Pimlerin Sınıflandırılması

Pimler aĢağıda verilen baĢlıklar altında sınıflandırılır.

 Silindirik pimler:

 SertleĢtirilmiĢ düz pim

 SertleĢtirilmemiĢ düz pim

 SertleĢtirilmiĢ iç vidalı pim

 SertleĢtirilmemiĢ iç vidalı pim

 Yivli pimler:

 Silindirik düz yivli pim

 Silindirik düz, ucu basamaklı yivli pim

 Silindirik düz, ortası yivli pim

 Silindirik düz, baĢa doğru yivli pim

 Silindirik düz, ortaya doğru yivli pim

 Silindirik düz, yarı yivli boyunlu pim

 Silindirik düz, yuvarlak baĢlı pim

 Silindirik düz, havĢa baĢlı pim

 Tornavida kanallı pim:

o Kesik koni uçlu pim o Sivri uçlu pim

o Boydan boya vidalı pim o Uzun silindirik uçlu pim o Konik çukur uçlu pim

Pimler TS 2337 ve TS 1024’e göre Ģekil ve ölçü bakımından standartlaĢtırılmıĢtır.

Pimlerin Ģekil ve ölçülendirilmesi ġekil 2.2’de gösterilmiĢtir.

ġekil 2.2: ÇeĢitli pim resimleri

2.2.1. Silindirik Pimler

Makine parçalarının sökülebilir durumda birbirine sıkı bağlanmasında kullanılan çelikten yapılmıĢ silindirik bir makine elemanıdır.

2.2.1.1. Silindirik Pim ÇeĢitleri

Çapları, Ģekilleri ve kullanma amaçlarına göre, düz silindirik ve yivli silindirik olmak üzere iki bölümde ele alınabilir (ġekil 2.2’de verilmektedir.).

 Düz silindirik pimler

Bu pimler A ve B tipi olarak yapılmıĢtır. Pimlerin her iki ucu 15 pahlıdır.

YuvarlaĢtırılmıĢ veya çukurlaĢtırılmıĢ pim ucuna izin verilebilir. Çap toleransı m6’dır.

A tipi pimlerin tamamı sertleĢtirilmiĢ, B tipi pimlerin ise sadece dıĢ yüzeyleri sertleĢtirilmiĢtir.

 SertleĢtirilmiĢ düz silindirik pimler

Bu pimler A ve B tipi olarak yapılmıĢtır. Pimlerin her iki ucu 15 pahlıdır.

YuvarlatılmıĢ veya çukurlaĢtırılmıĢ pim ucuna izin verilebilir. Çap toleransı m6’dır.

A tipi pimlerin tamamı sertleĢtirilmiĢ, B tipi pimlerin ise sadece dıĢ yüzeyleri sertleĢtirilmiĢtir.

 SertleĢtirilmemiĢ düz silindirik pimler

Pimin her iki ucu 15 pahlıdır. YuvarlatılmıĢ ve çukurlaĢtırılmıĢ pim ucuna izin verilebilir. Anma çapları 0,6 – 50 mm arasındadır.

 Ġç vidalı silindirik pimler

Cıvata ile sökülebilmesi için bir ucuna iç vida açılmıĢ silindirik pimlerdir. ġekil 2.3’te TS 2337-2 EN ISO 8733’e göre yapılmıĢ bir pimin özellikleri, ölçülendirilmesi ve standart gösteriliĢi verilmiĢtir.

ġekil 2.3: Ġç vidalı silindirik pim

2.2.1.2. Silindirik Pimlerin Montajı

Silindirik pimlerin birleĢtirme resimlerinde, pimin boyuna veya enine profillerini göstermek üzere yeteri kadar görünüĢ çizilebilir. Genellikle bu görünüĢler, önden ve üstten görünüĢ olarak seçilir. Önden görünüĢlerde, tam kesit alınır. Dolu bir parça olduğu için pim taranmaz. Üstten görünüĢlerde, pimin anma çapına (d) göre daire çizilir. Dairesel görünüĢleri, kesit düzleminin geçtiği yere göre taranır.

Pimin kullanıldığı yer dikkate alınarak pim uçları, birleĢtirilecek parçalardaki delik içinde veya bombeli uçları dıĢında kalabilir. Pimler boydan boya deliklere veya kör deliklere çakılabilir. Ancak demontaj durumu dikkate alınarak pim seçimi doğru yapılmalıdır.

ġekil 2.4’te silindirik pimlerin montaj Ģekli verilmiĢtir.

ġekil 2.4: Silindirik pim montajı

2.2.2. Yivli Silindirik Pimler

Son zamanlarda, kullanma alanları artan bu pimlerin üstünlüğü, takıldıkları deliklerin raybalanmasına gereksinim duyulmamasıdır. Dolayısıyla dar tolerans alanı içinde çalıĢma gereği ortadan kalkmıĢtır. Takılacakları delikler, doğrudan matkapla delinir ve pimler bu deliklere çakılır (ġekil 2.5’te verilmiĢtir.).

2.2.2.1. Yiv

Pimin yerine daha sıkı oturmasını sağlayan ve yüzeyde, boy ekseni doğrultusunda oluĢturulan çentiklerdir.

ġekil 2.5: Yivli pim montajları

ġekil 2.6’da görüldüğü gibi pimlerde, boyunun tamamına veya belirli bir bölümüne, özel makinelerde 120 aralıklarla üç yiv açılır. Yiv Ģeklinden dolayı meydana gelen gerilmeler, pimi devamlı olarak delik yüzeyine bastırır ve çözülmesine engel olur. Pim takılırken delik iç yüzeyinde çizikler oluĢtuğundan, sık sık sökülüp takılmaları sırasında aynı pozisyondan farklı olarak çakılmalıdır. ġekil 2.6’da en çok kullanılan yivli pimlerin, detayları, ölçülendirilmesi ve standart gösteriliĢi verilmektedir.

ġekil 2.6: En çok kullanılan yivli pimler

2.2.3. Konik Pimler

Makine parçalarının sökülebilir Ģekilde bağlanmasında kullanılan çelikten yapılmıĢ ve yüzeyine koniklik verilmiĢ makine elemanlarıdır. Konik pimler 1:50 koniklikle yapılmıĢtır.

2.2.3.1. ÇeĢitleri

Konik pimler, Ģekilleri ve kullanma yerlerine göre çeĢitli Ģekillerde yapılır. ġekil 2.2’de resimleri ve ölçülendirilmesi verilmiĢtir.

 SerleĢtirilmemiĢ konik pim

Konik pimler TS 2337- 5 EN 22339’a göre standartlaĢtırılmıĢtır. Makine parçalarının sıkı birleĢtirilmesinde çok kullanılır. Yüzeyleri taĢlanmıĢ veya tornalanmıĢtır. Uçları, anma çaplarına eĢit yarıçapta kaba olarak bombelendirilmiĢtir. Konik pimler, küçük çapları ve boylarıyla ifade edilir (ġekil 2.7).

ġekil 2.7: SertleĢtirilmiĢ konik pim

 DıĢtan vidali konik pim

Bazı makine parçalarının montajında, konumlarını ayarlamak amacıyla dıĢtan vidalı konik pim kullanılır. Konik pimlerin kalın uçlarına, metrik vidalı silindirik kısımlar ilave edilmiĢtir. Vidalı kısmın ucunda, TS 5413’e göre muylu uç bulunur (ġekil 2.8).

ġekil 2.8: DıĢtan vidalı konik pim

 Ġçten vidali konik pim

Sökülmeleri sırasında, uç kısımlarının ezilmemesi için büyük çapın ucuna, iç vida çekilmiĢ konik pimlerdir. Koniği diğer konik pimlerdeki gibidir. Küçük çap tarafı bombeli olarak yapılmıĢtır. Sökülmesi için vida kısmına, cıvata vidalanır ve yardımcı bir parçayla yerinden çıkartılır (ġekil 2.9).

ġekil 2.9: Ġçten vidalı konik pim

2.2.3.2. Konik Pimin Montajı

Konik pimle birleĢtirilecek parçalar birlikte pim anma çapından biraz daha küçük çaptaki bir matkapla delinir. Ġlk delik çapından biraz büyük çaplı bir matkapla kademe oluĢturulur (ġekil 2.10.a). Daha sonra konik rayba salınır (ġekil 2.10.b). Konik pim elle yerine oturtulur (ġekil 2.10.c). Sonra çekiçle yerine çakılır (ġekil 2.10.d).

ġekil 2.10: Konik pim montajı

2.2.4. Yay Tipi Pimler

Yay tipi pim, takıldıkları yerde yaylanarak sıkı duran, pim yerine kullanılan çelikten yapılmıĢ dairesel kesitli bir bağlantı elemanıdır.

Yay tipi pimler, bağlayacağı parçalara matkapla delik delindikten sonra çakılır.

ġekil 2.11: Yay tipi pimlerin resim ve montajı

Yay tipi pimlerin çapları, matkap çapından biraz büyük olduğu ve esneme kabiliyeti olan malzemeden yapıldığından parçaları birbirine sıkıca birleĢtirir. Bazı durumlarda ortalarındaki delikten cıvata geçirilerek birleĢtirme yapılır. En çok kullanılan yay tipi pimin detaylı Ģekli, ölçülendirilmesi ve montaj resimleri ġekil 2.11’de görülmektedir.

2.2.5. Vidalı Pimler

Vidalı pimler, genellikle parçaları birbirine çözülebilir Ģekilde bağlamaya yarayan, üzerinde çeĢitli boylarda diĢ bulunan makine elemanlarıdır (ġekil 2.2).