Sürekli Kaygı Ölçeği (SKÖ)

Bu çalışmada kesme puanın belirlenmesi amacıyla tercih edilen psikolojik test Sürekli Kaygı Ölçeğidir. Bu ölçeğin tercih edilmesinin nedeni psikoloji alanında sıklıkla tercih edilmesi ve katılımcıların yanıtlamaktan sıkılmayacağı uzunlukta olmasındandır.

Sürekli Kaygı Ölçeği, bireyin içinde bulunduğu durum ve koşullardan bağımsız olarak, bireyin genellikle kendini nasıl hissettiğini belirleme amacıyla kullanılan psikolojik bir testtir. 1964 yılında Spielberger ve Gorsuch tarafından geliştirilmiştir ve ölçekle normal ve normal olmayan bireylerin sürekli kaygı düzeylerini ölçmek amaçlanmıştır. Ölçek 20 maddeden oluşan ve 1–4 arası derecelenen Likert tipi bir ölçektir. Ölçeğin Türkçeye uyarlaması N.Öner ve A.Le Compte tarafından 1975 yılında yapılmıştır.

Sürekli kaygı ölçeği birkaç dile çevrilmiştir ve ölçeğin psikometrik özellikleri farklı evrenlerde test edilmiştir.

Spielberger ve arkadaşları 1970’li yıllarda sürekli kaygı ölçeğini geliştirirken bu ölçeğin tek faktörlü olduğunu varsaymışlardır. Fakat bazı araştırmacılar, verinin iki faktörlü çözümünün tek boyutlu çözüme göre daha iyi uyum sağladığını ileri sürmüşlerdir ve ölçeğin bu iki faktörlü çözümünde, birinci faktörün normal ifadeleri içeren (non-reversed) 13 maddeden, ikinci faktörün ise negatif ifadeleri (reversed) içeren 7 maddeden oluştuğunu belirtmişlerdir. (Spielberger’den aktaran Lim ve Kwon, 2007).

Bazı araştırmacılar sürekli kaygı ölçeğinin faktör yapısını İngilizce konuşamayan kişiler üzerinde araştırmışlardır ve bu araştırmalarda ölçeğin farklı sayıda boyutu olduğunu ortaya koymuşlardır. Ölçeğin faktör yapısı Japonlar, Brezilyalılar, Çinliler ve Portorikolular üzerinde incelenmiş ve birinci faktörün “normal ifadeler” içeren maddelerden, ikinci

faktöründe “negatif ifadeler” içeren maddelerden oluşup, ölçeğin iki faktörlü olduğunu belirlenmiştir (Lim ve Kwon, 2007).

Bieling ve arkadaşları (1998) sürekli kaygı ölçeğinin yapısının ve içeriğinin yeniden incelenmesi üzerine yaptıkları çalışmada, sürekli kaygı ölçeğinin 2 faktörlü olduğunu; birinci faktörün 13 maddeden oluşan “kaygı var”, ikinci faktörün ise 7 maddeden oluşan “kaygı yok” faktörü olduğu sonucuna ulaşmıştır. Ayrıca iki faktörün açıkladıkları toplam varyansın %45,7 olduğunu belirtmişlerdir.

Ölçeğin, yapı geçerliği faktör analizi ile test edilmiştir. Bu amaçla önce verilerin faktör analizine uygun olup olmadığına bakılmıştır. Verilerin faktör analizine uygun olup olmadığını gösteren Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) uyum ölçüsü değeri 0,898’dir. Kaiser- Meyer-Olkin değerinin yüksek olması, ölçekteki her bir değişkenin, diğer değişkenler tarafından mükemmel bir şekilde tahmin edilebileceği anlamına gelir ve bu değerin 0,50’den düşük olması halinde faktör analizine devam edilemez (Büyüköztürk, Şekercioğlu ve Çokluk, 2010). Ölçeğe ait Kaiser-Meyer-Olkin değeri kritik değerler karşılaştırıldığında “0,80-0,90” arasındaki değerin “iyi” olduğu yorumu yapılabilir (Büyüköztürk, Şekercioğlu ve Çokluk, 2010).Aynı veriler için hesaplanan Bartlett Küresellik Testi 4267,08 olup 0,01 düzeyinde manidardır ( 𝜒2

190=4267,08). Bu değerler, örneklem sayısının faktör analizi

yapabilmek için yeterli olduğu göstermektedir.

Tablo 18. Sürekli Kaygı Ölçeği Faktör Analizi Sonuçları

Madde No Faktör Ortak

Varyansı

Faktör-1 Yük Değeri

Döndürme Sonrası Yük Değeri Faktör-1 Faktör-2 SK2 0,120 0,344 0,271 SK3 0,146 0,331 0,409 SK4 0,211 0,459 0,306 SK5 0,230 0,460 0,443 SK8 0,345 0,584 0,459 SK9 0,498 0,630 0,733 SK11 0,452 0,603 0,695 SK12 0,292 0,540 0,349 SK14 0,176 0,382 0,426 SK15 0,388 0,623 0,424 SK17 0,480 0,600 0,741 SK18 0,392 0,559 0,651 SK20 0,367 0,572 0,582 SK1 0,524 0,566 0,748 SK6 0,152 0,370 0,301 SK7 0,153 0,388 0,230 SK10 0,632 0,601 0,839 SK13 0,257 0,434 0,483 SK16 0,538 0,556 0,773 SK19 0,188 0,383 0,395 Açıklanan Varyans Toplam : % 32,7 Faktör-1 : % 25,9 Faktör-2 : % 6,8

Sürekli Kaygı Ölçeği iki faktörlüdür. Önemli olarak belirlenen faktörlerden birincisi ölçeğe ilişkin toplam varyansın %25,9’unu ve ikinci faktör %6,8’ini açıklamaktadır. İki faktörün açıkladığı toplam varyans %32,7’dir. İki faktörün maddelerde açıkladıkları ortak varyans %12-63 arasında değişmektedir. Açıklanan varyans oranının çok düşük olması bu çalışmanın amaçları için sorun teşkil etmemektedir.

Faktör döndürme sonrasında, ölçeğin birinci faktörünün on üç maddeden (2, 3, 4, 5, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 17, 18, 20) ve ikinci faktörünün yedi maddeden (1, 6, 7, 10, 13, 16, 19) oluştuğu belirlenmiştir. Birinci faktörde yer alan maddelerin faktör yük değerleri 0,271-0,741 arasında ve ikinci faktörde yer alan maddelerin faktör yük değeri 0,230-0,839 arasında değişmektedir. Faktörlerin içeriklerini dikkate alındığında birinci faktör normal ifadeleri içeren maddelerden, ikinci faktör ise negatif ifadeleri içeren maddelerden oluşmuştur.

Birinci faktöre “sürekli kaygı var”, ikinci faktöre ise “sürekli kaygı yok” ismi verilmiştir. Bu sonuç yukardaki belirtilen literatürle örtüşmektedir.

Tablo 19. Sürekli Kaygı Ölçeği Faktör Korelasyon Matrisi

Faktör-1 Faktör-2

Faktör-1 1,000 0,526

Faktör-2 0,526 1,000

Tablo 19 incelendiğinde sürekli kaygı ölçeğindeki faktör-1 ile faktör-2 arasında orta düzeyde (r=0,526); pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur.

Sürekli kaygı ölçeğinin yapısının toplanan verilerle ne derece uyum gösterdiği doğrulayıcı faktör analiziyle (DFA) de incelenmiştir. DFA’da ölçeğin faktöriyel yapısının değerlendirilmesinde çoğunlukla ki-kare istatistiği, uyum iyiliği indeksi (goodness of fit index, GFI), düzeltilmiş uyum iyilik indeksi (adjusted goodness of fit index, AGFI), ortalama hataların karekökü (root mean square residuals, RMR veya RMS) ve yaklaşık hataların ortalama kareköküdür (root mean square error of approximation, RMSEA). Model tanımlamasında ölçekte açımlayıcı faktör analizinde öngörüldüğü gibi maddelerin iki genel faktör tarafından temsil edileceği ve birinci faktörde 13 maddeden oluşan “sürekli kaygı var” boyutu, ikinci faktörde 7 maddeden oluşan “sürekli kaygı yok” boyutunun yer alacağı denencesi test edilmiştir.

Şekil 6. Sürekli kaygı ölçeği doğrulayıcı faktör analizi

Sürekli Kaygı Ölçeğinin faktör yapısının doğrulanması amacıyla yapılan DFA ile hesaplanan uyum istatistikleri: χ2= 704,673 (N=748, sd=169, p=,000), (χ2/sd)=4,170; GFI=0,909; AGFI=0,887; RMR=0,039 ve RMSEA=0,064 şeklinde elde edilmiştir.

Alan yazında uyum indekslerinin değerlendirilmesinde kullanılan ölçütlerde; Sümer (2000), sd’nin χ2 _{ye oranının 1/5’e kadar olan oranlarda yani χ}2_{/sd değerinin 5’ten küçük olmasının}

yeterli uyumu; Hooper, coughlan ve Mullen (2008) ve Sümer (2000)’e göre GFI, AGFI değerinin 0,95’ten büyük olması mükemmel uyumu ve 0,94 ile 0,90 arasında olması iyi

uyumu; RMSEA değerinin 0,08’den küçük olması kabul edilebilir uyumu; Brown (2006) ve Hu ve Bentler (1999)’e göre RMR değerinin 0,05’ten küçük olması mükemmel uyumu 0,08’den küçük olması ise iyi uyumu gösterdiğini belirtmişlerdir. Bu ölçütlere göre sürekli kaygı ölçeğinin faktör yapısının verilerle iyi uyum gösterdiğini ve SKÖ’nin iki faktörlü yapısının geçerli bir yapı olduğunu söylenebilir.