Profesyonellik Ölçeği

4. 2. 1. Profesyonellik Ölçeğinin Geçerliliği

İçerik geçerliliği, ölçek maddelerinin uzmanlar tarafından incelendiği ve uzmanların her bir maddenin araştırılan kavramlarla ne ölçüde ilgili olduğunu değerlendirdiği bir süreçtir (Schwab, 2005: 31). Profesyonellik ölçeğinin maddelerine ilişkin hem ön uygulama öncesinde hem de ön uygulama sonrasında uzman görüşü

115

alınmıştır. Özellikle pilot çalışma sonrasında yapılan ölçek sadeleştirme süreci alan uzmanlarının görüşleri doğrultusunda tamamlanmıştır. Profesyonellik ölçeğinin ortalama tamamlanma süreci beş dakikaya düşürülmüştür. Her iki ölçek katılımcılara sunulduğunda, ölçekler ortalama on dakika içerisinde tamamlanabilmektedir. Zaman, iç geçerliliğin sağlanmasında oldukça önemli bir koşuldur (Karasar, 2006: 105). Uzmanlar, ölçeklerin ortalama tamamlanma süresini uygun bulmuşlardır.

Profesyonellik ölçeğinin geçerliliği sağlamada ikinci aşama olarak keşfeci faktör analizi (EFA) yapılmıştır. Bu doğrultuda yapılması gereken ilk analiz, veri setinin faktör analizine uygunluğunun sınanmasıdır. Yapılan KMO testi sonucunda ,773 değeri elde edilmiştir. Bartlett testi sonucunda ise p=00 değeri bulunmuştur. Veri setinin faktör analizine uygunluğundan emin olunduktan sonra ilgili analiz gerçekleştirilmiştir. Faktör analizi hem değişken sayısını azaltan hem de değişkenler arası ilişkilerden yeni yapılar ortaya çıkarmak için kullanılan bir yöntemdir (Özdamar, 2016). Faktör yükleri .45’in altında kalan maddeler elenmiştir. Rotasyon tekniği olarak Varimax yöntemi kullanılmıştır. Açıklayıcı faktör analizinin gösterdiği yapı üzerinde doğrulayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Analiz sonucunda beş faktörleri bir yapının ortaya çıktığı görülmüştür. Ölçeğin toplam madde sayısı ise yirmidir.

Tablo 19. Profesyonellik Ölçeğinin Açıklayıcı Faktör Analizi Sonuçları 1. Faktör (Liyakat) 1 2 3 4 5 S.6 S.30 S.17 S.25 S.18 ,742 ,555 ,552 ,520 ,519 2. Faktör (Güveni Kötüye Kullanmamak) S.9 S.15 S.3 S.14 S.21 ,710 ,627 ,565 ,554 ,475

116 3. Faktör (Toplumsal Fayda Odaklılık) S.16 S.4 S.10 ,778 ,751 ,704 4. Faktör (Mesleğe Adanmışlık) S.8 S.7 S.19 S.1 S.2 ,653 ,639 ,538 ,501 ,499 5. Faktör (Bürokratik Denetim) S.26 S.20 ,676 ,674

Tüm Faktörlerce Açıklanan Toplam Varyans: 50,131 n: 473

Profesyonellik ölçeğine ilişkin beş faktörlü yapı ve her faktöre ilişkin soruları aşağıda verilmiştir.

1. Faktör: Liyakat: 6., 30., 17., 25., ve 18. sorular.

2. Faktör: Güveni Kötüye Kullanmamak: 9., 15., 3., 14., ve 21. sorular. 3. Faktör: Toplumsal Fayda Odaklılık: 16., 10. ve 4. sorular

4. Faktör: Mesleğe Adanmışlık 8., 7., 19., 1., ve 2. sorular. 5. Faktör: Bürokratik Denetim: 26. ve 20. sorular.

Yukarıdaki yapı doğrulayıcı faktör analizi ile sınanmıştır. Çeşitli düzetlemeler ve iyileştirmeler sonucunda uyum ölçütlerini sağlayan bir model elde edilmiştir. Doğrulayıcı faktör analizinin sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tablo 20. Profesyonellik Ölçeğinin Doğrulayıcı Faktör Analizi Değerleri

CMIN/DF GFI CFI RMSEA

117

Ölçek geliştirme çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizi yapılarak, keşfedeci faktör analizi sonucunda oluşan yapının geçerliliği test edilebilir (Gürbüz ve Şahin, 2014: 314-315). Analiz sonucunda bulunan değerler, uyum ölçütlerini büyük oranda karşılamaktadır. Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi sonucunda profesyonellik kavramıyla ilgili beş boyut altında toplanan 20 maddelik bir yapı meydana getirilmiştir. Faktörlere ilişkin sorular aşağıda ortaya konulmuştur.

1. Liyakat Faktörü

➢ İş dünyasında aynı dini inanca sahip olanlar birbirlerini kollamalıdırlar. ➢ Karşı cinsin yöneticilik becerilerinin zayıf olduğu kanaatindeyimdir.

➢ Yönetici pozisyonunda çalışanların, firma sahibinin tanıdıkları olması iş hayatının bir parçasıdır.

➢ Bir iş yerinde bütün kararları üst yönetim almalıdır. ➢ Bu meslek aileden öğrenilerek de yerine getirilebilir. 2. Güveni Kötüye Kullanmamak Faktörü

➢ İnsanlara pembe yalanlar söylemek işimin bir parçasıdır.

➢ İcra ettiğim meslekte kişisel çıkar elde etmek için gerçekler çarpıtılır. ➢ Bu meslekte insanlara duymak istedikleri şeyler söylenir.

➢ İş yerlerindeki talimatlar ve yönergeler genellikle insanların gözlerini boyamak için kullanılır.

➢ Bu meslekte para kazanabilmek için verilen hizmetin her detayı insanlara açıklanmaz.

3. Toplumsal Fayda Odaklılık Faktörü

➢ Mesleğimin toplumun geleceğini etkilediğini düşünüyorum.

➢ İş sırasında verdiğim hizmetin toplum için çok önemli olduğunu düşünürüm. ➢ İşteki performansımla dünyayı daha iyi bir yer haline getirdiğime inanırım. 4. Mesleğe Adanmışlık Faktörü

118

➢ Mesleğimdeki resmi kurallar ve prosedürler olmasaydı, hizmet verdiğim insanlara hesap vermek çok zor olurdu.

➢ Bir kişinin çalışmakta olduğum mesleği yapabilmesi için yüksek eğitim düzeyinde diplomaya sahip olması gerekmektedir.

➢ Mesleğimi küçük yaşta, çekirdekten yetişerek öğrendim. ➢ Bu meslekte resmi kurallara uymak her şeyden önemlidir. 5. Bürokratik Denetim Faktörü

➢ Standartlar, prosedürler ve denetimler çalışanların kendilerini sürekli geliştirmelerini sağlar.

➢ Resmi kuralların ve standartların olmadığı ortamlarda işleri yürütmek oldukça zordur.

Profesyonellik ölçeğine ilişkin yapılan pilot çalışma sonucunda altı faktörlü bir yapı öngörülmüştü. Bu faktörler: “Mesleki Ehliyet Alma Koşulları”, “Bürokratik Denetim”,

“Güveni Kötüye Kullanmamak”, “Toplumsal Fayda Odaklılık”, “Özerklik” ve “Liyakat”

biçiminde belirtilmiştir. Son yapılan analiz sonucunda “Liyakat”, “Toplumsal Fayda

Odaklılık”, “Güveni Kötüye Kullanmamak” ve “Bürokratik Denetim” boyutlarının yine

ayrı bir faktör olarak tekrar kendilerini gösterdikleri görülmüştür. Katılımcıların yanıtları incelendiğinde “Özerklik” kavramına ilişkin maddelerin faktör yüklerinin bir boyut oluşturmak için yetersiz olduğu görülmüştür. Üçüncü faktöre ilişkin maddeler incelendiğinde Mesleki Ehliyet ve Bürokratik Denetim kavramlarına ilişkin soruların bir araya toplandığı görülmüştür. Durumun açıklanması için uzman görüşü alınmıştır. Uzmanlar soruları incelemiş ve soruların ortak temasının “kişinin kendisini mesleğine adaması” olduğunu saptamışlardır. Bu doğrultuda üçüncü boyuta “Mesleğe Adanmışlık” adı verilmiştir.

4. 2. 2. Profesyonelik Ölçeğinin Güvenilirliği

Profesyonellik ölçeğinin güvenirliliğinin sınanması için SPSS paket programının 25. sürümü kullanılarak ölçek güvenilirlik analizi yapılmıştır.

119

Tablo 21. Profesyonellik Ölçeğinin Güvenilirlik Değeri

Cronbach’s Alpha Madde Sayısı Vaka Sayısı

,756 20 473

Güvenilirlik analizi sonucunda .754’lük bir Cronbach’s Alpha değeri (α=.754) ortaya çıkmıştır. Cronbach’s Alpha güvenilirlik kat sayısının .70’den büyük olması ölçeğin yüksek güvenilirlik düzeyine sahip olduğunu gösterir (Özdamar, 2015). Ölçek geliştirme çalışmalarında Cronbach’s Alpha değerinin 0.60’a kadar kabul edilebildiği düşünüldüğünde (Gürbüz ve Şahin, 2014), ölçeğin genel güvenilirlik katsayısı kabul edilebilir düzeydedir Ölçeğin genel güvenilirlik katsayısı elde edildikten sonra, ölçek boyutlarının güvenilirlik katsayıları incelenmiştir. Yapılan analizler sonucunda ölçeğin güvenilirliği sağlanmıştır.

Tablo 22. Profesyonellik Ölçeğinin Alt Boyutlarının Güvenilirlik Değerleri

Boyut Cronbach’s Alpha Madde Sayısı Vaka Sayısı

Liyakat ,618 5 473 Güveni Kötüye Kullanmamak ,611 5 473 Toplumsal Fayda ,694 3 473 Mesleğe Adanmışlık ,590 5 473 Bürokratik Denetim ,416 2 473

Profesyonellik ölçeğinin alt boyutlarına ilişkin güvenilirlik katsayıları da verildikten sonra çalışamnın beşinci bölümü olan verilerin analizi ve bulgular kısmına geçilecektir. 472 kişiden toplanan veriler, geçerlilik ve güvenilik koşulları sağlanmış geleneksellik-modernik ve profesyonellik ölçekleri ışığında araştırmanın hipotezleri sınanacaktır. Bulgular ortaya konulacak ve sonuçlar yorumlanacaktır.

120