Protein Oranı

Farklı ekim zamanlarında ekilen nohut çeşitlerinin protein oranlarına ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.13’de, ortalama değerleri ve “LSD” testi sonuçları ise Çizelge 4.14’de verilmiştir.

Çizelge 4.13. Denemede nohut çeşitlerinin farklı ekim zamanlarına göre tespit edilen protein oranlarına

ait varyans analizleri

Varyasyon Kaynakları SD Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri

Genel 71 31.702

Tekerrür 2 0.052 0.026 0.520

Ekim Zamanı 3 6.607 2.202 44.278**

Hata1 6 0.298 0.050

Çeşit 5 22.689 4.538 148.366**

Ekim Zamanı x Çeşit İnt. 15 0.831 0.055 1.812

Hata2 40 1.223 0.031

**: p < 0.01

Çeşitlerin protein oranlarının ekim zamanlarına göre değişimi istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Bu amaçla hesaplanan “F” değeri 44.278 olup, %1 ihtimal sınırına göre istatistiki bakımdan önemlidir (Çizelge 4.13). Çeşitlerin ortalaması olarak 25 Nisanda ekilen parsellerdeki bitkilerin protein oranları en yüksek bulunmuş (% 24.13), bunu azalan sıra ile 15 Nisan (% 23.95), 5 Nisan (% 23.68) ve 25 Mart (% 23.33) tarihinde ekilen bitkilerin protein oranları takip etmiştir. Genelde ekim zamanının gecikmesi araştırmada kullanılan nohut çeşitlerinde protein oranları artmıştır. Yapılan LSD testine göre, 25 Nisan ekimi birinci gruba (a), 15 Nisan ekimi ikinci gruba (ab), 05

Nisan ekimi üçüncü gruba (b) ve 25 Mart ekimi ise son gruba (c) girmiştir (Çizelge 4.14).

Ekim zamanları arasındaki farklılıklar Ceyhan ve Önder (2001) tarafından açıklandığı gibi iklim faktörlerinden ve kültürel uygulamalardan kaynaklanabilir.

Çizelge 4.14. Denemede nohut çeşitlerinin farklı ekim zamanlarına göre tespit edilen protein oranları (%)

ve LSD grupları

Çeşitler Ekim Zamanları Ortalama

25 Mart 05 Nisan 15 Nisan 25 Nisan

Azkan 23.54 24.18 24.63 24.78 24.28 b Seçkin 22.40 22.85 22.97 23.06 22.82 e Çağatay 23.34 23.85 24.03 24.23 23.86 c Sezen Bey 23.08 23.16 23.49 23.77 23.38 d İnci 23.37 23.73 23.88 24.06 23.76 c Hasan Bey 24.22 24.30 24.68 24.88 24.52 a Ortalama 23.33 c 23.68 b 23.95 ab 24.13 a 23.77 Ekim zamanı LSD%1:0.27; çeşit LSD%1: 0.19

Ekim zamanlarının çeşitlerin protein oranları üzerine etkileri istatistiki olarak önemli olmuştur. Bu amaçla hesaplanan “F” değeri 148.366 olup, % 1 ihtimal sınırına göre istatistiki bakımından önemlidir. Ekim zamanlarının ortalaması olarak en yüksek protein oranı % 24.52 ile Hasan Bey çeşidinden elde edilmiştir. Bunu azalan sıra ile Azkan (% 24.28), Çağatay (% 23.86), İnci (%23.76) ve Sezen Bey (% 23.38) çeşitleri takip etmiştir. En düşük protein oranı % 22.82 ile Seçkin çeşidinden elde edilmiştir. Yapılan LSD testine göre Hasan Bey çeşidi birinci gruba (a), Azkan çeşidi ikinci gruba (b), Çağatay ve İnci çeşitleri üçüncü gruba (c), Sezen Bey çeşidi dördüncü gruba (d) ve Seçkin çeşidi ise son gruba (e) girmiştir (Çizelge 4.14).

Protein oranlarının çeşitlere göre farklılıklar gösterdiği Atikyılmaz (1997), Ceyhan ve ark. (2007), Atmaca (2008) ve Ceyhan (2004)’nın bulgularıyla bizim araştırma sonuçlarımız büyük oranda paralellik göstermektedir.

4.8. Protein Verimi

Farklı ekim zamanlarında ekilen nohut çeşitlerinin protein verimlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.15’de, ortalama değerleri ve “LSD” testi sonuçları ise Çizelge 4.16’da verilmiştir.

Denemede kullanılan çeşitlerin protein verimlerinin ekim zamanlarına göre değişimi istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Bu amaçla hesaplanan “F” değeri 51.606 olup, %1 ihtimal sınırına göre istatistiki bakımdan önemlidir (Çizelge 4.15).

Araştırmada çeşitlerin ortalaması olarak 25 Martta ekilen parsellerdeki bitkilerin protein verimleri en yüksek olmuştur (50.7 kg/da). Bunu azalan sıra ile 5 Nisan (42.7 kg/da), 15 Nisan (32.6 kg/da) ve 25 Nisan (23.5 kg/da) tarihinde ekilen bitkilerin protein verimleri takip etmiştir. 25 Nisan ekimleri ile 25 Mart ekimi arasında 27.2 kg/da fark vardır. Ekim zamanının gecikmesi denemede kullanılan nohut çeşitlerinde protein verimleri azalmıştır. LSD testine göre, 25 Mart ekimi birinci gruba (a), 05 Nisan ekimi ikinci gruba (b), 15 Nisan ekimi üçüncü gruba (c) ve 25 Nisan ekimi ise son gruba (d) girmiştir (Çizelge 4.16).

Ekim zamanının gecikmesiyle protein verimlerinin azaldığını belirten Ceyhan ve Önder (2001) sonuçları ile uyum içerisinde yer almıştır.

Çizelge 4.15. Denemede nohut çeşitlerinin farklı ekim zamanlarına göre tespit edilen protein verimlerine

ait varyans analizleri

Varyasyon Kaynakları SD Kareler Toplamı Kareler Ortalaması F Değeri

Genel 71 11868.043

Tekerrür 2 117.359 58.680 1.200

Ekim Zamanı 3 7570.650 2523.550 51.606**

Hata1 6 293.401 48.900

Çeşit 5 951.533 190.307 5.117**

Ekim Zamanı x Çeşit İnt. 15 1447.300 96.487 2.594**

Hata2 40 1487.801 37.195

**: p < 0.01

Ekim zamanlarının çeşitlerin protein verimleri üzerine etkileri istatistiki olarak önemli olmuştur. Bu amaçla hesaplanan “F” değeri 5.117 olup, % 1 ihtimal sınırına göre istatistiki bakımından önemlidir. Ekim zamanlarının ortalaması olarak en yüksek protein verimi 40.5 kg/da ile Azkan çeşidinden elde edilmiştir. Bunu azalan sıra ile İnci (40.1 kg/da), Hasan Bey (39.3 kg/da), Sezen Bey (38.3 kg/da), Çağatay (36.1 kg/da) çeşitleri takip etmiştir. En az protein verimi 29.9 kg/da ile Seçkin çeşidinden elde edilmiştir. En yüksek protein verimi elde edilen Azkan çeşidi ile en az protein verimi elde edilen Seçkin çeşidi arasındaki fark 10.6 kg/da’dır. Yapılan LSD testine göre Azkan, İnci, Hasan Bey ve Sezen Bey çeşitleri birinci gruba (a), Çağatay çeşidi ikinci gruba (ab) ve Seçkin çeşidi ise son gruba (e) girmiştir (Çizelge 4.16).

Protein veriminin çeşitlere göre farklılıklar gösterdiği Erman ve Tüfenkçi (2004), Ceyhan ve ark. (2007), Atmaca (2008) ve Ceyhan ve ark. (2012) tarafından bildirilmiştir. Yukarıda ki araştırıcıların sonuçları ile bizim araştırma sonuçlarımız paralellik göstermektedir.

Çizelge 4.16. Denemede nohut çeşitlerinin farklı ekim zamanlarına göre tespit edilen protein verimleri

(kg/da) ve LSD grupları

Çeşitler Ekim Zamanları Ortalama

25 Mart 05 Nisan 15 Nisan 25 Nisan

Azkan 46.2 b-f 42.4 b-f 37.1 d-i 36.1 d-i 40.5 a Seçkin 40.7 c-f 33.5 f-k 25.6 h-l 19.7 l 29.9 b Çağatay 47.0 b-e 39.5 c-g 37.3 d-h 20.6 kl 36.1 ab Sezen Bey 62.5 a 46.2 b-f 26.1 g-l 18.6 l 38.3 a İnci 55.3 ab 48.6 bcd 34.3 e-j 22.2 jkl 40.1 a Hasan Bey 52.2 abc 45.9 b-f 35.5 d-j 23.7 i-l 39.3 a Ortalama 50.7 a 42.7 b 32.6 c 23.5 d 37.4

Ekim zamanı LSD%1:6.30; çeşit LSD%1: 6.73; ekim zamanı x çeşit interaksiyonu LSD%1: 13.47

Araştırmada protein verimi değerlerine göre yapılan varyans analizine göre ekim zamanı x çeşit interaksiyonu istatistiki olarak %1 seviyesinde önemli olmuştur (Çizelge 4.15). Sezen Bey çeşidi 62.5 kg/da ile en yüksek protein verimi birinci ekim zamanındaki parsellerdeki bitkilerden elde edilmiştir. En düşük protein verimi ise 18.6 kg/da üçüncü ekim zamanında Sezen Bey çeşidinden elde edilmiştir.

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

5.1 Sonuçlar

Bu araştırma, 2014 vejetasyon döneminde Konya ekolojik şartlarında farklı ekim zamanlarının (25 Mart, 05 Nisan, 15 Nisan ve 25 Nisan) ve bazı nohut (Azkan, Seçkin, Çağatay, Sezen Bey, İnci ve Hasan Bey) çeşitlerinin tane verimi ile bazı tarımsal özellikleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Araştırma, “Tesadüf Bloklarında Bölünmüş Parseller Deneme Desenine” göre üç tekerrürlü olarak kurulmuştur. Ana parsellere ekim zamanları, alt parsellere çeşitler tesadüfi olarak yerleştirilmiştir. Deneme alanına dekara 15 kg DAP gübresi gelecek şekilde üniform bir şekilde dağıtılmıştır. Deneme alanında yabancı otlarla mücadele için üç defa çapalama yapılmıştır.

Tane verimleri ve bazı tarımsal özellikler incelendiğinde, çeşitlerin ortalamasına göre erken ekimlerden elde edilen protein oranı, tane verimleri, yüz tane ağırlığı ve protein verimleri geç ekimlere göre önemli seviyede yüksek gerçekleşmiştir. Ekim geciktikçe toprakta nem azalırken ve sıcaklığın artışına bağlı olarak bitkilerin vejetasyon süresi kısalmakta buna bağlı olarak da tane verimi azalmaktadır. Bundan dolayı denemenin yürütüldüğü gibi ekolojilerde antraknoz hastalığına dayanıklı çeşitlerin toprak sıcaklığı ve neminin nohudun çimlenmesine imkan verdiği 25 Mart tarihinden önce ekiminin yapılması daha uygundur.

Nohut çeşitleri arasında ise ekim zamanlarının ortalamasına göre İnci ve Azkan çeşitlerinin tane verimlerinin diğer çeşitlerden daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ekim zamanlarına göre çeşitler değerlendirildiğinde çeşitlerin hepsi en yüksek verimlerini birinci ekim zamanında verirken en düşük verimlerini son ekim zamanında vermişlerdir. Ekim zamanlarına en az tepkiyi Azkan çeşidi gösterirken, en fazla tepkiyi ise Sezen Bey çeşidi göstermiştir. Ekim zamanına en fazla tepkiyi Sezen Bey çeşidi gösterirken, ekim zamanına en az tepkiyi gösteren ise Azkan çeşidi olmuştur.

5.2 Öneriler

Konya ili ve çevresinde genellikle nohut ekimi Mart ayından Mayıs ayının başlarına kadar yapılmaktadır. Bu tarihinden itibaren Konya ilinde yağışlar azalmakta ve sıcaklıklar artış göstermektedir. Bundan dolayı da nohut verimde önemli azalışlar

meydana gelmektedir. Bu çalışma ile Konya ili ve benzer ekolojilerde nohut ekimi için en uygun ekim zamanı ve çeşit belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak bu çalışmada incelenen özelliklerin çoğunda interaksiyonların önemli olması ve çalışmanın bir yıllık olması nedeniyle kesin bir sonuç önerilmeyecek olmasına rağmen, bu denemenin yürütüldüğü ve benzer ekolojik şartlarda yapılacak olan nohut yetiştiriciliğinde yüksek tane verimi elde edilebilmesi için nohut çeşitlerinin 25 Mart ve öncesi ekilmesi ve makinalı hasada uygun İnci ve Azkan çeşitlerinin önerilmesinin daha uygun olacağı kanaatindeyiz.

KAYNAKLAR

Açıkgöz, N., 1987, Nohut Tarımı, İzmir, Ege Bölge Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, p. 21.

Akçin, A., 1974, Erzurum Şartlarında Yetiştirilen Kuru Fasulye Çeşitlerinde Gübreleme, Ekim Zamanı ve Sıra Aralığının Tane Verimine Etkisi İle Bu Çeşitlerin Bazı Fenolojik, Morfolojik ve Teknolojik Karakterleri Üzerine Bir Araştırma, 157, Erzurum, Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, p. 112.

Akçin, A., 1988, Yemeklik Dane Baklagiller, Konya, Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi p. 377.

Altınbaş, M., 2002, Kışlık nohutta tane verimi, biyolojik verim ve tane iriliği için genotipik değişkenlik ve adaptasyon, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39 (1), 25-32.

Altınbaş, M. ve Sepetoğlu, H. H., 2002, Kışlık ekime uygun nohut geliştirmede bazı tarımsal özellikler için genotipik ve çevresel etki değerlendirmesi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 39 (3), 33-40.

Atikyılmaz, N., 1997, Kışlık ve Yazlık Nohut Ekiminde Verim ve Verim Bileşenleri Arasındaki İlişkileri ile Bazı Kalite Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans, Dicle Universitesi, Diyarbakır, 53.

Atmaca, E., 2008, Eskişehir Koşullarında Bazı Nohut Çeşit ve Hatlarında Farklı Ekim Zamanı ve Sıra Arası Mesafelerinin Verim, Verim Unsurları ve Kalite Üzerine Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, 99.

Azkan, N., Kaçar, O., Doğangüzel, E., Sincik, M. ve Çöplü, N., 1999, Bursa ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarının nohut hat ve çeşitlerinde verim ve verim öğeleri üzerine etkisi. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi. Adana. 3: 318-323. Bremner, V. M., 1965, Total Nitrogen, Winsconsin USA, American Society of

Agronomy, Madison, p.

Ceyhan, E. ve Önder, M., 2001, Farklı Zamanlarda ekilen bezelye (Pisum sativum L.) çeşitlerinde verim ve kalite faktörleri ile bu özelliklerin korelasyonu ve path analizi., Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi,, 15 (26), 139–150.

Ceyhan, E., 2004, Bezelye Ebeveyn ve Melezlerinde Bazı Tarımsal Özelliklerin ve Kalıtımlarının Çoklu Dizi Analiz Metoduyla Belirlenmesi, Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya, 103.

Ceyhan, E., Onder, M., Harmankaya, M., Hamurcu, M. ve Gezgin, S., 2007, Response of chickpea cultivars to application of boron in boron-deficient calcareous soils, Communications in Soil Science and Plant Analysis, 38 (17-18), 2381-2399.

Ceyhan, E., Önder, M., Topak, R. ve Avcı, M. A., 2012, Nohut genotiplerinde kuraklığa dayanıklılık ile verim ve kalite arasındaki ilişkiler, TÜBİTAK Konya, 355.

Chakraborty, P. B. ve Mittra, B. N., 1994, Effect of date of sowing and tillage on yield and water use efficiency of crops grown on residual soil moisture in eastern India, Tropical Agriculture, 71 (3), 235-238.

Çiftçi, V. ve Türk, Z., 1998, Güneydoğu Anadolu koşullarında ekim zamanlarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve verim öğelerine etkisi üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Tarım Kongresi. Erzurum: 483-489.

Dixit, J. P., Dubey, O. P. ve Soni, N. P., 1993, Effect of Sowing Date and Irrigation on Yield and Nutrient-Uptake by Chickpea (Cicer-Arietimum) Cultivars under Tawa Command Area, Indian Journal of Agronomy, 38 (2), 227-231.

Düzgünes, O., Kesici, T., Kavuncu, O. ve Gürbüz, F., 1987, Araştırma ve Deneme Metotları. İstatistik Metotları-II, 1021, Ankara, Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi p. 421.

Erman, M. ve Tüfenkçi, S., 2004, Farklı ekim zamanlarının nohutta (Cicer arietinum L.) verim ve verimle ilgili karakterlere etkisi, Tarım Bilimleri Dergisi, 10 (3), 342- 345.

FAO, 2015, Tarımsal İstatistikler, http://faostat3.fao.org/browse/Q/QC/E:

Gülümser, A., 1981, Bezelyede Azotla Gübreleme ve Sulamanın Verim ve Verim Unsurları İle Tanenin Protein Oranına Etkileri, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum, 86.

Hawtin, G. C. ve Singh, K. B., 1984, Prospects and Potential of Winter Sowing of Chickpeas in the Mediterranean Region. In Ascochyta Blight and Winter Sowing of Chickpeas. Saxena, M. C. ve Singh, K. B. The Hague, Netherlands, Martinus Nifhoff / Dr Junk Publishers.: 7-16.

Kacar, B., 1972, Bitki ve Toprağın Analizleri. II. Bitki Analizleri, 453, Ankara, Ankara Üniversitesi, Ziraat Fakültesi p. 51-70.

Mühür, H. N., 1996, Çukurova bölgesi koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde farklı ekim zamanlarının verim ve verimle ilgili bazı özellikler üzerine etkilerinin araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi,, Adana, 77.

Orhan, A., 1996, Diyarbakır yöresinde bazı nohut çeşitlerinin ekim zamanı ve ekim şekillerinin tane verimine ve verim unsurlarına etkisi, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, 107.

Özçelik, H., Bozoğlu, H., Pekşen, E. ve Mut, Z., 2001, Farklı ekim zamanı ve bitki sıklığında yetiştirilen nohut çeşitlerinin tane verimi ve bazı özelliklerin tespiti. Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi. Tekirdağ: 333-338.

Özgün, Ö. S., Biçer, B. T. ve Şakar, D., 2003, Diyarbakır-Bismil ekolojik koşullarında nohutta farklı ekim zamanlarının verim ve verim unsurlarına etkilerinin

belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi. Diyarbakır: 428-431.

Paikaray, R. K. ve Misra, R. C., 1992, Performance of chickpea under different dates of sowing in the Eastern Ghat Highland Zone of Orissa, India, International Chickpea Newsletter, 27, 24-25.

Sarı, M. ve Adak, M. S., 1998, Nohut (Cicer arietinum L.)'ta Farklı Ekim Zamanlarının Bazı Bitki Özellikleri ve Verime Etkileri, Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 7 (2), 57-64.

Shrivastava, G. P. ve Verma, U. K., 1985 Effect of dates of sowing on grain yield of chickpea Legume Research, 8 (2), 109-110.

Shrivastava, S. K., Singh, R. ve Chandrawamshi, B. R., 1990, Response of chickpea cultivars under different dates of sowing in Chhattisgarh Region of Madhya Pradesh., International Chickpea Newsletter, 23, 26-27.

Şanlı, A. ve Kaya, M., 2008, Tohum uygulamaları ile farklı ekim zamanlarının nohut (Cicer arietinum L.)’un bazı agronomik özellikler üzerine etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3 (2), 42-51.

Toker, C. ve Çağırgan, İ., 1996, Kışlık nohut (Cicer arietinum L.) ekimi ve ıslah yaklaşımları, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9, 123-137.

TÜİK, 2015, Tarımsal İstatistikler, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001: Üstün, A. ve Gülümser, A., 2003, Orta Karadeniz Bölgesinde nohut için uygun ekim

zamanının belirlenmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi. Diyarbakır: 110- 120.

Yiğitoğlu, D. ve Anlarsal, A. E., 2012, Kahramanmaraş koşullarında farklı bitki sıklıklarının kışlık ve yazlık ekilen bazı nohut çeşitlerinde (Cicer arietinum L.) verim ve verim ile ilgili özelliklere etkisi, Çukurovası Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 27 (2), 11-20.

Yurtsever, N., 1984, Deneysel İstatistik Metotlar, 121, 1984, Toprak Gübre Araştırma Enstitüsü, p. 295.

Yücel, D., 2004, Çukurova koşullarında farklı ekim zamanları ve sıklıklarının bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinde verim ve verim ile ilgili özelliklere etkisi üzerine araştırmalar., Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, 53.

ÖZGEÇMİŞ KİŞİSEL BİLGİLER

Adı Soyadı : Canan TOPALAK

Uyruğu : T.C.

Doğum Yeri ve Tarihi : Samsun ve 15/04/1983

Telefon : 0 554 9984942

Faks : -

e-mail : zmcananshn@hotmail.com

EĞİTİM

Derece Adı, İlçe, İl Bitirme Yılı

Lise : Akşehir Lisesi, Akşehir, Konya 2000

Üniversite : Selçuk Üniversitesi, Selçuklu, Konya 2007 Yüksek Lisans : Selçuk Üniversitesi, Selçuklu, Konya

Doktora :

İŞ DENEYİMLERİ

Yıl Kurum Görevi

2010 Selçuklu Gıda, Tarım ve Hayvancılık İlçe

Müdürlüğü Zir. Müh.

UZMANLIK ALANI

Tarla Bitkileri

YABANCI DİLLER

İngilizce

BELİRTMEK İSTEĞİNİZ DİĞER ÖZELLİKLER YAYINLAR

1. Topalak, C. ve Ceyhan E., 2015, Nohutta Farklı Ekim Zamanlarının Tane Verimi ve Bazı Tarımsal Özellikler Üzerine Etkileri. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 2(2): (Yüksek Lisans)