Sürekli İş Göremezlik Gelirinin Artılması,

Azaltılması, Kesilmesi veya Hiç Verilmemesi

Sigortalının sürekli bir iş göremezlik durumuna sebep ol-maması veya böyle bir duruma düştükten sonra eski sağlığı-na kavuşabilmek noktasında gerekli özeni göstermesi, hem kendisi hem de kurum adına önem taşıyan bir husustur. Şöyle ki, bu sayede hem sigortalı eski sağlığına kavuşur, hem de Ku-rum iş göremezlik geliri ödemek zorunda kalmaz veya daha az miktarda ödeme yapar. Bu nok-tada ise kanun koyucu, belirtilen durumlara ilişkin olarak sigor-talının gerekli özen ve hassasiye-ti göstermesi açısından yaptırım niteliğinde birtakım hükümler ihdas etmiştir (Caniklioğlu, 2006: 89).

49

2.6.1. İş Göremezlik

Durumundaki Değişikliğin Sürekli İş Göremezlik Gelirine Etkisi

Sürekli iş göremezlik gelirinde önem arz eden durumlardan biri de, yaşadığı iş kazası veya meslek hastalığı neticesinde gelir almaya başlayan sigortalının, bir süre son-ra iş göremezlik durumunda deği-şiklik olması halinin iş göremezlik gelirini nasıl etkileyeceği hususu-dur. İlgili duruma ise, kanuni siste-matiğimiz içerisinde SSGSSK md. 19/II ve md. 19/X de yer verilmiştir. 5510 sayılı Kanun’un 19. mad-desinin 2. fıkrasına göre, kendisine sürekli iş göremezlik geliri bağlan-mış olan sigortalı, yeniden tedavi ettirilmesi halinde meslekte ka-zanma gücünü ne oranda yitirdiği, aynı maddenin birinci fıkrasında belirtilen sağlık kurullarınca ve-rilen raporlara göre yeniden tes-pit edilmeli ve iş göremezlik geliri, tespit edilen oran baz alınarak ye-niden belirlenmelidir (Güzel, Okur ve Caniklioğlu, 2015: 460).

5510 sayılı Kanun’un 19. mad-desinin 10. fıkrasına göre ise, iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan sigortalı, sürekli iş göremezlik geliri aldı-ğı bir dönemde çalışmaya devam eder ve çalışırken tekrar iş kaza-sına uğrar veya meslek hastalığına yakalanırsa, sürekli iş göremezlik geliri son olarak geçirdiği iş kazası

veya yakalandığı meslek hastalı-ğı dönemindeki elde ettiği kazanç üzerinden hesaplanacaktır. An-cak hesaplanan son gelir sigorta-lının daha önce geçirmiş olduğu iş kazası veya yakalandığı meslek hastalığı dolayısıyla aldığı gelirden daha az ise, sigortalıya ödenecek gelir eski kazancı üzerinden he-saplama yapılarak verilecektir (Bilgili, 2008: 504; Arıcı, 2015: 327-328).

2.6.2. Kontrol Muayenesini Yaptırmama veya Hekim Tavsiyelerine Uymamanın Sürekli İş Göremezlik Gelirine Etkisi

Sürekli iş göremezlik geliri, iş kazası ve meslek hastalığı netice-sinde çalışma gücünü kaybeden sigortalının kaybını cüzi miktar da olsa telafi eden parasal bir yardım-dır. Ancak her nimetin bir külfeti de olacağından hareketle, sürekli iş göremezlik gelirine hak kaza-nan kişilere kanun koyucu tara-fından birtakım külfetler yüklen-miştir. Şöyle ki, 5510 sayılı Kanun md. 22’ye baktığımızda, kanunun mefhum-u muhalifinden, sürekli iş göremezlik gelirine hak kazanan sigortalının Sosyal Güvenlik Ku-rulu tarafından talep edilen kont-rol muayenesini (SSGSSK md. 94) yaptırması ve hekim tarafından yapılan tavsiyelere uyması gerek-tiği anlaşılmaktadır.

50

Anılan maddede, sigortalının kabul edilebilir bir mazereti(16) ol-maksızın kontrol muayenesini yaptırmaması, doktor tarafından verilen tavsiyelere uymaması ne-ticesinde tedavi süresinin daha da uzamasına veya iş göremezlik oranının daha da artmasına sebep

olması halinde(17), uzayan tedavi

süresi veya artan iş göremezlik oranı esas alınarak sürekli iş gö-remezlik gelirinin dörtte birine ka-darı(18) Sosyal Güvenlik Kurumu ta-rafından azaltılacağı hüküm altına alınmıştır.

Söz konusu yaptırımın varlığı ise, sigortalının kabul edilebilir bir mazerete dayanmamasını gerekli kılmaktadır. Yani sigortalı verilen tavsiyelere uymaması veya kont-rol muayenesine gitmemesi nok-tasında kabul edilebilir bir mazeret ileri sürdüğü takdirde söz konusu yaptırım uygulanmayacaktır. Bu-rada haklı sebebi ispat yükü ise si-gortalıya aittir (Şendur, 2013: 194).

2.6.3. Kastın veya Ağır Kusurun Sürekli İş Göremezlik Gelirine Etkisi

5510 sayılı Kanun’un 22. mad-desinde, sürekli iş göremezlik geli-rinin, ceza sorumluluğu

olmayan-lar hariç(19), ağır kusuru yüzünden

iş kazasına uğrayan, meslek has-talığına tutulan veya hastalanan sigortalının kusur derecesi esas

alınarak üçte birine kadarının(20)

Kurumca eksiltileceği hükmü yer almaktadır. (Ayrıca SSİY md. 44/1-b) Dolayısıyla 506 sayılı Kanun’dan farklı olarak (21) 5510 sayılı Kanun’da kusur oranı esas alınarak, Kuru-mun gelirin üçte birine kadarını eksiltebileceği belirtilmiştir. An-cak bu maddenin uygulama alanı bulabilmesi, iş kazası veya meslek hastalığı ile sigortalının ağır ku-suru arasında uygun neden sonuç bağının varlığını gerekli kılmakta-dır. Yani sigortalının maruz kaldı-ğı iş kazası veya meslek hastalıkaldı-ğı

kendi ağır kusuru(22) neticesinde

16 Kanunda ve ilgili yönetmelikte kabul edilebilir ma-zeretlerin neler olabileceği belirtilmemiştir. Bu nok-tada istirahat müddeti içerisinde raporu veren doktor dışında bir doktorun tavsiyelerinin alınması ve buna uyulması, bu tavsiyelerin müspet sonuç vermeye-ceğinin anlaşılması, yan etkiler sebebiyle tedavinin değiştirilmesi gibi sebepler kabul edilebilir mazeret olarak düşünülebilir. Tunçomağ, s. 381; Şendur, “5510 Sayılı Kanun’da Kısa Vadeli Sigorta Kolları, Yararlanma Şartları ve Hak Sahiplerine Sağlanan Haklar,” İstanbul Barosu Dergisi, 2013/1, s.194.

17 Yani gelirin azaltılması için sadece doktor tavsiye-sine uymamak yeterli olmamakta, bunun sonucunda tedavi süresinin uzaması, iş göremezlik oranının art-ması veya malûl kalınart-ması da gerekmektedir. 18 Yani sigortalıya hak ettiği gelirin en az 3/4 oranı verilmek zorundadır.

19 Ceza sorumluluğu olmayanlara sürekli iş göremez-lik durumlarından herhangi bir indirim yapılmayacağı açıkça belirtilmiştir.

20 Mesela sigortalı kendi ağır kusuru neticesinde meslek hastalığına yakalanırsa, meslek hastalığına yakalanmadaki kusuru yüzde 75 olarak tespit edil-diğinde, Kurum tarafından sigortalıya ödenecek olan gelir yüzde 25 azaltılacaktır.

21 İlgili kanunda kusur oranındaki kısım Kurumca düşürülmekle birlikte, düşürmenin azami sınırı yüzde 50 idi.

22 Hangi davranışların ağır kusur kapsamında değer-lendirileceği yargı kararları ile tespit edilebilecek bir olgudur. Ayrıca bu noktada Sosyal Sigortalar Kanunu md. 111/2 de düzenlenen bağışlanmaz kusuru tanımla-yan hükmün bu konuya ışık tutacağı belirtilmektedir. Bkz. Caniklioğlu, (Kısa Vadeli Sigorta Hükümleri) s. 91.

51

yaşanmış olmalıdır (Güzel, Okur ve Caniklioğlu, 2015: 462-463).

Sürekli iş göremezlik gelirin-den indirim yapılmasını gerekti-recek durumlardan bir diğeri ise, Kanun’un 22. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde düzenlen-miştir. Anılan maddede, kasti bir hareketi yüzünden iş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına tutulan veya kurumun yazılı bil-dirimine rağmen teklif edilen te-daviyi kabul etmeyen sigortalıya, sürekli iş göremezlik gelirinin ya-rısı oranınca ödeneceği hüküm

al-tına alınmıştır.(23) (Ayrıca SSİY md.

44/1-c) Söz konusu hüküm ile Ku-ruma takdir hakkı tanınmayarak, gelirin yarısı oranında indirileceği esası açıkça benimsenmiştir.

2.7. Sürekli İş Göremezlik