verimini arttıracaktır. Öğretmenin sınıfta düzenlenecek etkinlik türüne, kullanılacak öğretim yöntemine ve dersteki içeriğe göre farklı fiziksel düzenlemeleri yapması gerekir.

Evertson ve ark. (1997), sınıfın fiziksel düzeninin nasıl olacağı konusunda öğretmenin izlemesi gereken dört anahtardan bahsetmektedir, bunlar (Akt.Celep, 2004:27);

• Çok fazla hareketin olacağı alanları belirlemek,

• _{Öğrencinin öğretmeni kolayca görebileceğinden emin olmak,}

• Öğretim araç- gerecinin kullanımı ve öğrenci gereçlerinin hemen ulaşılabilir olmasını sağlamak,

• Öğrencilerin sınıf bütün sunumlarını ve oyunlarını kolaylıkla görebildiğinden emin olmak.

Başar (1999:29) ise sınıftaki fiziksel ortamın değişkenleri olarak; sınıftaki öğrencilerin sayısı, duvar ve eşya renkleri, ısı, ışık, temizlik, gürültü düzeyleri ve görünümü saymaktadır. Tutkun (2007:249) ‘da bunlara ilave olarak, öğrenme ve ilgi köşelerini de fiziksel ortamın öğeleri arasında göstermektedir.

a. Öğrenci sayısı

Öğretmenin eğitim-öğretim faaliyetlerini planlarken sınıftaki öğrenci sayısını göz önünde bulundurması gerekir. Bir sınıf için ideal öğrenci sayısı olarak herhangi bir sayı vermek doğru olmayacaktır. Çünkü bu sayının en önemli belirleyicilerinden biri öğrencilerin düzeyidir. Örneğin okul öncesi ve ilköğretim düzeyindeki öğrencilerin öğretmenin bireysel ilgisine daha çok gereksinim duyacaklarından dolayı sınıfın sayısı az tutulmalıdır. İkinci değişken ise ders ve konun türü ile izlenen yöntemdir (Başar, 1999:29,30).

Kalabalık sınıflarda öğrencinin güdülenmesi ek bir zaman gerektirir. Öğretmen amaçlar, dersin ve konunun özelliklerine göre uygun çalışma teknikleri geliştirerek öğrencin derse katılımını sağlamalıdır (Aydın, 2006:30).

b. Yerleşim Düzeni

Sınıfın düzenleniş biçimiyle öğrencilerin güdüsü, derse katılımı, öğrencilerin birbirleriyle etkileşimi arasında bir ilişki bulunmaktadır. Sınıfın öğretimi destekleyici biçimde düzenlenmesi için öğretmenin pek çok etmeni göz önünde bulundurması ve en uygun yerleşim biçimini oluşturması gerekir (Erden, 2003:140).

Sınıf yerleşim düzeni biçimleri,

- Geleneksel sınıf yerleşim düzeni, - Bireyselleştirilmiş sınıf yerleşim düzeni, - Tek guruplu sınıf yerleşim düzeni,

- Çok guruplu sınıf yerleşim düzeni, olarak dört grupta toplanabilir.

Sınıfın yerleşim düzenine ilişkin olarak uygun yerleşim düzeni oluşturmada öğrenci grubunun sayısı ve özellikleri öğretilecek konun niteliği, öğretmenin kullanacağı öğretim yöntemi ve sahip olunan imkânlar dikkate alınmalıdır (Işık, 2006:36,37).

c. Isı, Işık ve Renk

Sınıfın aşırı sıcak ya da soğuk olması, öğrencilerin derse odaklanmasını olumsuz yönde etkileyebileceği gibi fiziksel rahatsızlıklara, öğrencilerin ilgisinin dağılmasına, zihninin gevşemesine ve etkinliklere odaklaşmasını güçleştirir. İdeal sınıf ısısı ile ilgili değişik oranlar belirtilmekle birlikte bu oranın 20–23 derece arasında olması uygundur. Isının öğrencilerin kıyafetleri ile terleme ve üşümelerine sebep olmayacak normal bir derece olmasına dikkat edilmelidir (Tutkun, 2007:247).

Sınıfta eğitim etkinliklerinin rahat bir ortam içerisinde gerçekleşmesi için, ışığın yeterli olması gerekir. Gereğinden çok veya yetersiz aydınlatma ilginin dağılmasına neden olur (Aydın, 2006: 37).

Doğal ışık kaynağının yeterli olmadığı durumlarda gün ışığına en yakın aydınlatma tercih edilmelidir. Işık düzeyi öğrencilerin gözlerini yormayacak düzeyde ayarlanabilmelidir. Duvarlardaki boyanın ve sınıftaki diğer malzemelerin yansıtma oranlarına dikkat edilmelidir (Aksoy, 2007:51).

Renkler insan psikolojisi üzerinde etkili bir unsurdur. Renkler kendilerine özgü dilleri ve dünyaları olan, gizemli duyguların temsilcisidir. Bir başka deyişle her rengin kendine özgü kişiliği ve etkisi vardır (Aydın, 2006:37). Mavi ve yeşil insanlarda rahatlık hissi oluştururken, kırmızı ve turuncu uyarıcı renklerdir. Sınıflar için renk belirlemede öğrencilerin özellikleri de göz önünde bulundurulmalıdır. İlköğretim sınıfları için sarı, pembe ve turuncu gibi sıcak renklerin; ortaöğretimde ise mavi ve yeşil renklerin kullanması önerilmektedir. Aynı şekilde yazı tahtasının gri, siyah ve yeşil renkte olması okumayı kolaylaştırmaktadır (Özden, 2007:51).

d. Temizlik

Sınıfta yerlerin, duvarların, pencerelerin, sıra ve masaların, eşyaların, havanın temiz olması fiziksel ve zihinsel rahatlık açısından gereklidir. Öğrenciler; sınıfı temiz bulmalı, temiz terk etmeyi öğrenmelidir. Oksijen azlığının öğrencileri dikkatsiz ve uykulu yapacağı bilinmeli, sınıf sık sık havalandırılmalıdır (Başar, 1999:32).

Sınıfın öğrenciler tarafından temel yaşantı alanı olarak benimsenmesi sağlanmalıdır. Bu sağlandığı takdirde öğrenciler sınıfı temiz tutacaklardır. Sınıfın temiz tutulması öğrencilerin ortak sorumluluğu olarak görülmeli bu işin kontrolü de öğrencilere bırakılmalıdır (Koşar, 2005: 172).

e. Gürültü

Gürültü; sınıf içi etkileşimi olumsuz yönde etkileyen bir değişkendir. Gürültü güdülenmeyi ve odaklaşmayı engeller. Ayrıca gürültü, stres yapan fiziksel ve ruhsal sağlığı bozucu bir etkendir ve bir tür çevre kirliliğidir. Öğretmen; öğrencilerin ilgi, dikkat ve katılımlarını her durumda uyanık tutmalıdır. Gürültü, iletişimi engelleyen zihni yoran ve hareketleri azaltan bir etkendir. Öğretmenin sınıfta sakin bir öğrenim ortamı sağlaması için gürültüyü engellemesi ve yok etmesi gereklidir (Tutkun, 2007:248).

Gürültülü bir sınıfta, söyleneni işitemeyen öğrenci, bu durumu öğretmenine söylemekten de çekiniyorsa dersleri eksik veya yanlış anlayabilir. Gürültü nedeniyle öğretmenin ders anlatırken, ifadesini tekrarlamak zorunda kalması zamanını iyi kullanmasını engeller. Gürültü var diye öğretmen sesini yükseltmemelidir. Bu gürültünün artmasını sağlar. Kısa bir süre sessiz kalmak varlığını hissettirici bir davranış yapmak veya söz söylemek ara sıra rastlanan gürültülü durumlarda yararlı olabilir (Celep, 2004:30).

f. Görünüm

Çekici, iyi düzenlenmiş bir sınıf öğrencilerin öğrenmeye karşı olumlu tutum geliştirmesine başarılı olmasına ve kendine güvenmesine olanak sağlar. Dağınık kırık-dökük ve çok fazla uyarıcı bulunan sınıflarda öğrencinin ve öğretmenin dikkati dağılır (Erden, 2003:138).

Sınıfta yer alan nesnelerin uyumlu olması ve amaçlara uygun olacak diziliş içerisinde sıralanması gereklidir. Özenle seçilerek oluşturulmuş bir sınıf düzeni, öğrenciyi psikolojik yönden etkiler. Etkili bir eğitim ortamı, görünüm açısından öğrenciyi olumlu yönde etkileyerek, onun seçici bir bilinç kazanma bilinci geliştirmesine de katkıda bulunur. Bu nedenle öğrencinin de sınıf düzenine ilişkin görüşlerinin alınması yararlı olacaktır. Güzel bir sınıf görüntüsü oluşturmada, görüşü alınan öğrencilerin eğitim yaşamına dönük algı ve beklentileri de olumlu yönde etkilenecektir (Aydın, 2006:38).

g. Öğrenme ve İlke Köşeleri

Sınıfın çeşitli bölümlerinde farklı amaçlar için kullanılabilecek birer köşe oluşturmalıdır. Benzer öğrencilerin oluştuğu düşünülen sınıflar, gerçekte kişisel farklılıkları olan öğrencilerden oluşur. Bu farklılıklar aynı sınıflarda değişik eğitsel etkinliklere gereksinim olduğunu gösterir (Başar, 1999:33).

Öğrencilerin gereksinimlerini karşılayabilmek amacıyla sınıfta, resim, broşür, yazıların asıldığı duvar panoları, bülten tahtaları, kitap, dergi, gazetelerin olduğu bir oturma-dinlenme yeri, öğrencilerin etkinliklerini sergiledikleri gösteri alanları, sınıf

ya da okulda öğrenciler için teknoloji destekli oyun alanları gibi ilgi ve öğrenme köşeleri bulunmalıdır (Tutkun, 2007:249).