Performansa Dayalı Durum Belirleme

Performans kavramı ölçme ve değerlendirme alanının en temel kavramlarından birisidir. Ayrıca, performans, bireyin bir işi yaparken gösterdiği çaba olarak tanımlanmaktadır. Performansa dayalı durum belirleme okul eğitimine yeni girmiş bir anlayış değildir. Bir öğrenme ortamı olarak sınıflar var olduğu andan itibaren, farklı düzeydeki öğrenci performansları elde bulunan ölçme araçlarıyla belirlenmeye çalışılmıştır.19

Uzun yıllar öğrenci performansı, öğrencilerin öğretim programlarında yer alan davranışları ne kadar öğrendikleriyle ilişkilendirilmiştir. Son yıllarda oluşturmacı yaklaşımın öğretim sürecindeki etkisiyle birlikte, bir davranışın performans olabilmesi için, öğrenilen bilgilerin kullanılarak özgün bir yanıtın ortaya konulmasının gerektiği

17

Nitko, A. J. (2004). Educational assessment of children (4th ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson, s.3

18

Chase, C. I. (1999). Contemporary Assessment for Educators. New York: Addison-Wesley Publishers, Inc., s.5-6

19

12

vurgulanmıştır.20 Bu bağlamda zaman içerisinde performans kavramına atfedilen

anlamda genişlemeler olmuştur. Bu nedenle okullarda öğrencilerin hatırlama düzeyindeki davranışları performansın oluşmasına ve gelişmesine katkı sağlarken bu

davranışların tek başına kullanılması performansın alt düzeyi olarak nitelendirilebilir21

Üst düzey zihinsel süreç gerektiren bir görev ya da etkinlik yerine getirilirken ortaya konan çaba ve sonucunda ortaya çıkan ürün performans olarak nitelendirilebilir.

Performansa dayalı durum belirleme ise öğretmenin, öğrencilerini belli bir alandaki bilgi ve becerilerini sergiledikleri, bir ürün oluşturdukları, bir yanıt yapılandırdıkları durumlarda gözlemleyerek onların başarıları hakkında karar vermelerine katkı sağlayan bir yöntemdir. Performansa dayalı durum belirleme klasik durum belirleme yöntemleri

ile ölçülemeyen öğrenme çıktılarını ölçmede kullanılan bir yöntemdir.22 Performansa

dayalı durum belirlemede bilginin yapılandırılması ve yapılandırılan bilginin anlamlı ve farklı bir durumda kullanılması gerektiğini belirtilmiştir. Performansa dayalı durum belirlemede amaç bilgi düzeyinin ötesine geçerek öğrencilerin yeni bilgiler üretmesini

sağlamaktır.23 Performansa dayalı durum belirlemede performans görevi (performance

task) adı verilen soru yapıları kullanılır. Aşağıda performans görevine ilişkin

açıklamalar verilmiştir.24

2.3.2.1.1. Performans Görevleri

Performans görevleri öğrencilere gerçek yaşamda karşılaşabilecekleri problem durumlarını sunan ve öğrencilerin üst düzey zihinsel süreçlerinin geliştirilmesini ve belirlenmesini amaçlayan etkinliklerdir. Performans görevleri sadece bir durum belirleme aracı değil aynı zamanda bir öğretim aracıdır. Performans görevleri ile öğretim ve değerlendirme süreçleri yakınlaştırılarak öğretimin niteliği artırılmaya çalışılır. Bu noktada performans görevlerinin geleneksel anlamda bilinen ev

20

Popham, J. W. (2005). Classroom Assessment: What Teachers Need to Know. Pearson Education, Inc., s.7

21

Kutlu, Ö., Doğan, D. ve Karakaya, İ. (2010). Öğrenci Başarısının Belirlenmesi: Performansa ve Portfolyaya Dayalı Durum Belirleme. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık, s.8-9

22

Linn, R. L. ve Gronlund N. E. (1995). Measurement Assessment in Teaching. (7th ed). New Jersey: Prentice-Hall Inc., s.3-4

23

Kulm, G. (1994). Assessing Higher Order Mathematical Thinking: What You Need To Know and Be Able To Do. In. G. Kulm, (Ed). Assessing Higher Order Thinkimg in Mathematics. Hillsade, NJ: Lawrence Erlbaum. Originally ublished in 1990 by AAAS Press, s.2

24

Wehlage, G. G., Newmann, F. M. ve Secada, W. G. (1996). Standards For Authentic Achievement and Pedagogy. In F. M. Newmann (Ed.), Restructuring Schools For Intellectual Quality, San Francisco, CA: Jossey-Bass, s.21

13

ödevlerinden farklı olduğunu belirtmek gerekmektedir. Ev ödevleri çeşitli türleri olmakla birlikte genellikle derste öğrenilen bilgilerin tekrarını ve pekiştirilmesini amaçlamaktadır ve performans görevlerinde olduğu gibi ayrıntılı bir değerlendirme boyutuna sahip değildir. Bu nedenle performans görevleri ile ev ödevleri içerik, yapı ve amaç bağlamında birbirlerinden ayrılmaktadır.

Öğrenci başarısının belirlenmesinde kullanılan “araştırmaya dayalı- genişletilmiş yanıtlı (extended response)” ve “sınırlandırılmış (restricted response)” olarak

adlandırılan iki tür performans görevi bulunmaktadır25 Araştırmaya dayalı performans

görevleri bilginin toplanmasını, düzenlenmesini, çözümlenmesini, yorumlanmasını içeren, sınırlandırılmış performans görevlerine göre daha uzun sürede tamamlanan çalışmalardır. Araştırmaya dayalı performans görevlerinin bir kısmı sınıf dışında gerçekleştirildiği için süreçteki öğretmen rehberliği büyük önem taşımaktadır.

Sınırlandırılmış performans görevleri ise çok fazla veri toplanmasını gerektirmeyen ve sınıf içerisinde öğretmen denetimi altında gerçekleştirilen çalışmalardır. Uygulaması, puanlaması araştırmaya dayalı performans görevlerine göre daha kolaydır. Az zaman alan sınırlandırılmış performans görevleri ile temel bilgi ve becerilerin gerçek yaşam durumlarında kullanılmasını gerektiren görevlerin verilmesi zordur.

Oosterhof (2003) ise performans görevlerini, “tek görev (single task) ve “karmaşık görev (complex task)” olmak üzere farklı bir sınıflama yaparak ele almıştır. Tek görev içeren performans görevlerinde bilgilerin, kavramların ve kuralların farklı durumlarda kullanılması söz konusu iken karmaşık görev içeren performans görevlerinde kavram, bilgi ve kuralların ilişkilendirilerek kullanılması ve verilen problem durumunun çözüme

ulaştırılması istenmektedir.26

Türü ve özellikleri ne olursa olsun performans görevleri benzer bir yapıya sahiptir. Aşağıda performans görevlerinin bölümleri tanıtılmıştır.

25

Linn, R. L. ve Gronlund N. E. (1995). Measurement Assessment in Teaching. (7th ed). New Jersey: Prentice-Hall Inc., s.4-5

26

14

Performans görevleri tanımlama, görev/problem durumu, yönerge ve değerlendirme

(puanlama yöntemi) olmak üzere dört temel bölümden oluşmaktadır27

Tanımlama bölümünde performans görevinin hangi sınıf düzeyine, derse, dersin hangi konusuna, kazanımlarına ait olduğu ve puanlanmasında nasıl bir yol izleneceğine ilişkin bilgiler bulunmaktadır. Görev/problem durumu kısmında ise öğrenciye çözüm bulması istenen bir problem durumu ya da yapması gereken görevler sunulur. Yönerge kısmında, öğrencinin görevi yerine getirirken dikkat etmesi gereken noktalar belirtilmektedir. Bu noktalar çalışmaya başlamadan önce, çalışma sırasında ve çalışma bitiminde olmak üzere üç boyutta ele alınabilir. Değerlendirme kısmında ise öğrencinin yaptığı çalışmanın puanlanmasında kullanılacak dereceli puanlama anahtarları ve formlar bulunmaktadır.

Bazı kaynaklarda ayrı bir durum belirleme yöntemi olarak ele alınan, bir diğer üst

düzey düşünme yolu ise gerçek yaşama dayalı durum belirlemedir.28 Temel anlamda

performansa dayalı durum belirlemenin özelliklerini içeren bu yöntemin ayırıcı özelliği görev kısmında ele alınan problem durumunun her zaman gerçek yaşamla ilişkili olması

ve gerçek yaşam içinde uygulanmasıdır.29