YÖNLENDİRİCİSİNİN ROLÜ
Probleme dayalı öğrenme, öğrenen odaklı bir eğitim yöntemidir. Bu yöntemde, öğretmenin temel rolü ve fonksiyonu öğrenen bireye öğrenme konusunda rehberlik etmek ve referans eğitim materyallerini sunmaktır (Aktan, 2007). Probleme Dayalı öğrenmede yönlendirici; problem, öğrenci ve yönlendirici olmak üzere PDÖ sürecinin üç temel elementinden birisidir. Bu nedenle yönlendiriciler rollerini başarabilmeleri için kendilerinden ne beklendiğini bilmek ve iyi bir yönlendirici olmak için çaba göstermek zorundadırlar (Beşer ve diğ.,2004)
Probleme dayalı öğrenme modelinde eğitim yönlendiricisi rehber ya da kolaylaştırıcı olarak öğrencilere yardım etme sorumluluğunu taşıyan kişiyi tanımlar. Probleme dayalı öğrenme stratejisinde eğitim yönlendiricisin görevi oturumların etkili ve uygun çözüme götürecek bir verimlilikte sürdürülmesini sağlamak ve tüm katılımcıların özgürce, diğerlerini rahatsız etmeden fikirlerini belirtmelerine, her bir bireyin etkin katılımına olanak sağlamaktır. Eğitim yönlendiricisi oturum sırasında aktif rol almaması ancak grubun temel yanlışların içine düşmesine de engel olması gerekmektedir.( Kalkan, 2005)
Barrows eğitim yönlendiriciliğinin temel ilkelerini şu şekilde maddelendirmiştir ,
1. Yönlendirici uyguladığı müfredatı bilmelidir.
2. Yönlendirici, öğrenme sürecinin tüm adımlarında öğrencilere dikkatli bir rehberlik sağlamalıdır.
3. Yönlendirici, öğrenciyi derinlemesine anlamaya yöneltmeli ve sürekli tetikleyerek zihnindeki bilgiyi ortaya çıkarmalıdır. “Niçin?”-“Bunun anlamı nedir?” “Bunu neden söyledin?” gibi sorularla öğrencinin ifadelerini tam olarak açığa kavuşturulmasını sağlamalıdır.
4. Yönlendirici, öğrencilerin söylediklerinin doğruluğunu ya da kalitesini onaylayıcı ifadeler kullanmaktan kaçınmalıdır.
5. Yönlendirici öğrencilere bilgi vermekten kaçınmalıdır. Öğrencilerin bilgi kaynakları literatür ve uzmanlar olmalıdır.
6. Öğrenciler, her fikrin ya da bilginin eleştirilmesi için her zaman cesaretlendirilmelidir.
7. Yönlendirici tüm tartışmaların grup sürecinde olmasını ve grubun bir fikir birliğine varmasını sağlamalıdır.
8. Yönlendirici, her öğrencinin grup sürecine katkı düzeyini belirlemelidir. Yönlendirici tartışmanın yönlendirici ve öğrenci arasında gerçekleşmesini önlemelidir.
9. Yönlendirici fikir ya da ifadeleri kendi düşüncesiyle örtüşmediği zaman “Doğru söylediğinden emin misin?” “Kararından emin misin?” gibi sorularla doğruya ulaşmalarını sağlamalıdır.
10. Yönlendirici, her bir öğrencinin eğitim sürecindeki yeterliliğini izlemeli ve gerekli durumlarda uygun yaklaşımda bulunabilmelidir.
11. Yönlendirici etkili bir grup sürecini sürdürmek ve gerekli girişimleri yapabilmek için grup içindeki potansiyel ve varolan iletişim
problemlerinin farkında olmalıdır.
12. Yönlendiricinin sorumluluğu sadece oturum süreci ile sınırlı olmayıp grubu sürekli ileriye götürmek için öğrenme sürecinin her aşamasında sorumluluk almalıdır.
13. Yönlendirici, kendini öğrenmeyi kolaylaştırıcı kişi olarak görmelidir (Beşer ve diğ, 2004)
“Eğitim yönlendiricisinin, PDÖ basamaklarının uygulanmasını sağlama, sistematik bilgi akışını güdüleme, öğrencileri bilgi sınırına getirici soruları sorarken bir yandan da grup etkinliğini azaltacak müdahalelerden kaçınma; grup dinamiğini gözleme ve bu gözlemleri değerlendirme, geri bildirim alma ve verme gibi yükümlülükleri vardır. Öğrencileri, kendi muhakeme güçlerini bilgi sınırlarını ve bağımsız çalışma yöntemlerini değerlendirme ve öğrendikleri bilgileri paylaşma ve uygulama yönünden destekler. Öğrencileri önceki bilgilerini kullanmaya teşvik edecek, bilgi sınırlarını fark etmelerini sağlayacak ve yeni bilgilere ulaşmalarını aktive edecek, konuya ilgilerini yoğunlaştıracak nitelikteki soruları grup dinamiğini gözeterek uygun yer ve zamanda kullanır.”( Musal, 1998)
Oturumun her safhasında eğitim yönlendiricisinin birbirinden farklı sorumlulukları vardır. Bu safhalar Tablo-15’de tanımlanmaktadır.
Tablo-15 : Eğitim Yönlendiricisinin Görevleri
OTURUMUN SAFHALARI EĞİTİM YÖNLENDİRİCİSİNİN GÖREVLERİ
1. Bilinmeyen sözcük ve terimlerin belirlenmesi
Süreci takip eder
2. Problemin tanımlanması Öğrencileri yeni fikirler üretmek konusunda cesaretlendirir ve tüm grubun tartışmalara aktif katılımını sağlar
3. Problemin analizi Rehber ve kolaylaştırıcı rolündedir 4. Olası çözümlerin üretilmesi Yeni fikirlerin üretilmesine olanak
sağlamak ve yanlışları düzeltmek için yönlendirici sorular sorar 5. Grup ya da bireysel çalışma Rehber ve kolaylaştırıcı rolündedir 6. Sonuçların toparlanması Özetleme yapar
Probleme Dayalı Öğrenme Yönteminde Yönlendiricinin Görevleri (Çuhadaroğlu ve diğ. :2003)
Eğitim yönlendiricisinin probleme dayalı öğrenim metodundaki rolünü Torp ve Sage şu şekilde ifade etmektedirler. Oturum içerisinde yönlendirici yardımcı olarak ;
• Problemi tanıtır
• Bilinen şeyleri, bilme ihtiyacı duyulan şeyleri ve fikirleri tanımlar • Problem durumunu tarif eder
• Bilgiyi toplar ve paylaşır • Mümkün olan çözümleri üretir • Çözümü sunar
• Problemi özetler
5.6 PROBLEME DAYALI ÖĞRENMEDE ÖĞRENCİNİN ROLÜ PDÖ de en önemli rol öğrenciye düşmektedir. Eğitim yönlendiricisinin kendisine sunduğu problemi analiz eder, sahip olduğu ya da araştırarak elde ettiği bilgileri kullanarak probleme çözümler üretir. Grup içinde çeşitli sorumluluklar üstlenir ve diğerlerine de problemin çözümünde yardımcı olur. Bir araştırmacı gibi problem çözümüne yönelik rapor hazırlar. Değerlendirme sürecinde gözlemlerine dayanarak hem kendini hem de arkadaşlarını değerlendirir.( Şenocak, 2005)
Probleme dayalı öğrenme yönteminde senaryonun başlangıcında verilen bilgi problemi çözmek için yeterli değildir. Çözüme ulaşan yolda birbirinden farklı alternatifler düşünülebilir ya da değişik bakış açılarından problem değerlendirilebilir. Öğrenciler bu aşamada neleri bilmeye ihtiyaç duyduklarını ve bu bilgilere nasıl ulaşacaklarını tartışırlar. Sonraki adımda öğrenci problemin çözümü için gerekli bilgilere sahip olmadığından, onun doğru soruları sorması, ihtiyaçlarını tanımlaması, eğitim kaynak ve materyallerine nasıl ulaşacağı konusunda yönlendiricinin kolaylaştırıcı rolünü üstlenmesi gerekir.
Probleme dayalı öğrenim oturumlarında işlenen senaryolar içerisinde öğrenciler çeşitli roller üstlenebilirler. Bu rollerde doktor, mühendis ya da farklı meslek gruplarından kişileri canlandırabilirler. Rolleri ne olursa olsun öğrencilerin
rollerini bu kişilerin bakış açısından canlandırmaları gerekir. Öğrenci senaryodaki rol modellerin tarafından durumu değerlendirerek, gerçek hayatta karşılaşabilecekleri problemleri öğrenir. Bu yolla öğrenci oturumlarda benzetme, işbirliği ve model alma durumlarından faydalanır. Deneysel öğrenme, hem öğrenciyi bilginin kaynağına götürür hem de onu nasıl kullanabileceği konusunda eşsiz bir deneyim kazandırır. (Aksoy, 2004).
Probleme dayalı öğrenim yönteminde öğrenciler problemi kendilerininmiş gibi sahiplenirler. Bu olgu probleme dayalı öğrenme yöntemini diğer öğrenim metotlarından ayıran başlıca özelliktir. Rol modellerini canlandırırken öğrenciler sorunları ayrı ayrı, doğal olarak ve koşullanma içinde incelerler. Öğrenme hususunda motive olmuş bir öğrencinin çalışma süresi ve bu yüzden başarısı artar.(Korkmaz, 2002)
“Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının en önemli özelliği öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda küçük gruplar halinde birbirinin öğrenmesine yardım ederek çalışmalarıdır. Bir grup çalışmasının işbirlikli öğrenme olabilmesi için gruptaki öğrencilerden beklenen, hem kendilerinin hem de diğerlerinin öğrenmesini en üst düzeye çıkarmaya çalışmalarıdır.” (Korkmaz ve Kaptan, 2002)
Probleme dayalı öğrenme yönteminde, problem ilk olarak öğrenen tarafından değerlendirilir ve öğrenme olgusu probleme çözüm arama safhasında gerçekleşir. Öğrenenler daha önceki bilgi ve deneyimlerinden yola çıkarak problem için farklı çözüm yolları ve senaryolar oluştururlar. Probleme dayalı öğrenme modelinin uygulandığı sınıflarda öğrenenler aşamalı olarak ve giderek daha çok kendi eğitimleri için sorumluluk alırlar. Öğretmenlerinden giderek daha bağımsız olurlar. Yaşam boyu öğrenmeye devam edebilen bağımsız öğrenenler olurlar (Kaptan ve Korkmaz,2002)
Probleme dayalı öğrenme yönteminin öğrenciye kazandırmayı amaçladığı bir çok sosyal beceri vardır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir ,
1. Duygu ve düşünceleri ifade edebilme, başkalarına güven ve gerçekleşebilecek riskleri karşılayabilme
2. Yeni arkadaşlıklara açık olma
3. Söylemek istediğini karşı tarafa doğru anlaşılabilecek şekilde aktarabilme 4. Sürekli sosyal ilişkiler oluşturabilme
5. Değişik düşüncelere sahip olabilmeyi normal karşılama ve kabul etme