değerlerin katkısı anlamlı bulunmuştur. Üçüncü aşamada, analize Sosyal Mesafe dahil edilmiştir. Sosyal mesafe varyansı % 21’e (∆R2 = .13, Fdeğişim[1, 300] = 49.66, p< .000) kadar artırmıştır. Sosyal mesafe örgütsel sinizmi (β = .38, t[300] = 7.05, p< .001) anlamlı olarak yordamıştır (Tablo 4.3). Örgütsel sinizm puanları yüksek olan bireylerin sosyal mesafe puanları da yüksektir. Dördüncü aşamada analize Yaşam Doyumu değişkeni dahil edilmiştir. Yaşam doyumu varyansı % 24’e (∆R2 = .030, Fdeğişim[1, 299] = 12.17, p< .001) kadar artırmıştır. Ancak, yaşam doyumu (β = -.18, t[299] = -3.49,p< .01) örgütsel sinizmi düşürmektedir (Tablo 4.3).
Örgütsel sinizm puanı için analize demografik değişkenler, kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu katılmıştır. Toplam varyansın % 24’ünü demografik değişkenler, kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu değişkenleri açıklamaktadır.
4.3.2. Uzaklaşma Alt Boyutuna İlişkin Bulgular
Uzaklaşma alt boyutuna ilişkin regresyon analizinde, ilk adımı cinsiyet, okul türü ve yaş grubu demografik değişkenleri içermektedir. İkinci adımda Güç, Başarı, Hazcılık, Uyarılım, Öz-yönelim, Evrensellik, İyilikseverlik, Geleneksellik, Uyma ve Güvenlik değerleri eşitliğe katılmıştır. Üçüncü adımda analize sosyal mesafe dahil edilmiştir. Son aşamada da, analize yaşam doyumu dahil edilmiştir.
Tablo 4.4. Uzaklaşma Alt Boyutuna İlişkin Sonuçlar
* = p< .05, ** = p< .01, *** = p< .001
Fdeğişim sd β t kk ∆R2
Uzaklaşma
I. Kontrol Değişkenleri 2.64* 3,311 .03
Cinsiyet 311 -.04 -.71 -.04
Okul Türü 311 -.17 -2.66** -.15
Yaş Grubu 311 -.06 -.91 -.05
II. PDÖ 2.76** 10,301 .08
Güç 301 .08 1.23 .07
Başarı 301 .02 -.36 -.02
Hazcılık 301 .15 -2.06* -.12
Uyarılım 301 .08 1.11 .06
Öz-yönelim 301 .14 1.74 .10
Evrensellik 301 .04 .42 .02
İyilikseverlik 301 .02 .27 .02
Geleneksellik 301 .06 .83 .05
Uyma 301 .07 .88 .05
Güvenlik 301 .06 .73 .04
III. Sosyal Mesafe 23.89*** 1,300 .27 4.89*** .33 .07
IV. Yaşam Doyumu 6.44** 1,299 -.14 -2.54** -.15 .02
ÖSÖ’nün Uzaklaşma alt boyutu cinsiyet, okul türü ve yaş grubu ile ilişkili faktörleri tanımlamak için ilk aşamadaanalize girilmiştir. Demografik değişkenler varyansın % 3’ünü (R2 = .03, Fdeğişim[3, 311] = 2.64, p<.05) açıklamıştır. Demografik değişkenlerden okul türü (β = -.17, t[311] = -2.66,p< .01) uzaklaşma alt boyutunu anlamlı olarak yordamaktadır.
Devlet okulundaki öğretmenlerin uzaklaşma alt boyutu puanları özel okuldaki öğretmenlerin puanlarından daha yüksek olarak hesaplanmıştır (Tablo 4.4). Demografik değişkenler kontrol edildikten sonra ikinci aşamada analize kişisel değerler katılmıştır. Kişisel değerler varyansı % 11’e (∆R2 = .08, Fdeğişim[10, 301] = 2.76, p< .003) kadar artırmaktadır. Hazcılık değeri (β = -.15, t[301] = -2.06,p< .04) ÖSÖ’nün uzaklaşma boyutunu anlamlı olarak yordamıştır (Tablo 4.4). Hazcılık değeri yüksek olan bireyler ÖSÖ’nün uzaklaşma boyutundan daha düşük puan elde etmişlerdir. Üçüncü aşamada, analize Sosyal Mesafe dahil edilmiştir. Sosyal mesafe varyansı % 18’e (∆R2 = .07,Fdeğişim[1, 300] = 23.89, p< .001) kadar artırmıştır (Tablo 4.4). Sosyal mesafe (β = .27, t[300] = 4.89, p< .01) ÖSÖ’nün uzaklaşma boyutunu anlamlı olarak yordamıştır. ÖSÖ’nün uzaklaşma alt boyutundan yüksek puan alan bireylerin sosyal mesafe puanları da yüksektir. Dördüncü aşamada, analize Yaşam Doyumu değişkeni dâhil edilmiştir. Yaşam doyumu varyansı % 20’ye (∆R2
= .02, Fdeğişim[1, 299] = 6.43, p< .01) kadar artırmıştır. Yaşam doyumu (β = .14, t[299] = -2.54,p< .01) ÖSÖ’nün uzaklaşma boyutunu anlamlı olarak yordamıştır (Tablo 4.4). Yaşam doyumu puanı yüksek olan bireyler ÖSÖ’nün uzaklaşma alt boyutundan düşük puan almışlardır.
ÖSÖ’nün uzaklaşma alt boyutunun %20’sini demografik değişkenler, kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu değişkenleri açıklamıştır.
4.3.3. Performans Düşüklüğü Alt Boyutuna İlişkin Bulgular
Performans düşüklüğü alt boyutuna ilişkin regresyon analizinde, ilk adımı cinsiyet, okul türü ve yaş grubu demografik değişkenleri içermektedir. İkinci adımda Güç, Başarı, Hazcılık, Uyarılım, Öz-yönelim, Evrensellik, İyilikseverlik, Geleneksellik, Uyma ve Güvenlik değerleri eşitliğe katılmıştır. Üçüncü adımda analize sosyal mesafe dâhil edilmiştir. Son aşamada, analize yaşam doyumu dâhil edilmiştir.
Tablo 4.5.Performans Düşüklüğü Alt Boyutuna İlişkin Sonuçlar
* = p< .05, ** = p< .01, *** = p< .001
ÖSÖ’nün Performans Düşüklüğü alt boyutu cinsiyet, okul türü ve yaş grubu ile ilişkili faktörleri tanımlamak için ilk aşamada analize girilmiştir. Demografik değişkenler varyansın % 1'ini (R2 = .00, F[3, 311] =.06, p = .980) açıklamıştır (Tablo 4.5). Demografik değişkenler performans düşüklüğünü anlamlı olarak yordamamıştır. Demografik değişkenler kontrol edildikten sonra, ikinci aşamada analize kişisel değerler katılmıştır.
Kişisel değerler varyansı % 4’e (∆R2 = .03, Fdeğişim[10, 301] = 1.06, p =.391) kadar artırmıştır (Tablo 4.5). Kişisel değerler performans düşüklüğünü anlamlı olarak yordamamıştır.
Üçüncü aşamada, analize Sosyal Mesafe dâhil edilmiştir. Sosyal mesafe varyansı % 15’e (∆R2 = .11,Fdeğişim[1, 300] = 39.99,p< .001) kadar artırmıştır (Tablo 4.5). Sosyal mesafe (β = .36, t[300] = 6.32, p< .01) ÖSÖ’nün performans düşüklüğü boyutunu anlamlı olarak yordamıştır. ÖSÖ’nün performans düşüklüğü alt boyutundan yüksek puan alan bireylerin sosyal mesafe puanları da yüksektir. Dördüncü aşamada analize Yaşam Doyumu değişkeni dâhil edilmiştir. Yaşam doyumu varyansı % 18’e (∆R2 = .029, Fdeğişim[1, 299] = 10.43, p<
.01) kadar artırmıştır (Tablo 4.5). Yaşam doyumu (β = -.01, t[1, 299] = -.19,p< .01) ÖSÖ’nün performans düşüklüğü alt boyutunu anlamlı olarak yordamıştır. Yaşam doyumu puanı yüksek olan bireyler ÖSÖ’nün performan düşüklüğü alt boyutundan düşük puan almışlardır.
ÖSÖ’nun performans düşüklüğü alt boyutunun % 18’ini demografik değişkenler, kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu değişkenleri açıklamıştır.
Fdeğişim sd β t kk ∆R2
Performans Düşüklüğü
I. Kontrol Değişkenleri .06 3, 311 .00
Cinsiyet 311 .02 .32 .02
Okul Türü 311 -.02 -.30 -.02
Yaş Grubu 311 -.02 -.27 -.02
II. PDÖ 1.06 10, 301 .03
Güç 301 .12 1.72 .10
Başarı 301 -.03 -.34 -.02
Hazcılık 301 -.15 -2.05 -.12
Uyarılım 301 .04 .52 .03
Öz-yönelim 301 .04 -.49 .03
Evrensellik 301 .05 .59 .03
İyilikseverlik 301 .09 1.12 .07
Geleneksellik 301 -.02 -.20 -.01
Uyma 301 .02 .20 .01
Güvenlik 301 .06 .72 .04
III. Sosyal Mesafe 39.99*** 1, 300 .36 6.32*** .34 .11
IV. Yaşam Doyumu 10.43** 1, 299 -.01 -.19** -.18 .03
4.3.4. Olumsuz Tutum Alt Boyutuna İlişkin Bulgular
Olumsuz tutum alt boyutuna ilişkin regresyon analizinde, ilk adımı cinsiyet, okul türü ve yaş grubu demografik değişkenleri içermektedir. İkinci adımda Güç, Başarı, Hazcılık, Uyarılım, Öz-yönelim, Evrensellik, İyilikseverlik, Geleneksellik, Uyma ve Güvenlik değerleri eşitliğe katılmıştır. Üçüncü adımda analize sosyal mesafe dâhil edilmiştir. Son aşamada da, analize yaşam doyumu dâhil edilmiştir.
Tablo 4.6.Olumsuz Tutum Alt Boyutuna İlişkin Sonuçlar
* = p< .05, ** = p< .01, *** = p< .001
ÖSÖ’nün Olumsuz Tutum alt boyutu cinsiyet, okul türü ve yaş grubu ile ilişkili faktörleri tanımlamak için ilk aşamada analize girilmiştir. Demografik değişkenler varyansın % 1’ini (R2 = .01, Fdeğişim[3, 311] = .95, p = .418) açıklamıştır (Tablo 4.6).
Demografik değişkenler ÖSÖ’nün olumsuz tutum alt boyutunu anlamlı olarak yordamamaktadır. Demografik değişkenler kontrol edildikten sonra, ikinci aşamada analize Kişisel Değerler dahil edilmiştir. Kişisel Değerler varyansı % 14’e (∆R2 = .13, Fdeğişim[10, 301] = 4.64, p< .001) kadar artırmıştır. Uyarılım değeri (β = .15, t[301] = 2.13, p< .03) ÖSÖ’nün olumsuz tutum boyutunu anlamlı olarak yordamıştır (Tablo 4.6). Uyarılım puanları artan kişilerin ÖSÖ’nün olumsuz tutum alt boyutundaki puanları da artmıştır.
Üçüncü aşamada analize Sosyal Mesafe dahil edilmiştir. Sosyal mesafe varyansı % 16’ya (∆R2 = .02,Fdeğişim[1, 300] = 8.23,p< .003) kadar artırmıştır (Tablo 4.6). Sosyal mesafe (β = .16, t[300] = 2.87, p< .01) ÖSÖ’nün olumsuz tutum boyutunu anlamlı olarak yordamıştır.
ÖSÖ’nün olumsuz tutum alt boyutundan yüksek puan alan bireylerin sosyal mesafe puanları
Fdeğişim sd β t kk ∆R2
Olumsuz Tutum
I. Kontrol Değişkenleri .95 3, 311 .01
Cinsiyet 311 -.03 -.43 -.02
Okul Türü 311 -.07 -1.01 -.06
Yaş Grubu 311 .05 .68 .04
II. PDÖ 4.64*** 10, 301 .13
Güç 301 .00 .00 .00
Başarı 301 .02 .30 .02
Hazcılık 301 -.01 -.09 -.01
Uyarılım 301 .15 2.13* .12
Öz-yönelim 301 .14 1.73 .10
Evrensellik 301 .16 1.85 .11
İyilikseverlik 301 -.12 -1.54 -.09
Geleneksellik 301 -.01 -.18 -.01
Uyma 301 .12 1.52 .09
Güvenlik 301 .02 .28 .02
III. Sosyal Mesafe 8.23** 1, 300 .16 2.87** .16 .02
IV. Yaşam Doyumu 8.73** 1, 299 -.16 -2.96** -.17 .02
da yüksektir. Dördüncü aşamada analize Yaşam Doyumu değişkeni dahil edilmiştir. Yaşam doyumu varyansı % 18’e (∆R2 = .02, Fdeğişim[1, 299] = 8.73, p<. 004) kadar artırmıştır (Tablo 4.6). Yaşam doyumu (β = -.16, t[299] = -2.96, p< .004) ÖSÖ’nün olumsuz tutum alt boyutunu anlamlı olarak yordamıştır. Yaşam doyumu puanı yüksek olan kişiler ÖSÖ’nün olumsuz tutum alt boyutundan düşük puan almışlardır.
ÖSÖ’nun olumsuz tutum alt boyutunun % 18’ni demografik değişkenler, kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu değişkenleri açıklamıştır.
4.3.5. Katılımın Olmaması Alt Boyutuna İlişkin Bulgular
Katılımın olmaması alt boyutuna ilişkin regresyon analizinde, ilk adımı cinsiyet, okul türü ve yaş grubu demografik değişkenleri içermektedir. İkinci adımda Güç, Başarı, Hazcılık, Uyarılım, Öz-yönelim, Evrensellik, İyilikseverlik, Geleneksellik, Uyma ve Güvenlik değerleri eşitliğe katılmıştır. Üçüncü adımda analize sosyal mesafe dâhil edilmiştir. Son aşamada da, analize yaşam doyumu dâhil edilmiştir.
Tablo 4.7. Katılımın Olmamasına İlişkin Sonuçlar
* = p< .05, ** = p< .01, *** = p< .001
ÖSÖ’nün Katılımın Olmaması alt boyutu cinsiyet, okul türü ve yaş grubu ile ilişkili faktörleri tanımlamak için ilk aşamada analize girilmiştir. Demografik değişkenler varyansın % 4’ünü (R2 = .04, Fdeğişim [3, 311] = 4.18, p< .006) açıklamıştır. Bu değişkenlerden okul türü (β = -.17, t[311] = -2.73, p< .007) olarak hesaplanmıştır (Tablo 4.7). Okul türü, katılımın olmaması ile anlamlı olarak ilişkilenmiştir. Katılımın olmaması alt
Fdeğişim sd β t kk ∆R2
Katılımın Olmaması
I. Kontrol Değişkenleri 4.18** 3, 311 .04
Cinsiyet 311 .00 .05 .00
Okul Türü 311 -.17 -2.73** -.15
Yaş Grubu 311 .04 .67 .04
II. PDÖ 1.11 10, 301 .03
Güç 301 -.06 -.92 -.05
Başarı 301 .07 1.04 .06
Hazcılık 301 .01 .19 .01
Uyarılım 301 .07 .96 .06
Öz-yönelim 301 -.03 -.39 -.02
Evrensellik 301 .05 .55 .03
İyilikseverlik 301 .04 .50 .03
Geleneksellik 301 -.08 -1.05 -.06
Uyma 301 -.04 -.48 -.03
Güvenlik 301 .12 1.45 .08
III. Sosyal Mesafe 16.47*** 1, 300 .23 4.06*** .23 .05
IV. Yaşam Doyumu .03 1, 299 .01 .16 .01 .00
boyutu devlet okullarında çalışan öğretmenlerde daha yüksekken, özel okullarda çalışan öğretmenlerin daha düşük bulunmuştur. Demografik değişkenler kontrol edildikten sonra ikinci aşamada analize Kişisel Değerler analize dahil edilmiştir. Kişisel Değerler varyansı
% 7’e (∆R2 = .03,Fdeğişim[10, 301] = 1.11, p = .353) kadar artırmıştır. Kişisel değerler katılımın olmaması boyutunu anlamlı olarak yordamamıştır. Üçüncü aşamada analize Sosyal Mesafe dâhil edilmiştir. Sosyal mesafe varyansı % 12’ye (∆R2 = .05,Fdeğişim[1, 300]
= 16.47,p < .001) kadar artırmıştır (Tablo 4.7). Sosyal mesafe (β = .23, t[300] = 4.06, p< .01) ÖSÖ’nün katılımın olmaması boyutunu anlamlı olarak yordamıştır. ÖSÖ’nün katılımın olmaması alt boyutundan yüksek puan alan bireylerin sosyal mesafe puanları da yüksektir.
Dördüncü aşamada analize Yaşam Doyumu değişkeni dahil edilmiştir. Yaşam doyumu varyansı % 13’e (∆R2 = .000, Fdeğişim[1, 299] = 0.25, p = .874) kadar artırmıştır (Tablo 4.7).
Yaşam doyumu ÖSÖ’nün katılımın olmaması alt boyutunu anlamlı olarak yordamamıştır.
ÖSÖ’nun katılımın olmaması alt boyutunun % 13’ünü demografik değişkenler, kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu değişkenleri açıklamıştır.
BEŞİNCİ BÖLÜM: TARTIŞMA
Bu çalışmanın amacı örgütsel sinizminin demografik değişkenler, kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu değişkenlerince yordanmasını araştırmaktır. Önce çalışma grubunun, çalışmada kullanılan ölçeklerin demografik değişkenler (cinsiyet, okul türü ve yaş grubu) üzerindeki istatistiksel farklılıkları araştırılmıştır. Daha sonra, çalışmanın değişkenleri arasındaki karşılıklı ilişkiler tespit edilmiştir. En son olarak, örgütsel sinizm ve alt ölçeklerinin demografik değişkenler ve kişisel değerler, sosyal mesafe ve yaşam doyumu değişkenleri tarafından yordanmasına ilişkin regresyon analizi bulguları verilmiştir.
Araştırmanın bulguları alan yazın çerçevesinde tartışılmıştır. Araştırma bulgularına dayalı olarak, uygulayıcılara ve araştırmacılara yönelik önerilere yer verilmiştir.
5.1. Örgütsel Sinizm Üzerinde Demografik Değişkenlerin Rolüne İlişkin Bulguların