Performans Seviyeler

Performans seviyeleri verilen bir yapı için, verilen bir deprem etkisi altında öngörülen hasar miktarının sınır durumlarıdır. Bu sınır durumlar, binadaki yapısal ve yapısal olmayan elemanlardaki hasarın miktarına, bu hasarın can güvenli i bakımından bir tehlike olu turup olu turmamasına, deprem sonrasında binanın kullanılıp kullanılmamasına ve hasarın neden oldu u ekonomik kayıplara ba lı olarak belirlenmektedir. Yapısal performans seviyesi, yapısal ve yapısal olmayan elemanların performans seviyelerinin birlikte de erlendirilmelerinden olu maktadır. Bu nedenle her yapısal

ATC 40'da A ılma olasılı ı Ortalama dönü periyodu

50 yıl içinde %50 (SE) 72 yıl

50 yıl içinde %10 (DE) 474 yıl

performans seviyesi, yapısal ve yapısal olmayan elemanların performans seviyelerinin bir kombinasyonu olarak belirlenmektedir, [38].

3.3.1 Yapısal Elemanlara ait Performans Seviyeleri ve Bölgeleri

Yapıların performans seviyeleri belirlendikten sonra yapısal ve yapısal

olmayan sistem elemanlarında olu an ekilde i tirme düzeylerinin

belirlenebilmesi için ATC 40'da ve FEMA 356'da farklı performans seviyeleri ve performans bölgeleri açıklanmı tır.

Yapısal elemanlara ait üç farklı performans seviyesi ve iki farklı performans bölgesi tanımlanmı tır. Bunlar ekil 3.1 'de ematik olarak gösterilmi tir.

ekil 3.1 Yapısal elemanlara ait performans seviyeleri ve bölgeleri

Yapısal elemanlar için performans seviyeleri ve bölgelerine ait tanımlamalar, genel ba lıklarıyla birlikte a a ıda verilmi tir.

a) Hemen Kullanım Yapısal Performans Seviyesi (SP-1) : Bu yapısal performans seviyesi sadece çok sınırlı yapısal hasarların olu tu u deprem sonrası hasar durumu anlamına gelmektedir. Yapının yatay ve dü ey kuvvetlerini kar ılayan ta ıyıcı sistemleri, deprem öncesi dayanım ve rijitli inin nerdeyse tamamını sürdürmektedir. Yapısal hasarın sonucu olarak hayati tehlike yaratan yaralanma

Performans bölgeleri

Yapısal olmayan elemanlar için performans seviyeleri

riski çok dü üktür ve bazı küçük yapısal onarımlar gerekse de bunlar genellikle tekrar kullanım için zorunlu de ildir, [6].

b) Hasar Kontrol Yapısal Performans Bölgesi (SP-2) : Bu hasar bölgesi (SP-1) ve (SP3) performans seviyeleri aralı ındadır. Hasar kontrol bölgesi tasarımı, onarım zamanını ve i levdeki kesintiyi en aza indirmek ve kısmen de erli ekipman ve içeri i korumak için kullanılabilmektedir, [6].

c) Ya am Güvenli i Yapısal Performans Seviyesi (SP-3) : Bu performans seviyesi, deprem sonrası yapıda önemli hasarın olu tu u fakat yapının kısmen veya tamamen göçmesine kadar kalan sınırdaki hasar durumu anlamına gelmektedir. Bazı yapısal elemanlar ciddi hasar görmü se de bu yapı içinde yada dı ında kısmi göçme meydana gelmemi tir. Deprem esnasında yaralanmalar olabilir. Ancak yapısal hasarın sonucu olarak hayati tehlike yaratan yaralanma riskinin çok az olması beklenmektedir. Binanın tekrar kullanılmadan önce muhtemelen geni ölçüde yapısal onarımın yapılması beklenir. Ancak bazı hallerde ekonomik nedenlerden dolayı binanın onarılması pratik açıdan mümkün olmayabilir. Hasarlı binada hemen göçme riski olmasa da yapısal onarımlar yapmak veya tekrar kullanım öncesinde geçici olarak önlem almak uygun bulunmaktadır, [6].

d) Sınırlı Güvenlik Yapısal Performans Bölgesi (SP-4) : Bu hasar bölgesi (SP-3) ve (SP-5) performans seviyeleri aralı ındadır, [6]. e) Göçme Önleme Yapısal Performans Seviyesi (SP-5) : Deprem

sonrasında yapının kısmen veya tamamen göçme tehlikesinde oldu u durum anlamına gelmektedir. Yapıda kalıcı hasar meydana gelmi tir. Yapının rijitli inde ve yatay kuvvet dayanımında önemli ölçüde azalma vardır. Ayrıca daha sınırlı bir ölçüde dü ey yük ta ıma kapasitesinde de azalma meydana gelmi tir. Ancak dü ey

yüklere kar ı koyan bütün ta ıyıcı sistem elemanları da dü ey yükünü ta ımaya devam etmektedir. Yapıdan ta ıyıcı sistem elemanlarının kırılması ve kopması sonucu ciddi yaralanma riski vardır. Yapının onarımı teknik olarak pratik olmadı ı gibi, artçı bir deprem göçmeyi tetikleyebilece inden tekrar kullanım için güvenli de ildir, [6].

f) Performansın Gözönüne Alınmadı ı Durum (SP-6) : Bu performans seviyesinde bazı bina sahipleri rehabilitasyon programında yapının kendi performansını de il de yapısal olmayan zayıflıkları göstermek isteyebilir (Örne in parapetler veya tehlikeli madde konteynırlarını sabitlemek gibi…). Bu tür rehabilitasyon programları

bazen etkili olur. Çünkü bir sismik tehlikeyi önlemek maliyette önemli bir dü ü ü sa lar, [6].

3.3.2 Yapısal Olmayan Elemanlara ait Performans Seviyeleri

ATC 40'da ve FEMA 356'da yapısal olmayan elemanlara ait be farklı performans seviyesi tanımlanmı tır. Bunlar ekil 3.2'de ematik olarak gösterilmi tir.

ekil 3.2 Yapısal olmayan elemanlara ait performans seviyeleri

Yapısal olmayan elemanlar için performans seviyelerine ait, genel ba lıklar a a ıda verilmi tir, [6].

a) Kullanıma Devam Performans Seviyesi (NP-A)

Yapısal olmayan elemanlar için performans seviyeleri

b) Hemen Kullanım Performans Seviyesi (NP-B) c) Ya am Güvenli i Performans Seviyesi (NP-C) d) Azaltılmı Hasar Performans Seviyesi (NP-D) e) Performansın Gözönüne Alınmadı ı Durum (NP-E)

3.3.3 Bina Performans Seviyeleri

Bina performans seviyeleri, yapısal ve yapısal olmayan sistem elemanlarının performans seviyelerinin de i ik kombinasyonları ile elde edilmektedir, ( ekil 3.3) ve (Çizelge 3.1).

ekil 3.3 Performans hedefleri

Burada Basit güvenlik hedefi (p + k), BSE-1 (Tasarım depremi) deprem tehlikesi için ya am güvenli i, BSE-2 (Maksimum deprem) deprem tehlikesi için göçme önleme bina performans seviyesi hedefini elde eden performans hedefidir. a b c d e f g h i j k l o p m n

Temel güvenlik hedefi

Göçme Önleme Ya am Güvenli i Hemen Kullanım Kullanıma Devam 1 – A 1 – B 3 – C 5 – E %50 / 50 yıl %20 / 50 yıl %10 / 50 yıl %2 / 50 yıl

Artan deprem etkisi Artan performans

Artan maliyet

Çizelge 3.1 ATC 40 ve FEMA 356’da tanımlanan bina performans seviyeleri

B NA PERFORMANS SEV YELER

Yapısal Elemanların Performans Seviyeleri veBölgeleri

Yapısal Olmayan Elemanların Performans Seviyeleri SP-1