Rekreasyonel aktivitelerin sınıflandırılması

Literatüre genel olarak bakıldığında rekreasyon aktivitelerinin değiĢik yaklaĢım ve bakıĢ açılarıyla sınıflandırıldığını söylemek mümkündür. Rekreasyona katılma Ģekli, rekreasyon aktivitelerinin içeriği, aktivitelerin yapıldığı yer, katılımcı sayıları, milleyeri ya da yaĢı gibi ele alınarak farklı bakıĢ açıları sınıflandırılmıĢtır. Rekreasyon aktiviteleri genel olarak; rekreasyon katılımcısının katılım Ģekline göre, rekreasyon aktivitesinin yapıldığı mekâna göre verekreasyon aktivitesinin içeriğine göre olmak üzere üç farklı baĢlık altında ele alınabilmektedir.

2.2.2.1. Katılım şekline göre rekreasyon aktiviteleri

Rekreasyon aktivitelerikatılım Ģekline göre aktif rekreasyon aktiviteleri ve pasif rekreasyon aktiviteleri olarak ikiye ayrılmaktadır.

Aktif rekreasyon aktiviteleri: Bireylerin etkin rol alarak katılım sağladıkları boĢ zaman aktiviteleri aktif rekreasyon olarak değerlendirilmektedir(Hazar, 2014). Bir enstrüman aleti çalmak, yüzmek gibi örneklerle açıklamak gerekirse zihin ve beden gücüyle baskın olunan aktiviteler denilebilmektedir.

Pasif rekreasyon aktiviteleri: Katılımcıların daha çok izleyici rolünde oldukları ya da daha az etkin oldukları aktiviteleri kapsamaktadır. Bu tarz aktiviteler; bilgisayar oyunu oynamak, film izlemek, maç izlemek gibi daha çok biliĢsel ve duyuĢsal alan davranıĢlarını içermektedirler. Fakat yapılan çalıĢmalara göre bireylerin daha çok yaĢam doyumu, sosyal yaĢam tatmini, mutluluk ve sağlıklı yaĢam sağlamarı için aktif rekreasyon aktiviteleri tercih etmelerinin daha olumlu etki sağlayacağı söylenmektedir (Holder ve ark.,2014). Hatta yapılan araĢtırmalar doğrultusunda uzun süreli pasif aktivitelerin(tv izlemek gibi) özellikle çocuklarda biliĢsel ve duyuĢsal geliĢimlerine olumsuz etki gösterdiği ortaya çıkmıĢtır (Barnette ve ark., 1997).

2.2.2.2. Mekana göre rekreasyon aktiviteleri

Mekâna göre rekreasyon aktivitelerini açık ve kapalı alan rekreasyon aktiviteleri olaraksınıflandırmak mümkündür.

Kapalı alan (indoor) rekreasyon aktiviteleri: Kapalı alan rekreasyon aktiviteleri toplumun kullanımı için düzenlenmiĢ yerlerde veya evlerde yapılan rekreasyonel aktiviteleri kapsamaktadır. Kapalı rekreasyon aktiviteleri çoğunlukla tesis özelliği taĢımaktadır (Hazar,2014; Edginton ve ark., 2004).

Açık alan (outdoor) rekreasyon aktiviteleri: Açık alan rekreasyon aktiviteleri doğal ve yapay olarak sınıflandırılabilir. Doğal alanlarda yapılan aktiviteler deniz, dağ, orman, göl, akarsu gibi doğanın içerdiği veya doğanın oluĢturduğu yapıları kullanarak yapılan dağcılık, sörf, kayak, rafting gibi aktiviteleri içermektedir. Yapay alanlarda yapılan açık alan rekreasyon aktiviteleri ise yüzmek, piknik yapmak, voleybol oynamak gibi spor alanları, parklar, havuzlar, oyun alanları gibi sonradan inĢa edilmiĢ alanları kullanarak yapılan açık alan aktiviteleridir (Jensen ve ark., 2006; Virden, 2006).

2.2.2.3. İçeriğine göre rekreasyon aktiviteleri

Rekreasyon aktivitelerinin diğer sınıflamalarla kıyaslandığında içeriğine göre rekreasyon aktivitelerinin biraz daha detaylı ve belirgin olduğunu söylemek mümkündür. Rekreasyon aktiviteleri içeriklerine göre açık-kapalı alanlarda ve aktif-pasif katılım Ģeklinde gerçekleĢebilir. Bu durum da bize, rekreasyon aktivitelerinin sahip oldukları içeriklere göre birbirinden ayrılması normunu gösterir. Bu ayrım;

rekreasyonel spor aktiviteleri, sanatsal ve kültürel rekreasyon aktiviteleri, rekreasyonel sağlık ve zindelik aktiviteleri, sosyalrekreasyon aktiviteleri, eğitsel rekreasyon aktiviteleri, gönüllülük aktivitelerini içerir (Edginton ve ark., 2004).

Sanatsal rekreasyon aktiviteleri: Sanatsal rekreasyon aktiviteleri, geniĢ yelpaze de incelediğimiz rekreasyon aktiviteleri içinde önemli bir bölümü oluĢturmaktadır. Bunlar içinde, sanatsal bilgi ve becerileri geliĢtirmeye ve arttırmaya yönelik uygulamalar yer almaktadır (Hazar, 2014).Görsel ve modern sanatlar, müzik, drama ve dansı içine alan sahne sanatları ana baĢlıkları altında sanatsal rekreasyon aktivitelerini üçe ayırmak mümkündür.

Rekreasyonel spor aktiviteleri: En geniĢ katılım ve seçeneğe sahip kategori de boĢ zaman aktiviteleri içerisinde rekreasyonel sporlar öncelikli olanlar olarak sayılabilir.

Spor kavramı oldukça geniĢ bir çerçevede değerlendirilir. Rekreasyonel sporlara;

seyirci olarak pasif katılımcı, uygulayıcı olarak aktif katılımcı sıfatında dâhil olunabilir.

Sosyal rekreasyon aktiviteleri: Sosyal rekreasyon aktiviteleri, diğer kategorilere göre içinde en çok sosyalleĢme ve kiĢiler arası etkiliĢimi barındıran aktivitelerdir.

Oldukça kapsamlı bir uygulama alanına sahip olan bu kategori sosyal bir varlık olan insanın; sosyalleĢme, iletiĢim kurma ve bir gruba ait olma güdüsünü doyuracak niteliktedir. Sosyal rekreasyon aktivitelerini incelediğimiz de bu üç özellik ön plana çıkmaktadır. En belirgin özelliği olarak aktivitenin kendinden çok, aktiviteye katılım

nedenine odaklanması söylenebilir. Ġçeriğe göre yapılan sınıflandırmada diğer rekreasyon kategorileri de içine alabilmektedir. Bununda beraber bazı farklıları söylememiz gerekirse birçok rekreasyon aktivitesinin doğasında mücadele olmasına rağmen, sosyal rekreasyon aktivitesi bize sosyalleĢme ve sosyal etkileĢimi ön plana alma imkânı vermektedir. Buna örnek yaygın olarak kullanılan; piknikler, aile buluĢmaları, doğum günü partileri, mezuniyet törenleri, tanıĢma partileri, çalıĢma grupları, kulüpler ve konferanslar sayılabilir (Edginton ve ark., 2004)

Eğitsel rekreasyon aktiviteleri: Eğitsel rekreasyon aktiviteleri; spor, sanat, kiĢisel geliĢim ya da boĢ zaman aktivitelerine katılım yoluyla öğrenme eyleminin gerçekleĢmesini amaçlar. Bu kategori de önemli olan, bireyin boĢ zamanlarını kendine değer katacak kiĢinin kendi ilgi alanına göre; spor okulları, yüzme kursları, yabancı dil veya bilgisayar kursları, seramik kursları, kongre, konferans, seminer, söyleĢi vb. gibi öğrenmenin gerçekleĢebileği aktivitelerde değerlendirmek istemesidir (Edginton ve ark., 2004).

Rekreasyonel gönüllülük aktiviteleri: Bu kategori içerisinde sosyal sorumluluk içermektedir. Rekreasyonel gönüllülük aktivitelerinin ana düĢüncesi bireyin boĢ zamanlarını diğer insanlara yardım ederek değerlendirmek istemesidir. Bu yardıma ihtiyaç duyabilecek dezavantajlı gruplar olarak engelliler, mülteciler, hastalar, sokak çocukları, yaĢlılar gibi bir ve ya birden fazla kiĢiler sayılabilir. Bahsi geçen dezavantajlı grupların boĢ zamanlarını daha verimli ve doğru geçirmeleri sağlanarak yardımda bulunulabilir ya da onların yaĢamla ilgili ihtiyaçlarını karĢılamak amacıyla gerçekleĢtirilebilir (Bullve ark., 2003).Bu kategorideki örnekler olarak; boĢ zamanlarında arkadaĢları ile savaĢ mağduru mülteciler için yardımtoplayan üniversite öğrencileri, ĠĢ çıkıĢı yaĢlı bakım evine giderek okuma yetileri zayıflamıĢ olan yaĢlıbireylere kitap okuyan bir memur, ayda bir hastanedeki çocuk hastaları ziyaret ederek onlara hediye götüren aile bireyleri, hafta sonları sokak çocuklarına ücretsiz gitar kursu veren bir müzisyen sayılabilir.

Sağlık ve zindelik amaçlı rekreasyon aktiviteleri: Bu kategoride yer alan aktiviteler;

fiziksel, biliĢsel, duygusal ve sosyal olarak sağlıklı ve zinde olmak amacıyla yapılan aktivitelerdir (Spangler ve O'Sullivan, 2006). Rekreasyonel sporlar kategorisinde yer almayan sporlar; fitness salonlarında yapılan kuvvet ve dayanıklılık egzersizleri, doğa yürüyüĢü, tempolu yürüyüĢ, park, doğa ve Ģehir koĢuları, pilates ve yoga gibi kurallara

göre uygulanmayan ve rekabet ortamı içermeyen sporlar bu kategori için önem taĢımaktadır (Edginton ve ark… 2004). Sağlık ve zindelik amacıyla yapılan aktivitelere ise masaj, terapi havuzları, buhar banyoları, saunaları sayabiliriz (Edginton ve ark., 2004).