Sayfa No: ŞEKİLLER
Şekil 1: İş ve Sağlık İlişkileri………. 6
Şekil 2: Radyasyonun Hücre Üzerindeki Etkisi……… 27 Şekil 3: İyonlaştırıcı Işınım Engelleyiciler …..……… 28
TABLOLAR
Tablo1: Türkiye Geneli Bazı Sağlık Personelinin Sektörlere ve
Unvanlara Göre Dağılımı, 2010 ……….. 14 Tablo 2: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık
personelinin Sosyo-Demografik Özellikleri ……… 37 Tablo 3: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık
personelinin bazı uygulamalarını yapma sıklıkları ……… 39 Tablo 4: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık
personelinin radyasyon güvenliği ile ilgili bilgi düzeyleri ………. 41 Tablo 5: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık
personelinin radyasyon güvenliği ile ilgili tutumları ………. 46 Tablo 6: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık
personelinin bilgi, tutum ve uygulama puanlarının dağılımı …….. 47 Tablo 7: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık
personelinin bilgi puanlarının kimi özelliklerine göre durumu…. 47 Tablo 8: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık
personelinin tutum puanlarının kimi özelliklerine göre
durumu ………. 48
Tablo 9: İyonlaştırıcı radyasyon kaynaklarıyla çalışan hekim dışı sağlık personelinin uygulama puanlarının kimi özelliklerine
68
ÖZGEÇMİŞ
Mustafa HELVACI 1985 yılında Koşukavak / BULGARİSTAN’da doğdu. İlköğrenimini Kocaeli Darıca İlköğretim Okulu’nda, orta öğrenimini Gebze Anibal Anadolu Lisesi’ndetamamladıktan sonra 2004–2005 döneminde Trakya Üniversitesi Kırklareli Sağlık YüksekokuluSağlık Memurluğu Bölümü’nde yükseköğrenimine başladı.
2008 yılında Sağlık Memuru olarak mezun oldu, aynı yıl Trakya Üniversitesi Sağlık Araştırma Merkezi Cerrahi Yoğun Bakım Ünitesinde çalışmaya başladı. 2008–2009 Öğretim Yılı Bahar Döneminde Trakya Üniversitesi Sağlık BilimleriEnstitüsü Halk Sağlığı Anabilim Dalı’nda yüksek lisans sınavını kazandı ve yüksek lisanseğitimine başladı.
Halen Edirne İl Ambulans Servisi Başhekimliğinde memuriyetgörevini yapmaktadır. Çalışmaları:
• Helvacı M. Edirne ili saroz sahilinde tatilcilerin 112 acil sağlık hizmetlerinden yararlanma durumları. 13. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi Bildiri Özetleri Kitabı s.210, İzmir, 2010.
EK-11
69
EKLEER
EK-22
EK-33
EK-44
73 EK-5
TIBBİ AMAÇLI İYONLAŞTIRICI RADYASYON KAYNAKLARI İLE ÇALIŞAN PERSONELİ DEĞERLENDİRME ANKETİ
Sayın Katılımcı,
Size radyasyon güvenliği konusunda bilginiz ve davranışlarınız ile ilgili 72 soruluk bir anket uygulayacağız. Ankette kesinlikle kimlik bilgileri yer almayacak ve toplanan veriler gizli tutularak tamamen bilimsel amaçlarla kullanılacaktır. Katkı ve katılımız için teşekkür ederiz.
T.Ü.T.F. Halk Sağlığı AD
1. Yaşınız:……..
2. Cinsiyetiniz: 1. Kadın 2. Erkek 3. Mesleğiniz: ………..
4. Bitirdiğiniz okul: ………..
5. Öğrenim Durumunuz:………
6. Kaç yıldır iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışıyorsunuz?...
7. Hangi birimde çalışıyorsunuz? 1. Radyoloji ……….Birimi 2. Nükleer Tıp ……….... Birimi 3. Radyasyon Onkolojisi ……… Birimi 4. Kardiyoloji ………..Birimi 5. Diğer ………..
8. Çalıştığınız birim 1. Denetimli alandır 2. Gözetimli alandır 3. Bilmiyorum
9. Çalıştığınız herhangi bir kurumda daha önce radyasyon güvenliği ile ilgili hizmet içi eğitim aldınız mı?
1. Evet; ………kez ……….Hastanesi
……… Hastanesi
10. Hastanelerde iyonize radyasyon kaynakları ile çalışan personelin, radyasyon güveliği ile ilgili hizmet içi eğitime gereksinimi olduğunu düşünüyor musunuz?
74 1. Evet 2. Hayır
11. Konuyla ilgili mevzuata göre günde ve haftada en fazla kaç saat çalışmanız gerekiyor? Günde………..saat Haftada………saat
12. Günde kaç saat çalışıyorsunuz? ……… saat 13. Haftada kaç saat çalışıyorsunuz? ……… saat
14. İstihdam biçiminiz nedir?
1. 657 sayılı yasaya bağlı memur 2. 657 sayılı yasaya bağlı işçi 3. Sözleşmeli (4-b) 4. Sözleşmeli (4-c)
4. Diğer ………
15. Radyasyonlu alanda çalışmanız nedeniyle yıllık izin dışında izin kullanıyor musunuz? 1. Evet 2. Hayır, Nedeni:
………
……… ………
16. Sizce, çalıştığınız kurum iyonlaştırıcı radyasyonun zararlı etkilerinden çalışanları korumak için gerekli önlemleri alıyor mu?
1. Evet 2. Hayır,
Nedeni:……… ………
17. Kurumunuzun çalışanları korumak için aldığı önlemler nelerdir?
……… ……… ………
18. Kurum başka ne gibi önlemler almalıdır?
……… ……… ……… 19. Riskli bir ortamda çalışmak bana kaygı veriyor. 1. Evet 2. Hayır
75
20. Riskli bir ortamda çalışmak çalışma performansımı azaltıyor. 1. Evet 2. Hayır
Aşağıdaki sorular kimi uygulamalarınızla ilgilidir. Lütfen size en uygun olanının işaretleyiniz. Uygulamalar Hiçbir
zaman Nadiren Bazen Sıklıkla Her zaman
21 İşlerimi yaparken mutlaka önlük ve eldiven kullanırım.
22 Konvansiyonel radyolojik işlemler sırasında kurşun
önlüğümü giyerim.
23 Konvansiyonel radyolojik işlemler sırasında radyasyondan koruyucu gözlüğümü takarım. 24 Konvansiyonel radyolojik işlemler sırasında
dozimetri mi kurşun önlük altına göğüs hizasına takarım.
25 İyonize radyasyonla işlem yapılırken koruyucu bariyerin
arkasında bulunurum.
26 Radyoaktif maddeler ile çalışmaya başlamadan önce masa üzerine plastik örtü örter ve üzerine emici kağıtlar yerleştiririm.
27 Radyoaktif maddeler ile çalışılan
laboratuarların temizliğinde kağıt havlu ve mendil kullanırım.
28 Radyoaktif maddeler ile çalışılan
laboratuarlardan çıkarken koruyucu giysilerimi çıkarırım.
29 Radyoaktif maddeler ile çalışılan
laboratuarlarda çalışırken ellerimde açık yara varsa bandajlayarak çalışırım.
30 Radyoaktif maddeler ile çalışıldıktan sonra atıkları radyoaktif atık kutusuna atarım.
76
Aşağıdaki önermeler radyasyon güvenliği bilginiz ve kimi tutumlarınızla ilgilidir. Lütfen önermelerle ilgili görüşünüzü “Katılıyorum” “Katılmıyorum” ya da “Fikrim yok” olarak belirtin.
Önermeler Katılıyorum Katılmıyorum Fikrim yok
31 İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışanlar için etkin doz; herhangi bir yılda 50mSv’i geçmemelidir 32 İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışanlar için
etkin doz olarak; ardışık beş yılın ortalaması 50mSv’i geçmemelidir.
33 İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışanlar için yıllık eşdeğer doz sınırı; el, ayak ve deri için 100 mSv’i geçmemelidir.
34 İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışanlar için yıllık eşdeğer doz sınırı; göz merceği için 15 mSv’i geçmemelidir.
35 Hamile radyasyon görevlisinin karın yüzeyi için hamilelik boyunca eşdeğer doz sınırı 1 mSv’dir 36 Hamile olanlar denetimli alanlarda
çalıştırılmamalıdır
37 Radyasyon riski erken fetal periyotta (1.trimestr) en yüksek iken 2. ve 3. trimestrde giderek azalır. 38 Radyasyon ile oluşan malformasyonlarda eşik
radyasyon değeri 100-200 mGy’dir.
39 Yıllık dozun, izin verilen düzeyin 3/10'unu aşma olasılığı bulunan durumlarda görev yapan kişilerin, kişisel dozimetre kullanması zorunlu değildir. 40 Genel olarak konvansiyonel radyolojik işlemler
sırasında tek dozimetri kurşun önlüğün üstüne göğüs hizasına takılmalıdır.
41 Tanısal ve girişimsel floroskopik işlemler sırasında çift dozimetri (boyun ve bel hizasında)
kullanılmalıdır.
42 İyonize radyasyonla işlem yapılıyorsa, işlem mümkün olan en kısa sürede yapılmalıdır. 43 İyonize radyasyonla işlem yapılıyorsa, işlem
mümkün olan en küçük dozda radyasyon kullanılarak yapılmalıdır.
44 İyonize radyasyonla işlem yapılıyorsa, kişi ile radyasyon kaynağı arasında en fazla uzaklık sağlanmalıdır.
45 İyonize radyasyonla işlem yapılıyorsa, radyasyon kaynağı koruyucu bariyerle çevreden ayrılmalıdır. 46 İyonizan radyasyon DNA zincirinde kırılmalar
oluşturarak kişilere zarar verebilir.
47 Yumurtalık ve testisin germ hücreleri, kan hücreleri, sindirim sistemi hücrelerinin iyonize radyasyona duyarlılığı fazladır.
48 Belli bir eşik değerin üstünde iyonize radyasyona geniş ölçekte vücut alanı maruz kalması ile akut radyasyon hastalığı oluşabilir.
49 Belli bir eşik değerin üstünde iyonize radyasyona geniş ölçekte vücut alanının maruz kalması ile
77 deride kızarıklık, kıl dökülmesi ve ileri dönemde yanıklar oluşabilir.
50 Belli bir eşik değerin üstünde iyonize radyasyona uzun süre maruziyet olması ile geç dönemde gözde katarakt oluşabilir.
51 Belli bir eşik değerin üstünde iyonize radyasyona uzun süre maruziyet olması ile geç dönemde infertilite (kısırlık) oluşması yanlış bir inanıştır. 52 Yalnızca birkaç hücrenin bile iyonize radyasyondan
etkilenmesi ile uzun dönemde kişilerde kanserler oluşabilir
53 Kişinin iyonize radyasyona maruz kalması ile oluşacak kimi etkiler kendisinde değil çocuklarında görülebilir.
54 İyonize radyasyonla çalışılan alanlar sürekli ve düzenli olarak havalandırılmalıdır.
55 İşlerimizi yaparken önlük ve eldiven kullanmak gereklidir.
56 Konvansiyonel radyolojik işlemler sırasında kurşun önlük giyilmelidir.
57 Konvansiyonel radyolojik işlemler sırasında radyasyondan koruyucu gözlük takılmalıdır. 58 İyonize radyasyonla işlem yapılırken koruyucu
bariyerin
arkasında bulunulmalıdır.
59 Radyoaktif maddeler ile çalışmaya başlamadan önce masa üzerine plastik örtü örtmek ve üzerine emici kağıtlar yerleştirmek gereklidir.
60 Radyoaktif maddeler ile çalışılan laboratuarların temizliğinde kağıt havlu ve mendil kullanmak gereklidir.
61 Radyoaktif maddeler ile çalışılan laboratuarlardan çıkarken koruyucu giysileri çıkarmak gereklidir. 62 Radyoaktif maddeler ile çalışıldıktan sonra atıkları