Risk denetiminin sonuglari, normal olarak, denetlenen kurulugun iist yoneticisine bir mektupla veya idari raporla iletilmelidir. Boylece galigmamn ve bulgularin kapsami da olugturulur ve risklerin nasd azaltdacagina, mali kontroliin nasd geligtirilecegine iligkin yapici onerilerde bulunulmug olur. Raporlarda agir ihtar ve oneriler bulunmamasi gerekiyor ise de; galigmamn kapsammn aglkga belirtilmesi ve kanitlanamayacak genellemelerde bulunulmamasi onemlidir.
Sonuglarin idareye aglklanamayacagi bazi durumlar olabilir. T durum onemli idari personelin yeterlik ve kigiligine iligkin on degerlendirmelere muttali oldugumuzda, -ki bu durum ~ o k vcwgindir- ve bu degerlendirmeler endigeye yo1 agacak nitelikte ise, bu personelin sorumlu oldugu alanlarda ayrinth bir galigma yapmak en iyi yoldur. Teghis edilmig personel sorunlarina
@kin olarak gorevlendirme amiri, bunlari kurumun iist yoneticisine ya da ita amirine, kurumun denetim komitesine veya bag1 oldugu iist kuruluga rapor edebilir. Bunun igin birim bagkammn onayi alinmalidir.
Gorevlendirme amiri aksini onermedigi siirece, risk denetiminin sonuglan dairesine bildirilmelidir.
Baglmslz olmayan kamu kuruluguna (non departmental public body) ilhkin risk denetimi sonuglan, hem o kuruluga hem de onun bagh bulunduh kuruluga (sponsor department) rapor edilmelidir.
figili kurulugun buna riza gostermedigi durumlarda iist (sponsor) kuruluga rapor verilmeden once birim ba~kaninin (assistant auditor general) onayi alinmalidir.
Anlamh diizensizlikler, uygunsuzluklar ya da mali kontrol zaaflari saptandiginda, parlamento igin bir rapor hazirlanmah ve sayigtayin goriigii yoniinden oneriler olup olmayacagi gozoniinde bulundurulmahdir.
Denetimde Yeni Yoneligler: Risk ve Petformans Denetimi
1~ Kontrollar
1q kontrollar; yonetim hedeflerinin gerqeklegme yolunda oldugu konusunda yeterli giivence saglamanln aracidir. Bunlar; hem kontrol gergevesini (yonetsel kontrollari) ve hem de kontrol prosediirlerim [muhasebe kontrollarini) kapsar. 1q kontrollarm incelenmesi sirasinda, bunlarin mevcut olup olmadigi, uygulanip uygulanmadigi, ve ne derece etkili olduklari, iizerinde durulur.
1q kontrollar kurulqun faaliyetlerini tanunak, riskli alanlari belirlemek; (hangi alana yonelecegimizi belirlemek) uygun bir denetim yaklagmi belirlemek; ve parlamento ve ilgili kurulugun yoneticileri aqisindan ciddi zafiyetlere dikkat qekebilmek amaciyla incelenir.
Kontrol gergevesi, yonetimin politikasini ve uygulama tarzmi, sorumluluk dagitma yonetimini ifade eder.
yonetimin uygulamalara katlluni ve davranigi, yonetimin sorumlulugu nasll dagittigi,
idari yapi,
gorevlendirme ayrmlari,
yonetimin personel politikasi (atamalar, egitim), yonetimin muhasebe sistemi uygulamasi,
yonetimin mevzuata uygunlu@ nasll sagladigi, kontrol qerqevesinin ana hatlaridlr.
Kontrol prosediirleri; suistimal, kayip, mevzuata aylurlllklar ve hatalara kaqi geligtirilen politika, prosediir ve uygulamalari ifade eder. Kontrol prosediirleri;
idari kontrollar,
yetkilendirme kontrollari, uygulama kontrollari,
kayit ve kaynaklara ulagma ve bunlarla ilgili tasarruf yetkilerine &kin kontrollar,
biqiminde ele alinmaktadir.
1q kontrollar,"hatalarz zamanmda tghis edip etmedigi", "hatalarz onlemede yeterli olup olmadigi
".
"teqhis edilemeyen hatalarin onemli ve biiyiik olup olmadi~i" aqllarmdan incelenir.1q kontrollar incelenirken riskin fazla olabilecegi alanlarda, onleyici ve muhtemel olumsuz sonuqlan telafi edici kontrollar bulunup bulunrnadigi ara5tirllir. Bazi alanlarda, oregin,
komplike ve biiyiik olan kuruluglarda,
bolge kuruluglari, gubeleri veya alt idari birimleri fazla olan kuruluglarda, digariyla veya vatandagla ilgisi olan kurulqlarda (belge, ruhsat vs veren, odeme yapan kuruluglar gibi)
,
normal olmayan, mutat olmayan iglemlerin slkqa goriild@ii alanlarda, muhasebeiglemlerinde,
riskler biiyiiktiir.
Cumlniriyetin 7S'inci YIImda Kamu Harcamalarr ve Denetimi Sempozyumu
Bazi alan ve konularda ise kontrollar daha giivenlidir. KontroIIarm giivenli oldugunu gosteren hususlar;
gegmigteki hatalarin gok az olmasi,
kurulugun bagh oldugu mevzuatin eski ve koklii olmasi, kurulugun kiigiik gaph ve basit olmasi,
kurulugun odemelerinin biiyiikliii:iiniin ve skliginin az olmasi, kurulugun bolge, gube veya alt idari birimlerinin az olmasi,
kurulugun faaliyetlerinin onemli boliimiinii maag odemeleri gibi belirlenmig verilere bagh hlemlerin olugturmasi,
hlemlerin go& kurulugun ig igleriyle ilgili olmasi,
tereddiit ve uzlagmazlklarin diizenli olarak goziildiigiine igaret eden uygulamalarin olmasi,
geklinde siralanabilir.
1g kontrollar konusunda ban kriterler geligtirilmigtir. 1g kontrollar ozellikle, gu kriterleri kaqllamalidir:
Duruma uygun olmalidirlar. Dogru kontrol, dogru yerde bulunmah ve soz konusu risk agisindan yerinde olmalidir.
Planlanan periyod i ~ i n d e tutarli ve siirekli i~leyebilmelidir. Biitiin galiganlarca uyulmali, birinin yoklugunda veya yogun ig olmasi halinde aksamamalidir.
&in maliyet ve kiilfet getirilmemelidir. 1g kontrol sonugta elde edilecek faydayi agacak miktarda maliyet tagimamalidir.
IG Kontrol Yapisi; kurulugun tavlr, yontem, prosediir ve tedbirlerini igeren planlardir. 1g kontrol yapisi;
diizenli, ekonomik, verimli, etkin uygulamalar yoluyla kurulugun amag ve misyonuna uygun kaliteli ma1 ve hizmet iiretmek,
kaynaklarin israf edilmesine, kotii kullanllmasina ve kotii idare edilmesine, hata ve suistimallere mani olmak,
kanun, tiiziik, yonetmelik gibi yasal diizenlemelere ve yonetimin talimatlarina uyulmasim saglamak,
giivenilir mali ve yonetsel verilerin qigi altinda durumu dogru olarak ve zamamnda gosterecek bir iletigim saglamak,
iizere olugturulur.
1g kontrollar gegitli agllardan ayirimlara tabi tutulabilir. Ancak, bu aylrun kesin olmayip go&
kez igigedir ve birbirlerine alternatif degildir. Avantaj ve dezavantajlarina gore birbirlerini tamamlarlar.
Denetimde Yeni Yoneli~ler: Risk ve Performans Denetimi
Yonetsel Kontrollar; kurulugun hedeflerini ger~eklegtirebilmesi a~isindan ~aliganlar i ~ i n gerekli olan organizasyon, plan, politika, prosediir ve uygulamalar ~er~evesinin tiimiidiir.
~ d a r i Kontrollar; kurumun hedeflerine ulagmasi i ~ i n ~aliganlann, ongoriilen faaliyetleri yiiriitmesini saglayacak karar verme prosediirlerine &kin igleyig ve kayitlardir.
Muhasebe Kontrollarz; varllklarin korunmasi ve mali kayitlann giivenilirligine &kin prosediirler ve belgeleme diizenidir
Amaca gore yapllan tasnifte ise i~ kontrollar, goyle siralanabilir:
hatalari onleyici i~ kontrollar (gorevlendirme ve yetkilendirme ayirmi),
hatalan teghis edici i~ kontrollar ( f ~ sonu~lardaki farklhklan ayirt edecek iiretim standartlarolugturmak)
,
hatalari diizeltici i~ kontrollar,
kayip, hasar, ~alinma risklerinin fazla oldugu alanlarda telafi edici i~ kontrollar.
Ne kadar aynnth ve komplike olursa olsun, h i ~ b i r i~ kontrol mekanizmasi tek bagina, etkili yonetim, tam ve dogru kayit ve suistimalleri onleme a~llarindan yiizde yiiz garantili degildir.
Cogu kere, aym faaliyet dam birden ~ o k kqiyi ilgilendirdiginden, gorevlerin aynlmasi ilkesi her zaman etkili olmaz. IS kontrollar, bunlari ongoren veya tepede gozetimle gorevli olan kigilerce de ihlal edilebilir. Bau hallerde ise, kayip riskini giderecek i~ kontroliin maliyeti elde edilecek faydayi agar.
IS kontrol mekanizmalari, sonuSta b e p i faktore bagunh oldugundan, yanlig diizenlemelere, hatah degerlendirmelere, yanlig anlamalara, dikkatsizlige, yorgunluga ve blklunliga yo1 a~abilir.
0te yandan, ilgili personel ne kadar yetkin olursa olsun, kontrol prosediiriindeki kendi fonksiyonunu dogru anlayamamg olmasi ya da bunu ihmal etmesi uyguladigi i~ kontrolii etkisiz lulabilir. 1dari degigiklikler ve yonetimin tavn' da i~ kontrol yapisini ve bunlan uygulayacak kigileri olumsuz etkileyebilir.
i g Kontrollarla ilgili Gene1 Standartlar
Yeterli Giivence: IS kontrol yapllari, temel hedeflerin ger~eklegmesinde yeterli giivence saglamahdir. (Belli maliyet, fayda ve risk kogullan altinda doyurucu bir giivenlik derecesi elde etmek)
Destekleyici Tutum: Yoneticiler ve ~aliganlar i~ kontrollar konusunda daima olumlu ve destekleyici bir tutum i ~ i n d e bulunmali ve bu tutumlarim a g k ~ a gostermelidirler.
Diiriistliik ve Yeterlilik: Kigisel ve mesleki diiriistliik, gerekli beceri diizeyi ve sorurnluluklari yerine getirmek i ~ i n kontrollar hakkmda yeterli a n l a y i ~ sahip olunmalidir.
Cumhuriyetin 75 'inci Yzlmda Kamu Harcamalarz ve Denetimi Sempozyumu
Kontrol Hedefleri: Kurulugun her faaliyeti i ~ i n , yeterli, makul ve gene1 ama~larla biitiinliik i ~ i n d e olan kontrol hedefleri belirlenmelidir.
Kontrollarzn Gozetimi: Cahgma ve uygulamalar, yoneticiler tarafmdan siirekli olarak gozden ge~irilmeli, diizenli, ekonomik, etkin ve verimli olmayan durumlarla kaqllaghasi halinde, zamamnda ve uygun onlem alinmalidir.