Rekreasyona Etkisi

Nüfusun kırsal alanlardan kentlere doğru harekete geçmesi bir takım demografik değişimlere neden olmuş, bu değişimler toplum yapısında sosyal ve ekonomik değişimleri de beraberinde getirmiştir. Tüm bu değişimlerle plansız bir biçimde hızla büyüyen kentler, nüfus artışı, yapılaşma, çevrenin bozulması, hava kirliliği gibi faktörler nedeniyle yaşanması zor mekanlar haline dönüşmüştür (Müderrisoğlu, 2002).

Bu zorluklar bazı değişikliklerin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bunlar;

 Biyolojik düzenin bozulması: Vardiyalı çalışma sistemleri kişilerin biyolojik düzenini bozmaktadır.

 Yorgunluk: Aşırı çalışma, ilgi çekiciliği az olan işlerde çalışma, monoton islerde çalışma; isteksizliğe, sinirsel huzursuzluklara, uykusuzluğa ve sonuçta yaşamsal yorgunluğa neden olmaktadır.

 Sosyo-psikolojik bozukluklar: Kişinin işinde güvencesi olmaması, fikir ayrılıkları ve kişisel çatışmalar, sosyal gereksinimlerin karşılanamaması, çeşitli baskılar gibi endişe, korku, umutsuzluk gibi toplumsal ve psikolojik davranış bozukluklarını ortaya çıkarmaktadır.

 Yeni hastalıklar: Uzmanlarca “sivilizasyon” hastalıkları adı verilen yeni hastalıklar aşırı yüklemeler sonucu meydana gelmektedir. İnsanda meydana gelen bu tür bozulmalar psikolojik yaşam enerjisinin kolayca kaybolmasına ve dolayısıyla rekreasyon gereksinmesinin artması şeklinde sıralanabilmektedir (Özkan, 2001).

Öter (2008); İnsanların rekreasyon ihtiyacının, ağırlaşan yaşam koşulları, sosyo- ekonomik yaşamdaki sorunlar ve iş yoğunluğu nedeniyle gün geçtikçe arttığını vurgulamıştır. Bu nedenle rekreasyon etkinlikleri, kişileri yaşamın sıkıcı baskılarından kurtarması ve insanları fiziksel-zihinsel olarak dinlendirmesi açısından oldukça önemlidir. Doğal ve kültürel özellikler, rekreasyon etkinliklerinin gerçekleşebilmesi için rekreasyonu destekleyen değerlere sahip olmalıdır. Bu kaynak değerler, koruma- kullanma dengesinde ve sürdürülebilir bir şekilde değerlendirildiği zaman insanların yaşamlarında etkili olabilmektedir.

Kentsel alan içinde bulunan kıyı mekanları da, kentsel yaşamın yansıması olarak toplumun kişisel gereksinimlerinin giderilmesi için uygun olan kentsel mekanlardır. Kent-kıyı ilişkisine kentsel akarsu mekanı boyutunda bakıldığında, toplumsal ihtiyaçlar daha da öne çıkmakta, bu alanlar kent için doğal kaynak olmanın yanında rekreasyona potansiyel mekanlar olma durumuyla da değer kazanmaktadır (Önen, 2007).

Bir rekreasyon alanının tercih edilmesi, katılımcıların bireysel özellikleriyle bağlantılı olabileceği gibi tercih edilen rekreasyon alanının kullanıcılara sunmuş olduğu bir takım

özelliklerden de kaynaklanabilmektedir. Bazı rekreasyonel aktivitelerin tercih edilebilmeleri için alanın doğal ve kültürel koşullarının çok iyi olmasına gerek duyulmayabilmektedir. Özellikle kullanıcıya dayalı rekreasyon aktiviteleri için kaynağın durumu çok belirleyici değildir. Fakat kaynağa dayalı rekreasyon aktivitelerinde alanın rekreasyon potansiyeli rekreasyonel çekiciliği artırmakta, rekreasyon alanı ve aktivitesini tercih etmede önemli rol oynamaktadır. Doğal faktörler, sosyal faktörler, alt-üst yapı faktörleri ve çevre faktörleri bir alanın rekreasyonel potansiyelini ve dolayısıyla da rekreasyonel çekiciliğini etkileyen faktörlerdir (Kaya, 2007).

Farklı insanlar farklı rekreasyon aktivitelerini seçebildikleri gibi, aynı insan yaşamının farklı dönemlerinde değişik rekreasyon aktivitelerine yönelebilmektedir. Rekreasyonel aktivite seçiminde etkili olan faktörler aşağıda özetlenmiştir;

 Yaş: Kişi yaşlandıkça aktif rekreasyon etkinliklerine ilgisi azalmakta, pasif rekreasyon etkinliklerine yönelimi ağırlık kazanmaktadır.

 Cinsiyet: Kesin bir sınırlama getirilmemekle birlikte bazı aktivitelerin erkekler, bazılarının da bayanlar tarafından tercih edildiği görülmektedir.

 Eğitim düzeyi: Artan eğitim düzeyi rekreasyonel aktivite seçimine yönelik çeşitliliği arttırmaktadır. Kahveye gitmenin yanısıra, parka, botanik bahçesine, müze ve sergilere gitme istemi ortaya çıkabilmektedir.

 Gelir düzeyi: Yükselen gelir düzeyi, insanların hayal bile edemediği rekreasyonel aktiviteleri gündeme getirebilmektedir.

 Meslek: Rekreasyonel aktivite seçiminde çok önemli olmasa da mesleğin etkisi gözlenebilmektedir. Açık mekanlarda çalışan insanların açık hava rekreasyon etkinliklerine yönelimi sınırlı olmaktadır.

 Sağlık durumu: Sağlık durumunun uygun olmaması durumunda pasif rekreasyonel etkinlikler önem kazanmaktadır.

 Yaşanılan yerin fiziksel niteliği: Bahçeli konutlarda yaşayan insanların kent dışı rekreasyon etkinliklerine, apartmanlarda oturanlardan daha seyrek katıldıkları yapılan araştırmalarla saptanmıştır.

 İçinde yaşanılan toplumun sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel durumu: Özellikle sosyo-ekonomik gelişmesini henüz tamamlayamamış ülkelerde etkin bir

faktördür. Rekreasyonel aktivite seçiminde, “Herkes ne der? Herkes ne düşünür?” gibi yaklaşımlar etkili olmaktadır.

 Zevk ve moda: Diger faktörlerin yanında sınırlı olmakla birlikte zaman zaman etkili olabilmektedir (Özkan, 2001).

Kentlerdeki aktivitelerin çeşitliliği aynı zamanda güvenlik unsurunu da olumlu yönde desteklenmektedir. Sürekli olarak işleriyle ve çevreleriyle meşgul olan insanlar bir tehdit unsuru oluşturmaktadır. Ayrıca tenha kent mekanları, kalabalık olanlara nazaran daha tehlikeli olarak algılamaktadır. Yaşama, çalışma, ticaret, alışveriş, oyun gibi aktiviteler birbirine bağlı olduklarında yaşama mekanını kuvvetlendirmektedirler (Tibbalds 1992, Bayram 2007).

Rekreasyonel alanda su, hem karasal, hem de suya ve kıyıya dayalı aktiviteler için önemli bir öğedir. Örneğin akarsu, göl, gölet ve baraj kıyıları, yürüme, bisiklet, su sporları, piknik, vb. aktiviteler rekreatif yaşamın vazgeçilmez unsurlarıdır. Bu aktivitelere ilişkin olarak, günümüz insanının rekreasyon gereksinimlerinin karşılanmasında var olan su kaynakları ile ilgili plânlama ve yönetim çalışmalarının yapılması gerekmektedir (Sarıkaya, 2007).

Kore’de düzenlenmiş olan “Gimpo Yenişehir Peyzaj Düzenleme Yarışması” nda ödül almış Tema parklardan biri (Şekil 2.9, 2.10, 2.11) yer almaktadır ve standart rekreatif aktiviteleri içermesi yönüyle iyi bir örnek oluşturmaktadır.

Şekil 2.9. Kore’de Düzenlenmiş Olan “Gimpo Yenişehir Peyzaj Düzenleme Yarışması” nda Ödül Almış Tema Parkı (Jeong, K. 2008’den Değiştirilerek)

Şekil 2.10. Tema Parkından bir Alanın Plan ve Kullanımları (Han_Dong, 2007’den değiştirilerek)

Şekil 2.11. Tema Parkından Projesinden Bir Görünüm (Han_Dong, 2007)