PROGRAM VE ÖĞELERİ

Eğitimde niteliğin geliştirilmesi, eğitim kurumlarının en önemli uğraşlarından biri olmuştur. Örgün ve yaygın eğitim kurumlarında tüm eğitim faaliyetleri, önceden hazırlanan bir program çerçevesinde yürütülür. Kurumda bireye hangi davranışların nasıl kazandırılacağı eğitim programlarında yer alır. Bu nedenle eğitimin niteliği büyük ölçüde uygulanan programa bağlıdır. Uygulanan programların aksaklık ve eksiklikleri

giderildikçe, toplumdaki ve bilim alanlarındaki değişmelere göre yeniden düzenlendikçe, diğer bir ifade ile programlar geliştirildikçe eğitimin niteliğinin de artması beklenir (Erden, 1998:2). Nitelikli bir eğitime ulaşmada izlenecek yol ise bilimsel temeller üzerine kurulmuş bir çalışma anlayışının program geliştirme sürecine yansıtılması ile olacaktır.

2.1.1. Eğitim Programı

Program, belli bir amaca ulaşabilmek için yapılması gereken aktivitelerin nelerden oluştuğunun belirlenmesi, aşamalı bir şekilde sıralanması, her bir aktivitelerin alacağı zamanı, nasıl yapılacağını ve yapılan işlerin uygunluğunun nasıl belirlenebileceğinin bir tasarısı şeklinde ifade edilebilir (Tan, 2005:11).

Eğitim programları farklı görüşteki eğitimcilerce değişik biçimlerde tanımlana gelmiştir. Bunun doğal sonucu olarak, eğitimle ilgili kaynaklarda eğitim programlarının çeşitli tanımlarına rastlanmaktadır. Tanımlar arasındaki farklılıklar, aslında, ya eğitime değişik biçimlerde yaklaşılmasından, ya eğitim kuram ve uygulamalarında değişik boyutların önemsenmesinden, ya da aynı yaklaşım veya boyutun değişik biçimlerde vurgulanmasından kaynaklanmaktadır (Uçan, 1990:52).

Caswell ve Campbell’e göre eğitim programı, okulun rehberliği altındaki öğrencilerin sahip olduğu yaşantıların tümünü kapsar (Wiles, Bondi, 1993:10). Varış’a göre eğitim programı; bir eğitim kurumunun, çocuklar, gençler ve yetişkinler için sağladığı milli eğitimin ve kurumun amaçlarının gerçekleşmesine dönük tüm faaliyetleri kapsar. Öğretim, ders dışı kol faaliyetleri, özel günlerin kutlanması, geziler, kısa kurslar, rehberlik, sağlık vb. hizmetler ve fonksiyonlar bu çerçeve içine girer (Varış, 1996:14).

Ertürk, eğitim programını; “yetişek” olarak ifade etmekte ve yetişeği de belli öğrencileri, belli bir zaman süreci içinde yetiştirmeye yönelik düzenli eğitim durumlarının tümü olarak tanımlamaktadır (Ertürk, 1998:14). Demirel, eğitim programını; öğrenene, okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneği olarak tanımlamaktadır (Demirel, 1999:5).

Bir eğitim kurumunun veya sosyal çevrenin bireylerin yaşantılarını düzenlemek ve zenginleştirmek için yürüttüğü tüm etkinlikler eğitim programı kapsamına

girmektedir (Varış, 1996:13). Bu nedenle öğretim programı ve ders programı da bu kapsamda ele alınmaktadır.

Öğretim programı belli bir öğretim basamağındaki sınıflarda okutulacak derslerin amaçlarını, içeriğini, süresini, eğitim yaşantıları ve değerlendirme süreçlerini kapsayan çalışmaları ifade etmektedir (Güleryüz, 2001:17). Ders programı ise bir dersin öğretime yönelik olarak yapılacak tüm etkinlikleri; dersin hedefleri ve içeriği, öğrenme- öğretme süreci ve ölçme-değerlendirmenin programlanmasını ifade eder (Tan, 2005:11).

Herhangi bir programın amacı; bilgi, teknik ve becerilerin öğrencilere kazandırılmasını sağlamak, bunların uygulamaya dönüştürülmesini sağlayacak fırsatları yaratmak, öğrencilerin motivasyonunu ve ilgisini artırmak, sistemli öğrenmenin çerçevesini oluşturmak, öğrenme sürecindeki öğrencilerin eşsiz yeteneklerini ve öğrenme tarzlarını keşfetmek, uygun eğiticileri sağlamak, problem çözme yollarını araştırmak ve problem çözmeyi gerektiren durumlarda güveni sağlamaktır (Glasgow, 1997:11-12).

Varış’a göre program hiyerarşisi, eğitim programı, öğretim programı, ders programı, ünite programı ve konu planı olmak üzere genelden özele doğru uzanan bir yapıya sahiptir (Varış, 1996:15). Eğitim programını kapsadığı alt programlardan birine ya da birkaçına indirgemek aslında doğru olamaz. Ancak, genellikle, programın odağını eğitim programı, öğretim programı ve ders programı oluşturmakta ve bu kavramlar ilgili bazı kimselerce zaman zaman eş anlamda kullanılmaktadır. Bu çerçevede eğitim programının kapsamını öğretim programını odak alarak gözden geçirmek olanaklı ve yararlı olacaktır (Uçan, 1990:53).

2.1.2. Öğretim Programının Öğeleri

Öğretim programı hedefler, hedef davranışlar, öğretme durumları, sınama(ölçme) durumları ve değerlendirme işlemleri olmak üzere 5 bölümden oluşmaktadır (Uçan, 1990:53).

2.1.2.1. Hedefler

Hedef, bir öğrencinin, planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar sayesinde kazanması kararlaştırılan ve davranış değişikliği veya davranış olarak ifade edilmeye elverişli olan bir özelliktir (Ertürk, 1998:25).

Eğitimde hedefler uzak hedefler, eğitimin genel hedefleri, okulun hedefleri, dersin hedefleri ve konunun hedefleri olmak üzere 5 başlık altında toplanır (İşman, Eskicumalı, 2003:21).

Uzak hedefler, genel seviyede eğitim sisteminin yetiştirmeyi ve ortaya çıkartmayı tasarladığı ideal insan tipini belirler. Eğitim sisteminin tüm kurum ve unsurlarıyla ulaşmak istediği ve geliştirmeyi amaçladığı nitelikler bu hedef içerisinde yer alır (Yılmaz, Sünbül, 2003:49).

Eğitimin genel hedefleri, eğitim felsefesini yansıtır. Ölçülmeleri söz konusu olmayıp eğitim sistemine yön verirler. Bunlar o toplumun değer ve ideallerini yansıtır. Bunlara uzak hedeflerin yorumu gözüyle bakılabilir. Uzak hedeflere dönüktürler (Tezcan, 1992:37).

Okulun hedefleri, okulun işlevini yansıtır. Daha özeldir. Genel hedefler çerçevesi içersinde kalınarak o okulun yetiştireceği insan gücünün niteliği göz önüne alınarak saptanır. Kuşkusuz okulun hedefleri de bir önceki eğitimin hedefleri ile tutarlılık gösterecektir. Bu hedefler belli bir okuldaki izlenecek eylemlerin neler olacağını belirlemede etkilidir (Tezcan, 1992:37-38).

Dersin hedefleri, herhangi bir dersin eğitsel açıdan ulaşmak istediği hedeflerdir (İşman, Eskicumalı, 2003:21).

Okul hedefleri ve dersin hedefleri “Özel Hedefler” olarak adlandırılmaktadır (Tezcan, 1992:37-38). Özel hedefler ise bir disiplin ya da çalışma alanında öğrenciye kazandırılması uygun bulunan bilgi, beceri, yetenek, ilgi, tutum ve alışkanlıklar gibi özelliklerdir (Bilen, 2002:11). Konunun hedefleri kapsamına ise herhangi bir dersin konusunun hedefleri ve belli bir kursun hedefleri girer. (İşman, Eskicumalı, 2003:21).

Eğitimin hedefleri konusunda çeşitli birey, grup, eğitimci veya yazılı kaynakların her birinin ortaya attığı hedefleri benimsemek imkânsızdır. Zira böyle bir tutum, bir taraftan düzensiz bir hedefler listesinin meydana gelmesine sebep olacak, bir taraftan da eğitim sisteminde bir kargaşalığa yol açacaktır. Bu nedenle bir eğitim programının varması gereken hedefler konusunda yeterli ölçütlere ihtiyaç vardır (Varış,

1996:97). Hedeflerin geçerliliğini gösteren bu ölçütler, eğitimciler tarafından altı grupta ele alınmaktadır. Bunlar (Tezcan, 1992:38-39):