Rosen Skor

RS için gerekli ölçümlerin kayıt edildiği ‘Sinir Yaralanmalarından Sonra El Fonksiyonunun Değerlendirilmesi Formu’ (Ek-4) ve sonrasında bu ölçümlerin puanlamalarının kayıt edildiği ‘RS Hesaplama Formu’ kullanıldı (Ek-5). Tüm değerlendirmeler çalışmacı tarafından yapıldı.

RS üç alt bölümden oluşmaktadır: duyu, motor, ağrı ve rahatsızlık düzeyinin değerlendirilmesi. Her bir alt bölüm kendine ait testleri içermektedir.

1) Duyu Bölümü: Duyu fonksiyonunun iyileşme düzeyini belirlemek için gerekli ölçümleri içeren dört alt test uygulandı. El beceri testi olan Sollerman testi dışındaki diğer tüm duyu testleri hasta ile değerlendiren arasına hastanın görmesini engelleyen bir paravan kullanarak yapıldı. Dört testin uygulaması şu şekildeydi:

a) Duyu eşiğini değerlendiren SWMT’nin 5 monofilamanlı paket versiyonu ile ölçümler yapıldı. Test sırasında median sinir için 1. parmak ucu, 2. parmak ucu ve 2. parmağın proksimal falanks üzeri, ulnar sinir için 5. parmak ucu, 5. parmağın proksimal falanks üzeri ve hipotenar bölgenin proksimali test edildi. Testte her bir monofilaman bir noktaya üç kez uygulandı (Resim 3.1.2.1). Ölçüme en hafif monofilamanla başlanarak hastanın dokunmayı hissettiği ilk monofilamana kadar ilerlendi. Hastanın hissettiği monofilaman numarasına göre belirlenmiş ölçüm noktalarından hastanın aldığı puanlar toplanarak sinire ait bir toplam puan elde edildi. Skorlama sisteminde her bir monofilamana ait puanlar şu şekildeydi:

Monofilaman 2.83= 5 Monofilaman 3.61= 4 Monofilaman 4.31= 3 Monofilaman 4.56= 2 Monofilaman 6.65= 1 Yanıt yok = 0

Median ve ulnar sinir için alınabilecek en yüksek toplam puan 15 di. Hastanın aldığı puan en yüksek toplam puana bölünerek ‘RS Hesaplama Formu’ Semmes-Weinstein bölümüne kaydedildi.

b) Dokunarak tanıma algısını değerlendiren statik iki nokta ayrımı testi yapıldı. Bu test için MacKinnon ve Dellon diskriminatörü kullanıldı. Değerlendirmede 4 mm aralığından başlanarak, hastanın ayrımı doğru yapabildiği aralığa kadar ilerlendi. Median sinir için 2. parmak ucu, ulnar sinir için 5. parmak ucu test edildi (Resim 3.1.2.2). Puanlama şu şekilde yapıldı:

≤ 5 mm= 3 6-10 mm= 2

11-15 mm= 1

≥ 16 m = 0

Her bir sinir için en yüksek puan 3 idi. Hastanın aldığı puan 3’e bölünerek elde edilen rakam test puanı olarak forma kaydedildi.

Resim 3.1.2.2. İki nokta ayrımı testi uygulaması

c) Dokunarak tanıma algısını değerlendiren diğer bir test iki nokta ayrımı testini bütünleyen ŞDTT idi. ŞDTT kendi özel test bataryası kullanılarak yapıldı. Test bataryası 3 ayrı plaka üzerinde farklı büyüklüklerde (15- 8- 5 mm ) küp, altıgen ve silindir, ayrıca birbirinden farklı uzaklıklarda (15-8-4 mm) ve aynı sıra üzerinde, 1mm çapında, 0,5 mm yüksekliğinde, tek, iki ve üç metal noktadan oluşmaktadır. Hastadan elinin işaret parmağı ucu ile dokunarak şekilleri tanıması ve kaç nokta olduğunu tanımlaması istendi (Resim 3.1.2.3). Değerlendirmeye başlamadan önce testin uygulanışı hastaya sözel olarak anlatıldı. Teste büyük şekillerin ve en fazla nokta aralıklarının olduğu plaka ile başlandı. İlk olarak şekiller sonrasında noktalar, büyüklerin bulunduğu plakadan küçüklere doğru test edildi. Önce sağlam el sonrasında yaralanmış el değerlendirildi. Hastanın tüm şekil ve noktaları tam olarak bilmesi ile bir sonraki plakaya geçildi. Her

plakadaki şekil ve nokta testinin başarı ile tamamlanması birer puan olarak hesaplandı. Üç şekil ve 3 noktanın doğru olarak tanımlandığı en fazla toplam skor 6, hiç bilememe ise 0 puan olacak şekilde değerlendirildi. Hastanın aldığı puan toplam puan olan 6’ ya bölünerek test puanı forma kaydedildi.

Resim 3.1.2.3 Şekil dokunuş tanıma testi uygulaması

d) Duyu bölümünün son testi el becerisini değerlendiren Sollerman El Fonksiyon Testi idi. Değerlendirme için Sollerman El Fonksiyon Testinin 3 alt testi uygulandı (Resim 3.1.2.4). Diğer elin yardımı olmadan cüzdan içinden bozuk para çıkarma, farklı büyüklükteki dört somunun vidalara geçirilmesi ve farklı büyüklükte düğmelerin iliklenmesi değerlendirildi. Bu testler hem yaralanmış hem de sağlam el için ayrı ayrı, sağlam el ile başlanarak, yapıldı. Test öncesinde hastaya sözel açıklamalarla test anlatıldı. Değerlendirme aktivitenin tamamlanma süresi ve aktivitenin yapılma zorluğu esas alınarak yapıldı (Resim 3.1.2.5). Her bir aktivite 4 puan üzerinden (Sollerman vd 1995) şu şekilde kayıt edildi:

4= Testin hiçbir zorlanma olmadan, 20 sn içinde ve normal kavrama şekli ile tamamlanması

3= Testin hafif zorlukla, 20-40 sn içinde ve normal kavrama şeklinden hafif farkla tamamlanması

2=Testin büyük zorlukla, 40-60 sn içinde ve normal kavrama şeklinden farklı olarak tamamlanması

1= Testin 60 sn içinde kısmen tamamlanması 0= Testin tamamlanamaması

Hastanın aldığı toplam puan, testin toplam puanı olan 12’ye bölünerek forma kaydedildi.

Resim 3.1.2.4 Sollerman El Fonksiyon Testi Alt Test Materyalleri

Resim 3.1.2.5 Sollerman El Fonksiyon Testi Alt Testlerinin Uygulaması

Duyu bölümünün dört ayrı değerlendirmesinden elde edilen puanlar toplanarak 4’e bölündü ve duyu bölümü puanı olarak forma kaydedildi.

2) Motor Bölümü: Bu bölümde elin motor fonksiyonlarını değerlendiren manuel kas testi ve kavrama gücü ölçümü yapıldı.

a) Manuel kas testinde median sinir için abduktor pollisis brevis kası, ulnar sinir için abduktor digiti minimi, 1. dorsal interossöz ve 3. palmar interossöz kasları değerlendirildi. Puanlama Modifiye MRC Motor İyileşme Skalası’na (Brandsma vd 1995) göre yapıldı (Tablo 3.1.2.1). Hastanın aldığı değer, toplam puan 5’ e bölünerek kaydedildi.

Tablo 3.1.2.1 Modifiye MRC motor iyileşme skalası

Derece Hareketi Tamamlama Direnç

5 Normal Normal

4 Normal Azalmış

3 Normal Yok

2 Azalmış Yok

1 Yok Sadece hissedilir kasılma

0 Yok Hissedilir kasılma yok

b) Elin kavrama gücü Jamar® dinamometresi (Sammons Preston, INC- 30312239) ile değerlendirildi. Değerlendirme Amerikan El Terapistleri Derneği standart kavrama gücü ölçüm yöntemine (Fess 1992) göre yapıldı. Hasta dik oturur pozisyonda, kol gövde yanında, dirsek 90° fleksiyonda, önkol ve el bileği nötral pozisyonda sabitlendi. Hastanın eli dinamometrenin 2. ölçüm aralığını kavrayacak şekilde yerleştirildi. Her bir elden 3 ölçüm olacak şekilde, ölçümler arasında el değiştirerek kavrama gücü değerlendirildi (Resim 3.1.2.6). Üç ölçümün ortalaması kavrama gücü olarak kg cinsinden not edildi.

Resim 3.1.2.6 Jamar® dinamometresi ile kavrama gücü ölçümü

Her iki değerlendirmenin skoru toplanarak elde edilen puan 2’ye bölündü ve motor bölüm puanı forma kaydedildi.

3) Ağrı ve Rahatsızlık Bölümü: Bu bölümde hastanın soğuk hassasiyeti ve aşırı duyarlılığın verdiği rahatsızlık düzeyi iki ayrı alt başlık olarak değerlendirildi. Hastanın

sözel ifadesi ile puanlama yapıldı. Hastanın ağrı ve rahatsızlık düzeyi şu şekilde derecelendirildi:

3= Çok az ya da hiç yok 2= Orta düzeyde

1= Rahatsız edici

0= Aktiviteyi engelleyecek düzeyde.

Her iki başlık için alınan puan, ayrı olarak toplam puan 3’e bölünerek elde edilen skorlar not edildi. İki skorun toplamı 2’ye bölünerek ağrı ve rahatsızlık bölümü puanı olarak forma kaydedildi.

Üç bölümden elde edilen bölüm puanlarının toplamı ‘toplam skor’ olarak not edildi.