Sürdürülebilir Turizm Stratejileri

Strateji, bir hedefe ulaşmak için gereken kavramları, istikameti ve amaçları ana hatlarıyla belirler. Farklı stratejiler, istenilen sonuçları etkileyen konuları geniş bir yelpazede ele alabilir. Ayrıca bu sonuçlardan etkilenecek paydaşların eylemlerini de içerebilir. Stratejiler geniş kapsamlı olabildiği gibi belirli, özel konularda ve alanlar da olabilir (Türkiye Sürdürülebilir Kalkınma Stratejileri, Antalya Turizmde Sürdürülebilir Kalkınma Stratejileri gibi). Stratejik politikalar ise belirli ve özel alanlarda; münferit paydaşlar ile kamu bağlantısını sağlayacak bir şekilde belirlenmelidir.

Serbest piyasa ekonomisi içerisinde, sürdürülebilir turizm için gerekli olan amaçlar ve ilkelere göre hareket etmek, bunları uygulamak çok zordur. Sürdürülebilirlikle ilgili birçok kavram belirsizlikle dolu olduğu gibi, yapılan uygulamalarda da farklı amaç ve inançlara sahip paydaşlar yer aldığından bir takım uyuşmazlıklar yaşanmaktadır. Bu sorunları aşmanın en etkili yollarından biri sürdürülebilir yönetim ve stratejiler geliştirmektir (Lane, 1994: 103). Turizm alanında ortaya konacak kapsamlı stratejilerle sürdürülebilirliğe odaklanmış turizm politikaları geliştirilebilmektedir (UNEP ve WTO, 2005: 53).

Dünyadaki başlıca başarılı işletmeler ve popüler turizm destinasyonları, planlar ve stratejiler üzerinde çok dikkatli bir şekilde çalışmaktadır. Söz konusu planlar ve stratejiler rakiplerin talepleriyle uzlaşmayı, ölü yatırımlardan ve tekrarlardan kaçınmayı, yeni ve özel pazarlar keşfederek sürekli başarıya ulaşmayı amaçlamaktadır. Sürdürülebilir turizm stratejileri bu tür uygulamalara sahip olmanın yanı sıra şu tür bileşenleri de içerisinde barındırmalıdır (Lane, 1994: 104):

1. Sürdürülebilir turizm stratejileri devlet, turizm işletmeleri, yerel halk ve turizm sektöründe rol oynayan diğer paydaşlar arasındaki ilişkileri ve işbirliklerini geliştirmeyi teşvik etmelidir.

2. Stratejiler, ulaştırma, çeşitli kamu hizmetleri, pazarlama, bilgi-iletişim teknolojileri gibi alt yapı hizmetlerinin geliştirilmesi açısından rehber niteliğinde olmalıdır.

3. Turizm işletmeleri istikrarlı ekonomi ortamında daha hızla ve sağlıklı bir biçimde gelişebildiklerinden uzun vadeli yatırımlar teşvik edilerek pazar ortamında güven sağlanmalıdır.

4. Doğanın korunmasına destek sağlayan sanatsal ve kültürel aktiviteler stratejik karar alma süreçlerine dahil edilmelidir. Sanatı ve doğayı korumayı, desteklemeyi amaç edinen lobilerin insani ve politik güçleri turizm gelişimine rehberlik etmelidir.

5. Stratejiler bir bölgenin özel, doğal, tarihi ve kültürel mirasını ve dolayısıyla turizmin en önemli kaynaklarını korumalıdır. Bu kaynakların korunması ve turizm gelişimi arasında finansal ve politik bir bağ inşa edilmelidir.

6. Stratejik karar alma süreci içerisinde yeni turizm girişimleri ve yatırımları teşvik edilmelidir.

7. Stratejik karar alma süreçleri politikalara esneklik getirirken, sürekli izleme, değerleme ve kontrol ile süreçlerin takibi sayesinde yeni fikirlerin ortaya konması da sağlanmalıdır.

8. Farklı turizm türleri ve değişik niteliklere sahip yatırımların sağlayacağı fayda ve zararlar kamuoyu tarafından değerlendirilmeli ve tartışılmalıdır.

9. Çoğu kırsal turizm işletmeleri küçük hacimli olduğundan etkili bir pazarlama sistemine sahip değildir. Bu sebeple bu tür işletmeler ile yerel toplum arasında pazarlama ve eğitim işbirliği gerçekleştirilerek bölgenin turizm rekabetinde avantaj elde etmesi sağlanmalıdır.

10. Özenli bir şekilde hazırlanmış ve tüm toplum tarafından destek görmüş stratejik bir yatırım planı, çevresel konularda uzlaşı sağlanması ve sektörel gelişim için etkili bir araç olabilir.

Sürdürülebilir turizm stratejileri geliştirilirken bu stratejilere ve uygulamalara bağlılığın arttırılması için paydaşların katılımının da sağlanması gerekmektedir. Bu bağlamda sürdürülebilir turizm stratejileri için özel sektör ve kamunun işbirliği içerisinde olması önemlidir. Hem stratejilerin hem de uygulamaların uzun dönemli ve güvenli bir ortamda gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Stratejiler, üç aşamada hayata geçirilebilir (UNEP ve WTO, 2005: 60):

1. Koşulları, sorunları ve fırsatları analiz etmek, 2. Hedefleri belirleyerek stratejik seçimler yapmak, 3. Politikalar ve eylem programları geliştirmek.

İlk aşamada turizm faaliyetlerinin gerçekleştiği bölgenin dikkatli ve objektif bir biçimde incelenmesi, şimdi ve gelecekte turizmin bağlı olduğu kaynakların durumunun incelenmesi gerekmektedir. Yerel topluma yönelik araştırmalar yapılabilmesi için öncelikle sürdürülebilirlik düşüncesi ve bu düşüncenin başlıca nitelikleri eğitim yoluyla toplum üyelerine aktarılmalıdır. Temel ölçümlerin yapılması ve gelecekteki değişimlerin tahmin

edilebilmesi için başlangıç göstergeleri belirlenmelidir. Destinasyonun mevcut durumu anketler, danışmanlık hizmetleri ve teknik araştırmalar yardımıyla analiz edilmelidir. Bu analizlerde ele alınacak ilk husus destinasyona sürdürülebilir turizm yapısını kazandıracak ana konuların belirlenmesidir. Bu konuları açıklığa kavuşturmak için paydaşların geniş katılımı ile danışma toplantıları düzenlenmelidir. Bu süreçte öncelikler belirmeye başlayacaktır. Bu toplantılarda herhangi bir toplantı çeşidi ve iletişim tekniği kullanılabilir. Hatta yerel medya temsilcilerinin katılımının da sağlanması ilgi yaratma açısından yardımcı olabilir.

İkinci aşamada sürdürülebilir turizm stratejileri geliştirilirken, hem ulusal hem de yerel kamu kuruluşlarının diğer paydaşlarla işbirliği kurarak, stratejiler üzerinde uzlaşma sağlaması gerekmektedir. Karar verilen vizyon ve stratejik hedefler, o ülke veya destinasyona uygun, ekonomik, çevresel, sosyo-kültürel sürdürülebilirlikle ilgili konuları kapsar nitelikte olmalıdır. Amaçlar yerine göre değişebilmekle birlikte, temelinde yer alan konulardan farklı olmamalıdır. Ayrıca bu amaçlar turizm politikalarını ve eylemlerini kapsayacak nitelikte olmalıdır. Bu aşamada belirli stratejik kararların da alınmış olması gerekmektedir (hedef pazar, ürün seçimi gibi).

Son aşamada, stratejik kararları etkileyebileceği düşünülen ve hedeflerle ilişkisi bulunan politika ve eylemler geliştirilmelidir. Politika ve eylemlerin geliştirilmesi amacıyla teknik çalışma grupları kurulabilir. Bu aşamada kamu kuruluşları sürdürülebilirliği üst düzeye çıkarmak ve belirlenen politikaların uygulanabilirliğini arttırmak amacıyla çeşitli yönetsel araçlardan yararlanabilir. Belirlenen politika ve eylemler kamu kuruluşlarınca dikkatle uygulanmalı ve elde edilen sonuçlar sürdürülebilirlik göstergelerinin özgünlüğünün korunmasına dikkat edilerek ölçülmeli ve analiz edilmelidir.