Proseslere ilişkin öngörüler

Bu bölümde optimizasyon modelinin nihai kararda verebileceği olası prosesler olarak belirlenen tüm temel işlemler için model girdisi olarak kullanılan öngörüler detaylandırılmıştır.

1. Transfer İstasyonları İçin Öngörüler: Kaynakta oluşum sonrası atık transfer

istasyonlarına gelen atıkların bir kısmı kaynakta ayrı toplanmış olacağı için sisteme giriş yapmadan direkt olarak üreticilere geri dönüştürülecek ve/veya diğer olası tesislere gidecektir. Ambalaj atıkların kontrolü yönetmeliği (AAKY, 2011) ambalaj atık türleri için 2020 yılına kadar kaynakta geri dönüşüm için sağlanması gereken nihai hedefi % 60 olarak belirlemiştir. Atık transfer istasyonlarından her bir atık bileşen türünün geri dönüştürülme yüzdeleri (ri); karar verme ortaklığı ile yapılan

çalışmalarda katılımcıların bilgi ve tecrübelerinin bir arada değerlendirilmesi sonucu elde edilmiştir. Gerek yasal sınırlamalar gerekse de karar verme ortaklığının görüşleri doğrultusunda belirlenen değerler Tablo 2.4’deki şekildedir. Geri dönüşümü için herhangi bir yasal sınırlama olmayan organik atık bileşenlerinin geri dönüşüm oranlarının belirlenmesinde Büyükşehir Belediyeleri için önerilerde bulunan bir bakanlık çalışmasından yararlanılarak (EHCIP, 2005) bazı değerler kullanılmıştır. Kaynakta ikili toplama sonucu r1 oranında ayrı toplanan i=1 organik

atık bileşenleri, inşa edilmesi durumunda doğrudan organik atık işleme tesisi ve/veya ısıl işlem tesisine gidecektir. Bu kabullere göre toplam atık kütlesinin (biyogaza giden hariç) yaklaşık % 47'si doğrudan kaynakta ayrıştırılmış olacaktır.

Tablo 2.4. Doğrudan kaynakta geri dönüşüm için yüzdeler

Periyot r0 r1 r2 r3 r4 r5 r6 2016-2020 0 0,05 0,60 0,60 0,60 0,60 0,15 2021-2025 0 0,05 0,60 0,60 0,60 0,60 0,15 2026-2030 0 0,10 0,60 0,60 0,60 0,60 0,15 2031-2035 0 0,10 0,60 0,60 0,60 0,60 0,15 2036-2040 0 0,15 0,60 0,60 0,60 0,60 0,15

35

2. Ayırıcılar İçin Öngörüler: Modelin yapacağı maliyet minimizasyonuna bağlı

olarak en az 0 ve en fazla 6 adet ayırıcının yeterli olacağı öngörülmüştür. Bu ayırıcılar modelin gerekli gördüğü bölgeler için ilgili bölgeye ait transfer istasyonunun hemen yanında olacak şekilde konumlandırılmıştır. Yılda 330 gün çalıştırılması planlanan 300 ton/gün kapasiteli ayırıcılarla ilgili teknik bilgiler İZAYDAŞ (2011)’den alınmıştır. Bu bilgiler ışığında; hurda, metal, kağıt-karton ve plastik atık türleri için ayırma işlemi yapan söz konusu ayırıcıların kullanım ömürleri boyunca ayırma verimlerinin değişmeyeceği kabul edilmiştir. Söz konusu ayırıcılar için İZAYDAŞ tarafından önerilen ayırma verimleri Tablo 2.5’de sunulmuştur. Ayırıcılarda bir i verimi ile ayrılan i. bileşenin y yılı için müşterilere satılan miktarı

S,C,y,i; ayırıcıya gelen atık bileşen miktarına (F,S,y,i) bağlı olacaktır. Bu durum modelde Denklem (2.14)'deki gibi;

S,C,y,i = (F,S,y,i)x (i) (2.14)

şeklinde ifade edilmiştir.

Tablo 2.5. Ayırıcıların atık türleri için ayırma verimleri (İZAYDAŞ,2011)

Periyot 0 1 2 3 4 5 6

2016-2040 0,02 0,00 0,05 0,30 0,00 0,15 0,00

3. Organik Atık İşleme Tesisleri İçin Öngörüler: Tüm model parametreleri

dikkate alındığında Kocaeli’nde oluşan evsel nitelikli katı atıkların organik kısımlarından ekonomik olarak yararlanma seçeneği için organik atık işlemi tesislerinin kurulması gerekebilir. Bu olasılık açısından karar verme ortaklığında yapılan fikir alışverişleri, organik atık işleme seçeneği olarak tünel kompostlama (8 haftalık aerobik fermantasyon sırasında eleme, pozitif ve negatif havalandırma, nemlendirme, koku için biyofiltre) tekniğinin kullanımının uygun olduğunu göstermiştir. Modelin yapacağı maliyet minimizasyonuna bağlı olarak en az 0 ve en fazla 6 adet kompostlaştırma tesisinin yeterli olacağı öngörülmüştür. Bu tesisler modelin gerekli gördüğü bölgeler için ilgili bölgeye ait transfer istasyonunun yanında konumlandırılacaktır. Yılda 330 gün işletilmesi planlanan 700 ton/gün kapasiteli tesislerle ilgili teknik bilgiler İZAYDAŞ (2011)’den alınmıştır. Bu bilgiler ışığında

36

söz konusu kompostlaştırma tesislerine giren birim atık miktarının yalnızca i = 1 bileşeninin % 35’inin komposta dönüşeceği ve bu miktarın proje süresince sabit kalacağı öngörülmüştür (İZAYDAŞ, 2011). Ayırıcı çıkışından sonra karışık olarak tesise girebilecek olan atığın yalnızca biyobozunabilir kısımlarının kompostlanması söz konusu olduğundan kompostlanma oranı yalnızca i=1 bileşeni için kullanılmıştır. y yılı için müşterilere satılan kompost içerisindeki i. bileşen türünün miktarı Hy,i;

tesise gelen atık bileşen miktarına (K,y,i ) bağlı olacaktır. Bu durum modelde Denklem (2.15)'teki gibi;

Hy,i = (K,y,i) x (0,35) (yalnızca i=1 için) (2.15)

şeklinde ifade edilmiştir.

4. Isıl İşlemler İçin Öngörüler: Karar verme ortaklığı tarafından ısıl işlemler için

uygun bulunan proses türü; döner fırınlı atık yakma tesisidir. Karar verme ortaklığı tarafından; en az 0 ve en fazla 2 adet yakma tesisi kurulması uygun bulunmuştur. Bu tesisler modelin gerekli gördüğü MRF bölgelerinin alanına giren ilgili ilçelerden en uygun olanına inşa edilecektir. Modelde oluşacak ihtiyaç olasılıklarına daha anlamlı cevaplar verebilmek adına yapılabilecek yakma tesisi kapasitesi 750 ton/gün (küçük ısıl işlem-T) ve 1800 ton/gün (büyük ısıl işlem-BT) olmak üzere 2 farklı şekilde belirlenmiştir. Yılda 330 gün işletilmesi planlanan tesislerle ilgili teknik bilgiler İZAYDAŞ (2011)’den alınmıştır. Bu bilgiler ışığında her iki kapasitedeki tesiste de; söz konusu yakma tesislerine giren birim atık miktarının i=0 (inert, yanamayan ve ayrı toplanması gereken özel atıklar), i=4 (cam atıklar) ve i=5 (metal ve hacimli metal) bileşenleri dışındaki bileşen türlerinin kütlesel olarak % 90’ının enerji dönüşümünde kullanılarak kütle azalması sağlanacağı ve bu miktarın proje süresince sabit kalacağı öngörülmüştür (İZAYDAŞ, 2011). Bu durumda, örneğin küçük tesis için y yılında müşterilere satılan enerji eşdeğeri atık miktarı içerisindeki i. bileşen türünün miktarı ET,y,i; tesise gelen atık bileşen miktarına (βT,y,i ve βBT,y,i ) bağlı olarak

değişecektir. Bu durum modelde Denklem (2.16)'deki gibi;

ET,y,i = (βT,y,i)x (0,90) (i=0, 4 ve 5 hariç) (2.16)

37

5. Düzenli Depolama Alanları İçin Öngörüler: Uygulanan modelde atıkların

gideceği nihai nokta kaçınılmaz olarak düzenli depolama tesisleridir. Modelin yapacağı maliyet minimizasyonuna bağlı olarak en az 1 ve en fazla 6 adet düzenli depolama alanının yeterli olacağı öngörülmüştür. Bu tesisler modelin gerekli gördüğü MRF bölgelerinin alanına giren ilgili ilçelerden en uygun olanına inşa edilecektir. Düzenli depolama alanları için 4.000 dönüm ve 8.000 dönüm kullanılabilir alana sahip 2 farklı kapasite bilgisi modele girilmiştir.