Ritchie ve Crouch’un Destinasyon Rekabeti Kavramsal Modeli

ve pazarda görece olarak diğer destinasyonlar karşısında iyi bir konum almasına yardımcı olmaktadır.

Dwyer ve Kim (2004), turizm bağlamında rekabet gücünün gerçek anlamda ölçülebilmesi için önemli bir ayrıma dikkat çekmektedir ki bu; ölçüme objektif unsurların (örn. Fiyat rekabetçiliği, turistlere karşı işlenen suç oranları) ve seyahat edenlerin tercihlerinin (örn. Göreli fiyat seviyesi tercihleri, emniyet/güvenlik tercihleri, konfor seviyesine ilişkin görüşler..vs) dahil edilmesidir.

2.2. Destinasyon Rekabet Modelleri

Turizm literatürü incelendiğinde rekabet kavramının yerinin giderek arttığı görülmektedir. Bununla beraber 1980’lerden itibaren genel rekabet yazınındaki gelişimin gerisinde kalındığı da dikkat çekmektedir. Sektörün çok bileşenli bir yapısının olması ve verileri elde etmekteki güçlüklerin turizm rekabet modellerinin geliştirilmesinde zorluklar yarattığı söylenebilir.

Bu bölümde başlıca turizm destinasyon rekabet modellerine yer verilecektir.

2.2.1. Ritchie ve Crouch’un Destinasyon Rekabeti Kavramsal Modeli

İlk olarak 1992 yılında, J.R. Brent Ritchie ve Geoffrey I. Crouch tarafından çalışmalarına başlanan “Destinasyon Rekabeti Kavramsal Modeli”’nin, çok sayıdaki farklı kurum ve uzmanın görüşü alınarak, konferans, telekonferans, kongre, odak grup çalışmaları vs. ile 8 yıl boyunca teorik altyapısı oluşturulmuş ve 2000 yılında son hali verilmiştir (Ritchie ve Crouch, 2003:61).

Destinasyon Rekabeti konusunda yapılan en kapsamlı çalışma kabul edilen kavramsal rekabet modeli (Yüncü, 2010:46; Visser, 2009:87), Smith ve Ricardo’nun karşılaştırmalı üstünlük ve Porter’ın rekabet avantajı teorilerini birleştirmektedir (Crouch, 2007). Bununla birlikte çalışmada en çok üzerinde durulan konulardan birisi de sürdürülebilir bir rekabet gücünün elde edilmesi gerekliliğidir.

Model, Şekil 3’te görüleceği üzere 5 Temel Bileşen (Destek Faktör ve Kaynaklar, Temel Kaynak ve Çekicilikler, Destinasyon Yönetimi, Destinasyon Politikası, Planlaması ve Gelişimi, Niteliksel ve Güçlendirici Belirleyiciler) ve bu bileşenleri meydana getiren 36 alt bileşenden oluşmuştur. Her bir alt bileşen ise 100’den fazla

29

objektif ve subjektif madde ile ölçülmektedir. Modelle Destinasyon Rekabeti ve Sürdürülebilirliği Endeksi’nin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Söz konusu bileşenler Küresel ve Rekabetçi Çevrelerin etkisi altında şekillenmekte ve Destinasyon Rekabet Gücü (DRG) ve sürdürülebilirliğini oluşturmakta, DRG ise Rekabetçi ve Karşılaştırmalı Üstünlükler ’in etkisini taşımaktadır. Rekabetçi üstünlükler arasında verimlilik, etkinlik, bakım gibi unsurlara yer verilirken; karşılaştırmalı üstünlükler insan kaynakları, fiziki kaynaklar, turizm alt ve üstyapısı gibi temel faktörlerden oluşmaktadır.

Modelde yer alan temel bileşenleri kısaca açıklamak fayda sağlayacaktır (Ritchie ve Crouch, 2003:61-77).

Şekil 3. Destinasyon Rekabet Gücü Kavramsal Modeli Kaynak: Ritchie ve Crouch. (2003:63).

30

Küresel (Makro) Çevre: Turizm, dış dünyadan gelen her türlü etkiye açık bir sistemdir. Bu etkiler küresel ya da diğer adıyla makro çevreden gelmektedir. Küreselleşmenin artan etkisi ile, dünyanın her hangi bir bölgesinde gerçekleşen bir olay, çok farklı ülkelerde farklı sektörleri etkisi altına almaktadır. Turizm ise insan odaklı bir sektör olması açısından küresel gelişmeleri çok daha yoğun yaşamaktadır. Rekabet güçlerini korumak ve arttırmak isteyen destinasyonların ise söz konusu gelişmelere üstesinden gelebilmesi ya da bunlara adapte olması gerekmektedir. Bu bağlamda destinasyon yöneticileri küresel çevreyi sürekli takip ederek resmi büyük çerçeveden görebilmeli, pazarlamacılar ise pazarlama miyopisine kapılmamalıdırlar.

Küresel çevrenin bileşenleri genellikle “ekonomi, teknoloji, ekoloji, politik ve yasal gelişmeler, sosyokültürel konular ve değişen demografik çevre” olmak üzere 6 alt bileşenden oluşmaktadır.

Rekabetçi (Mikro) Çevre: Mikro çevre, turizm sektöründe faaliyet gösteren birincil paydaşlardan oluşmaktadır. Makro çevreye kıyasla rekabet üzerinde doğrudan etkiye sahiptir, bununla birlikte tam tersi durumların yaşandığı da olmaktadır. Mikro çevre, destinasyonun kendisinin dışında, rakip destinasyonları, çeşitli turizm pazarlarını, seyahat ticaretini oluşturan diğer işletmeleri ve destinasyonun kamuoyu ile paydaşlarını içermektedir.

Temel Kaynak ve Çekicilikler: Modelin bu bileşeni destinasyonu ziyaret için turistleri motive edecek birincil faktörleri içermektedir. Diğer bileşenler destinasyonda başarı ve karlılık için elzem iken; Temel Kaynak ve Çekicilikler ziyaretçilerin bir destinasyonu diğerine tercih etmelerinin ana nedenini oluşturmaktadır. Modelde bu bileşen; Fiziki Coğrafya ve İklim, Kültür ve Tarih, Faaliyetler Karması, Özel Etkinlikler, Eğlence ve Turizm Üstyapısı olmak üzere 7 alt bileşene ayrılmıştır.

Destek Faktörler ve Kaynaklar: Bu bileşen turizm endüstrisini başarılı kılabilmek için büyük öneme sahiptir. Turizm altyapısı, ulaşılabilirlik, kolaylaştırıcı kaynaklar, ağırlama, girişimcilik ve siyasi irade olmak üzere 6 alt bileşenden oluşan Destek Faktör ve Kaynaklar, sağlıklı biçimde turizm arz ve talep yapısını optimum düzeyde dengede tutabilecek şekliyle kurulmalıdır. Öyle ki, Temel Kaynak ve Çekicilikler açısından zengin kabul edilen bir bölgede, Destek Faktör ve Kaynaklar işlerliğini kazanmamışsa, turizm sektörüne açılması beklenemez. Burada kritik olan nokta ise, gelişmemiş

31

ekonomilere sahip bölgelerde söz konusu bileşenin planlamasının nasıl yapılacağıdır. Ritchie ve Crouch, Destek Faktör ve Kaynakların doğru dengeyi oluşturacak şekilde planlamadığı koşulda ekonomik, sosyal, ekolojik ve belki de politik sistemin riske gireceğinin altını çizmektedirler.

Destinasyon Yönetimi: Bu bileşen diğer birkaç bileşenin etkin biçimde yönetiminden geçmektedir. Destinasyon Politikası ve Planlamasının uygulanması, Temel Kaynak ve Çekiciliklerin Zenginleştirilmesi, Destekleyici Faktör ve Kaynakların kalitesinin güçlendirilmesi ve etkinleştirilmesi, Niteliksel ve Güçlendirici Belirleyicilerin ise kısıtları veya sunduğu fırsatlaraen iyi şekilde adapte olabilmesi ile rekabetçi bir Destinasyon Yönetimi sağlanacaktır.

Bileşen, Organizasyon, Pazarlama, Hizmet Kalitesi/Deneyim, Bilgi/Araştırma, İnsan Kaynakları Gelişimi, Finans ve Risk Sermayesi, Ziyaretçi Yönetimi, Kaynak Yönetimi ve Risk Yönetimi olmak üzere 9 alt bileşen ile yapılandırılmıştır.

Destinasyon Politikası, Planlaması ve Gelişimi: Modelin içinde stratejik olarak yürütülmesi gereken önemli bir bileşen olarak destinasyon politikası ve planlaması yer almaktadır. Destinasyonun planlamasının ekonomik, sosyal ve diğer toplumsal amaçlara yönelik çıktı olacak nitelikte ve stratejik biçimde yapılandırılması halinde sektörün yönetimi ve geliştirilebilmesi için rehber niteliğinde olacaktır. Bu bileşen; Sistem Tanımı, Felsefe/Değerler, Vizyon, Konumlandırma/Markalandırma, Gelişim, Rekabetçi/İşbirlikçi Analizler, İzleme ve Değerlendirme, Denetim’in yer aldığı 8 alt bileşen ile ölçülmektedir.

Niteliksel ve Güçlendirici Belirleyiciler: Bu bileşen turizm destinasyonunun rekabet gücü üzerinde ölçüsünü, limitini ve potansiyelini ortaya koyması açısından önemli bir etkiye sahiptir. Lokasyon, Asayiş/Güvenlik, Maliyet/Değer, Dayanışma, Farkındalık/İmaj, Taşıma Kapasitesi olmak üzere 6 alt bileşenden oluşmaktadır.