Protokol Analizi Kodlama ġeması Örnekleri

Delft Protokol Analizi Atölyesi‟nde (Cross, 1996) bir dağ bisikleti çantası için temel çözüm geliĢtirmeye çalıĢan endüstriyel tasarımcıların iki saatlik kasetleri incelenmiĢtir. Tekrarlanan gözlemlerden, analizlerden ve tartıĢmalardan sonra profesyonel tasarımcıların, ortaklaĢa tasarım çözümleri geliĢtirme, farklılıkları giderme ve iĢlerini yönetme gibi Ģeyleri nasıl yaptıklarını anlama konusunda geliĢtikleri izlenmiĢtir. Tasarım sürecinde mimarlar arasında oluĢan ortaklaĢa iletiĢimin araĢtırılmasından bu yana söz konusu makalede, ortaklaĢa tasarımda sözlü tasarım sunumlarını kodlamak için, bir kodlama düzeni geliĢtirmiĢlerdir.

Gabriel ve Maher (1999), pilot deneylerin protokollerinden ortaya çıkan içsel bilgi kökenli kodlama düzenini, baĢlangıç analizleri sırasında geliĢtirilmiĢlerdir.Yazılı dokümanların tekrar gözden geçirilmesi, önceden tanımlanmıĢ kategorilere uymayan yeni bilgilere ıĢık tutar ve bu aynı zamanda Purcell (1996) tarafınddan tecrübe edilmiĢtir. Tasarım (Akın, 1986; Goldschmidt, 1991) ve iletiĢimle (Kvan,1994; Olson vd. 1997; Sudweeks ve Albritton, 1996; Vera vd., 1998) ilgili literatürü gözden geçirdikten sonra kodlama düzenlerinin bölümleri, bu kodlama düzeni ve daha sonraki sonuçları zenginleĢtirmek için, makalede bahsedilen kodlama düzenlerine eklenmesi anlaĢılabilir bir durumdur. Bu kodlama düzeninin üçüncü ve son bölümü, Gabriel ve Maher‟in (1999) daha önceki teorik bilgileri kökenlidir. Son olarak kodlama Ģeması sonuçların karĢılaĢtırılması ve iliĢkilendirilebilmesi için bu üç yapı da (bilgi üreten, dıĢ kökenli ve teori kökenli) kullanılmıĢtır.

Farklı araĢtırma projelerinde dört farklı kodlama düzenine karar verilmiĢtir. Ġlki (Sudweeks ve Albritton, 1996) iletiĢim tiplerini sınıflandıran düzendir. IletiĢimin resmi olmayan kontrolü, iletiĢimin resmi kontrolü, sosyo-duygusal iletiĢim, kavramsal iletiĢim ve bağlam iletiĢimi Ģeklinde sınıflandırılır.

Ġkinci kodlama düzeni “yeni fikirlerle tanıĢtıran ve onları anlatan” (Olson vd. 1997) bilgisayar aracılığıyla ortaklaĢa oturumlarda harcanan zamanın miktarını araĢtırır.

Üçüncü kodlama düzeni, yüzyüze ve görüntülü konferans teknolojisi arasındaki etkileĢimi, “duraklamalar, üst üste binmeler, bırakmalar ve baskın olmayı” (O’Connail ve Whittaker, 1997) araĢtırarak sınıflandırır.

Dördüncü kodlama düzeni, tam ve sınırlı iletiĢim kanallarıyla bilgisayar aracılığıyla tasarım oturumlarında, düĢük seviyeli tasarıma (LLD) karĢı yüksek seviyede (HLD) tasarımı araĢtırır.

Gabriel ve Maher‟in (1999) makalelerindeki kodlama düzeni, ortaklaĢa tasarımda iletiĢimi alt kategorilere ayrılan dört grupta sınıflandırır (Tablo 4.1). Bu gruplar; iletiĢim kontrolü, iletiĢim teknolojisi, sosyal iletiĢim ve tasarım iletiĢimidir. Bu gruplar ayrıntılı olmaya yönelik değildir; fakat analizler sonucunda yüzyüze (FTF) ve bilgisayar aracılığıyla ortaklaĢa tasarımı (CMCD) karĢılaĢtırırken her kategorideki iletiĢimin karĢılaĢtırmalı miktarını gösterir. Makale, bilgisayar aracılığıyla tasarım konularını tartıĢma yeteneğini engelleyip engellemeyeceğine ve farklı ortaklaĢa ortamlarda iletiĢim kontrolünde farklılıklar oluĢup oluĢmayacağı ile ilgilidir.

Tablo 4.1: OrtaklaĢa Tasarımda Sözlü ĠletiĢim Kodlama Düzeni (Gabriel ve Maher, 1999).

ĠletiĢim Kontrolü Kod Açıklama

Kesintiler INT Kesintiler, kendiliğinden geliĢen konuĢmalar çağrıĢım yapıyor.

Konu DeğiĢmesi FLO Farklı konuya geçme.

KonuĢanın DeğiĢmesi HAN Zeminin terkedilmesinin iki göstergesi: a) soruların kullanılması

b) kısa soruların „öyle mi?‟ gibi ya da kısa ifadelerin „biliyorsun‟ gibi kullanılması

Sosyal ĠletiĢim SOC KiĢisel iliĢkilerle ilgili iletiĢimin içeriği Tasarım ĠletiĢimi Açıklama

Tasarım Fikirleri Sözlü (ses ve metin) tasarım sunumları Fikrin Tanıtılması IDE Katılımcı doğrudan veya dolaylı yeni fikir

ürettiğinde

Fikrin Kabul Görmesi ACC Katılımcılardan birinin diğerine fikrini onaylatması

Fikrin Reddedilmesi REJ Katılımcılardan birinin diğerine fikrini onaylamadığını belirtmesi

Fikrin Anlatılması CLA Katılımcılardan birinin diğerine fikrini sorular

ve cevaplar Ģeklinde anlatması.

Fikrin SadeleĢtirilmesi REF Katılımcıların fikri geliĢtirmek ve arındırmak için harcadıkları zaman (Peng, 1994).

Fikrin GeliĢmesi EVA Katılımcıların bir fikri değerlendirmesi. Tasarımın Faaliyet Alanı

Alçak seviyeli tasarım LLD KiĢisel elemanları yerleĢtirirken, renkleri tartıĢırken vb. (Vera, 1998).

Yüksek seviyeli tasarım HLD Daha sonraki kararları etkileyecek kararları alırken

Tasarım Görevi

Konu BRI Katılımcının konuya geri dönmesi

Program SCH Katılımcıların takvime ya da programa geri dönmesi

Görev/Talimat TAS Katılımcılardan birinin diğerine devretmesi Gabriel ve Maher (1999)‟in geliĢtirdiği iletiĢim kontrolü, kesintiler, “floor holding” (konuĢulan konun değiĢmesi) ve “hand-over” (konuĢmayı diğerine bırakma) içerir. Teorik ve dıĢsal kökenli alt kategoriler, kesintilerin, konuĢulan konun değiĢmesi ve belirgin konuĢmayı diğerine bırakmaların seviyelerinde alçalma ve yükselmeleri göstererek, deneylerin üç kategorisinde sunulan üç tasarım iletiĢim aracının (FTF, CMCD-a, CMCD-b) arasında olması mümkün farklılıkları, avantaj ve dezavantajları sınıflandırmada yardımcı olmuĢtur.

ĠletiĢim teknolojisi, katılımcılar arasında araçların kullanımı, ortaklaĢa ortam ve farklı ortaklaĢa araçlarla iletiĢim kanallarını değiĢtirerek sınıflandırmayı yükseltmeyle ya da indirmeyle ilgili tartıĢmalara bakan, bilgi kökenli bir yapıdır. Sosyal iletiĢim, üç ortaklaĢa iletiĢim araçlarındaki sosyal konuĢmalarla harcanan zamanla ilgilenen, bilgi ve dıĢsal kökenli yapılardır.

Tasarım iletiĢimi, tasarım fikri, alanı ve bağlamı ayıran; bilgi, teorik ve dıĢsal kökenli yapıdır.

Tablo 2‟de Gabriel ve Maher (1999)‟ in gerçekleĢtirdiği deneyde yüzyüze ya da geleneksel ortamda yapılan ortaklaĢa tasarımda kullanılan kodlama Ģeması verilmiĢtir (Tablo 4.2). Ayrıca protokol analizi çalıĢmalarında deney ortamı için hazırlanan çalıĢma ortamı ġekil 4.1‟de verilmiĢtir.

Tablo 4.2: FTF deneylerinin birinden alınmıĢ kodlanmıĢ yazılı seçme parçalar.

Tip Kod KiĢi KonuĢma

Tasarım ĠletiĢimi BRI B Oldukça küçük bir ev. Sosyal ĠletiĢim SOC A Belki…(gülme sesi)

Tasarım ĠletiĢimi EVA B Daha çok benziyor olabilir. Tasarım ĠletiĢimi ve CLA+FLO A Hmm belki,… belki sınırlardan IletiĢim Kontrolü gidebiliriz (…), ev belki Ģöyle

olabilir…oturma belki… Tasarım ĠletiĢimi ve EVA+IDE+FLO B Mmmmm… (…) eğer

Tip Kod KiĢi KonuĢma

ĠletiĢim Kontrolü düĢünürsen baĢka yöntemle

yaparsın…

Tasarım ĠletiĢimi ve CLA+HAN B öyleyse batıda ne yapacağız? IletiĢim Kontrolü

ġekil 4.1: Protokol analizi çalıĢmaları için hazırlanan çalıĢma ortamına bir örnek (Kavaklı v.d., 1999)

Bir baĢka çalıĢmada Kavaklı v.d. (1999) uzman ve acemi tasarımcının tasarım sürecindeki farklılıklarını incelemiĢlerdir. Protokol analizi çalıĢmalarında izlenen yolun daha iyi anlaĢılması için Kavaklı‟nın çalıĢmaları adımlar Ģeklinde aĢağıda açıklanmıĢtır:

Adım 1: Video protokollerini tercüme etme: Tasarımcının konuĢmaları, kasetten