Proje Alanı Mühendislik Jeolojisi

Proje kapsamındaki yapılar açısından inceleme alanında genelde iki jeolojik birim, Triyas yaşlı Metadetritikler ve Jura yaşlı Kireçtaşları temel kaya olarak gözlenmektedir.[1]

Metadetritikler, inceleme alanında oldukça kalın, yer yer 40m’yi aşan bir ayrışma zonu geliştirmişlerdir. Özellikle proje alanının güneyinde, tünel girişinden Balyaz köyüne, kireçtaşı dokanağına kadar olan meta-kumtaşı ve kiltaşı seviyelerinin hakim olduğu kesimde, kayanın tabaka ve eklem gibi yapısal unsurlarının tanınabildiği mostra hemen hemen yok gibidir. Meta kiltaşı koyu gri-siyah, yer yer şisti dokulu ve sık kayma izli süreksizlikler içerir. Yer yer yüksek basınç metamorfizmasına bağlı olarak karbon şist/grafit şist seviyeleri de gözlenir. Kumtaşı seviyeleri taze olduğunda gri, yeşilimsi-kırmızımsı gri, ayrışmış kesimlerinde kahverengi/boz, inceden-iriye daneli ve kuvarslı/ silisifiye ve dayanımlı özellikte olmakla birlikte genelde ileri derecede ezilmelerle parçalanmıştır. Çoğunlukla kumtaşlarının birincil yapıları tamamen kaybolmuş, dayanımlı seviyeler dayanımsız ve kolay deforme olan ince daneli seviyelerin oluşturduğu şisti bir doku içinde bloklar halinde sarmalanmış olarak gözlenir. Bu birim içinde yer alan sondajlarda ayrışma zonu altında (30-40m) 3m ye varan karotlar tek parça olarak alınabilmekte ancak santimetre ölçeğinden

25

metre ölçeğine varan kumtaşı parçalarını sarmalamış olan ince daneli şisti dokulu malzeme kolaylıkla bükülmekte ve kumtaşı bloklarını sınırlayan yüzeyler boyunca kolaylıkla ayrılmakta ve/veya dağılabilmektedir. Birimin ince daneli seviyeleri hakim olan kesimleri zayıf çok zayıf yer yer “yumuşak kaya” hatta “ zemin” karakteri gösterdiğinden uzun karotlar alınmasına rağmen RQD değeri verilmemiştir. Burada özellikle vurgulanması gereken nokta Metadetritik birimin oluşumu esnasında etkili olan tektonizma nedeni ile içinde yer alan birimlerin (birincil olarak kumtaşı, silttaşı, kiltaşı) tamamının tektonik deformasyona maruz kalmış olduğu ve daha oluşurken ve/veya oluşumu takibeden kısa süre içinde birincil özelliklerinin kaybolmuş olmasıdır. Bu durum sahanın tamamında söz konusudur. Bununla beraber sahanın güneyinde yer alan Ofiolit bindirme hattına komşu olan kesimde bindime zonu etkisi ile birim adeta hamurlaşmış ve tamamen ezik, kaotik bir yapı kazanmıştır. Tünelin güney ağzından açılan kesimi bu zon içinde yer almakta olup, dilimli bindirme hatları ile sınırlanan bu kesim teknonik zon olarak harita ve kesitlerde ayrı bir birim olarak gösterilmiştir. Sahanın kuzeyine doğru, bindirme hattından uzaklaştıkça birim kaya koşulları açısından nisbeten ve giderek daha az etkilenmiş olmakla birlikte genel kaotik yapısını korumaktadır. Sahanın kuzeyindeki tünel çıkışına yakın kesimde yer alan AS-4 sondajında da (bkz., Araştırma Raporu, Karot fotoğrafları) birimin oluşumu esnasındaki tektonik aktiviteyi açıkça gösteren kaotik yapı (Melanj oluşumu), bloklanmış kumtaşı seviyeleri, volkanik kökenli bloklar vb. izlenebilmektedir. Kuzeye doğru azalan ancak tüm sahada varlığını koruyan tektonik etkinin kesin sınırlar ile birbirinden ayrılması ise mümkün değildir. Ancak ilgili bölümde tünelin hangi kesimlerinde tektonik etki ile daha zayıf davranış beklendiği gözlemlere dayalı olarak belirtilmiştir. [1]

Birim içinde yer alan olistrostmal, Permiyen kireçtaşı gri, koyu gri, kalsit damarlı genelikle dayanımlı özellik göstermekte olup, esasen devasa bloklar olarak izlenmektedir. Yer yer çok sert ve dayanımlı kuvarsitik kumtaşı blokları da mevcuttur.[1]

Proje alanında gözlenebildiği hemen her yerde metadetritikler çok sayıda kayma izli süreksizlikler içermektedir. Bunun dışında gözenebilen kumtaşı seviyelerinde eklem aralıkları genel olarak yüzeyde 0.2-1 m aralı, düzlemsel, açık, yer yer kil sıvalı ve/veya FeO boyalıdır. Ayrıca ayrıştığı kesimlerde bünyesindeki fiziksel ayrışma sonucu gelişmiş mikro süreksizlikler boyunca kolaylıkla dağılmaktadır.[1]

26

Bu birimin hakim olduğu kesimlerde, yamaç ve dik şevlerde genellikle ayrışma zonu içinde yaygın stabilite sorunları, eski ve yeni heyelan alanları gözlenmektedir. Proje alanı güneyinde ayrıca ofiyolit bindirmesi ile ilgili ileri derecede paralanmış bir zon ve çok sayıda ilişkili yapısal unsur içermektedir. Birim genel olarak geçirimsiz olmakla birlikte kireçtaşı blokları ve meta-kumtaşının kırıklı kesimlerinde ve kiltaşı, şist vb. geçirimsiz seviyeler ile dokanaklarında yerel olarak bir miktar su taşıyabilir ve nispeten daha geçirimlidir. Suyla temasta birimin stabilitesi önemli ölçüde bozulmaktadır.[1]

Diğer yandan kireçtaşı taze yüzeylerinde açık bej, pembemsi beyaz renkli, ayrışma yüzeylerinde gri renklidir. Kireçtaşı mikritik (ince daneli) dokulu, sıklıkla rekristalize özelliktedir. Yoğun kalsit dolgulu mikro çatlaklar ve çört/sileks yumruları sıklıkla gözlenir. Yer yer masif, yer yer tabaka ve eklemli özellik gösteren kireçtaşları yüzeyde önemli ölçüde karstik yapılar gösterir. Genellikle sert ve dayanımlı olarak gözlenen kireçtaşları erimeye bağlı karst çöküntü alanları dışında topografyada yüksek kotlarda sarp ve dik morfolojik yapılar oluşturur. Birim içerisinde gerek mermer gerekse mıcır üretimi için çok sayıda taş ocağı işletmesi mevcuttur.[1] Kireçtaşı içinde tabakalanma genelde belirgin olup, bazı kesimlerde masif bir yapı gösterir. Süreksizlikler genelde 0.3-2m aralı olup, ondüleli ve pürüzlüdür. Eklemler boyunca gelişen erime yapıları nedeni ile süreksizlik yüzeyleri yer yer dalgalı- ondüleli veya düzensizdir. [1]

Kireçtaşlarının dağılımı ve geçirimsiz metadetritikler ile dokanaklarının geometrisi bölgede yeraltı suyu hareketlerini denetleyen temel unsurdur. Bu durum tünel açımı sırasında kireçtaşlarının ciddi risk içerdiği düşüncesinin de başlıca sebebidir.[1]

2.6. Tünel Güzergahı Mühendislik Jeolojisi