2.1. Araştırma Tekniği
2.2.2. Parametrik Olmayan (Non-Parametrik) Testler
(2.1)
(2.2)
(2.3)
2.2.2. Parametrik Olmayan (Non-Parametrik) Testler
İstatiksel veri analizlerinde parametrik yöntemlerin uygulanma koşulları çoğu zaman yerine getirilemediğinden, bu yöntemlere alternatif olarak parametrik olmayan (non-parametrik) modellerin kullanılmasının gerektiğini belirtilmektedir. Parametrik ve parametrik olmayan tekniklerin güç ve etkinliğinin karşılaştırıldığı çalışmada parametrik olmayan tekniklerin güç ve etkinliklerinin tam olarak bilinmediği ve araştırmacılar tarafından çok fazla tercih edilmediği ortaya konmuştur. Bir non-parametrik testlerin en önemli avantajı, ana kitle hakkında hiçbir şey bilinmediği zaman güvenle kullanılabilir olmasıdır. Non-parametrik testler basit ve pratik olmasına karşın aynı koşullar altında parametrik testlerden daha az güçlü olduğu belirtilmektedir (Karagöz, 2010). Non-parametrik modeller parametreye, belirli bir dağılıma ve varyansa dayanmayan, genellikle veriler yerine, onların sıralama puanlarını kullanarak işlem yapan esnek istatistiksel yöntemler olduklarından parametrik modellere göre daha az güç ve etkinliğe sahiptirler. (Özdamar 2002, Özdamar 2003, Balcı 2006, Kartal 2006).
Mann-Whitney U Testi: Bağımsız örnekler için uygulanan t-testinin non-parametrik alternatifi olan bu testte t-testindeki gibi iki grup ortalamalarının karşılaştırılması yerine, grupların medyanlarının karşılaştırılması suretiyle testi gerçekleştirir. Sürekli değişkenler iki grup içerisinde değerlerini sıralı hale dönüştürülerek iki grup arasındaki sıralamanın farklılığı kontrol edilir. Veriler sıralı hale dönüştürüldüğünden, verilerin asıl dağılımları önemli olmaktan çıkar (Kalaycı vd. 2006). Bu testin kullanılabilmesi için dataların en azından ordinal ölçekte olması gerekir. Sıfır hipotezi “örnekler aynı ana kitleden alınmıştır veya örneklerin alındıkları ana kitleler birbirinden
farklı değildir” biçimindedir. Bu testi, Wilcoxon sıra-toplam testiyle aynı güçte parametrik
olmayan bir test tekniğidir. Verilerin aralık ölçekli ve ana normal dağılması durumunda ortalamaların farkı için t-testi uygulanır fakat yine de aynı koşullar altında U testinin yapılması
22
fazla bir kayıp oluşturmaz. Bunun nedeni, Mann-Whitney U testinin gücünün büyük örnekler için t- testinin %95’ine karşılık gelmesidir (Kartal 2006, Karagöz 2010).
Kruskal Wallis Testi: Bu test oldukça güçlü nonparametrik bir testtir (Kartal, 2006). Bu test tek yönlü varyans analizine alternatif olarak, “İkiden fazla bağımsız örneğin aynı ana kütlelerden
çekilmiş olduğunu” varsayımına dayalı sıfır hipotezinin testinde en çok tercih edilen testtir. Bu
hipotezin alternatifi olarak “En az bir ana kütlenin medyanı diğer ana kütlelerinkinden farklıdır” varsayımı yapılır (Ruxton ve Beauchamp 2008, Karagöz vd. 2009). Datalar bağımsız, rasgele ve mümkün olan en küçük aralıklı ölçekle elde edilmiş sürekli değişkenler olmalıdır. F-testine kıyasla Kruskal-Wallis testi %95 güçlü bir testtir. Yalnızca yer ölçümlerinin farklı olduğu fakat dağılımların aynı olduğu hallerde asimtotik oransal etkinlik, asla 0.864’ün altına düşmemekte, belirli durumlarda da 1’den büyük olabilmektedir (Daniel, 1990). KruskalWallis testi, belirli bir yöndeki farklılıkları tespit edemez. Bu durum için Jonckheere-Terpstra Sıralı Alternatifler Testi kullanılır (Karagöz, 2010).
23 3. BULGULAR VE TARTIŞMA
EK-1’de sunulan ankette katılımcılara demografik özellikleri yanında afetlerdeki bilgi ve becerilerin ölçmek için 20 adet mesleki bilgi ölçen soru sorulmuştur. Her bir soru 5’er puandan toplam 100 tam puan üzerinden başarı seviyeleri belirlenmeye çalışılmıştır. Şekil 3.1’de soru numaralarına göre başarı yüzdeleri verilmektedir. Buna göre en az başarı %58 ile 3 ve 8. sorularda gerçekleşirken, en yüksek başarının elde edildiği sorular ise %86 ile 1 ve 18. sorularda olmuştur. Bu bölümde anket sonuçlarının değerlendirilmesi için çeşitli istatiksel yöntemler kullanılacak ve sonuçlar yorumlanacaktır.
Şekil 3.1. Soru numaralarına göre katılımcıların başarı yüzdeleri 3.1. Değişkenlerin Frekans ve Dağılımları
Ankete katılan bireylerin demografik özelliklerine baktığımızda en yüksek yaş frekansı 70 ile 25-30 yaş aralığı saptanmıştır (Çizelge 3.1).
Çizelge 3.2’de ankete katılım sağlayan bireylerin cinsiyet özelliklerinin dağılımları gösterilmiştir. Katılımcıların erkek ve kadın nüfus oranlarının birbirine yakın olmakla birlikte kadın katılımcıların oranı biraz daha fazladır. Bayan çalışanların frekansı 58 (%52,3) erkeklerin ise 53 (47,7) olarak gerçekleşmiştir. Bu tablonun sonucu olarak bayanların sağlık alanını daha fazla tercih ettiğini söyleyebiliriz.
24
Çizelge 3.1. Ankete katılanların yaş frekans ve oranları
Yaş Frekans % Geçerli
% Kümülatif % 18-24 35 31,5 31,5 31,5 25-30 70 63,1 63,1 94,6 35-44 4 3,6 3,6 98,2 45-uzeri 2 1.8 1.8 100,0 Toplam 111 100,0 100,0
Çizelge 3.2. Ankete katılanların cinsiyet frekans ve oranları
Cinsiyet Frekans % Geçerli
%
Kümülatif%
Erkek 53 47,7 47,7 47.7
Kadın 58 52,3 52,3 100,0
Toplam 111 100,0 100,0
Çizelge 3.3’te katılımcıların meslek dağılımları verilmiştir. Meslek grupları olarak, en yüksek oranlar ATT ve AABT çalışanları olup sayıca birbirlerine çok yakındır. Doktor ve hemşire oranı ise daha azdır. En yüksek frekansı 50 (%45) ile AABT oluşturmaktadır.
Çizelge 3.3. Ankete katılanların meslekleri
Mesleğiniz Frekans % Geçerli
% Kümülatif % Doktor 13 11,7 11,7 11.7 AABT 50 45,0 45,0 56.8 ATT 47 42,3 42,3 99.1 Hemşire 1 0.9 0.9 100,0 Toplam 111 100,0 100,0
Çizelge 3.4’te ankete katılan sağlık personellerinin çalışma sürelerinin dağılımları verilmektedir. Ankete katılanların mesleki deneyimlerine baktığımızda 57 frekans ve %51,4 oranı ile 6-10 yıllık çalışma yılının yüksek olduğu tespit görülmektedir. Bu durum Çizelge 3.1’deki yaş oranıyla uyumlu olduğu söylenebilir. Diğer bir değişle çalışanların çoğunu genç personeller oluşturmakta ve 1-10 yıl çalışan sayıları toplam katılımcıların yaklaşık %80’isini oluşturmaktadır.
Çizelge 3.5’te ankete katılan çalışanların afet tıbbı konusunda herhangi bir eğitim alıp almadıkları sorulmuştur. Katılımcıların %60,4’ü afet tıbbı konusunda eğitim alırken geri kalan %39,6’sı bu konuda herhangi bir eğitim almadıklarını belirtmişlerdir. Alınan eğitimlerin
25
afetzedeye doğru yaklaşımda etkili olacağı düşünülmektedir. Çizelge 3.6’da ise alınan eğitimlerin dağılımları gösterilmiştir. Katılımcıların yüksek oranda (%38,7) eğitim almadıkları, %33,4’nün Sağlık Yüksekokulu (SYO) Acil Yardım ve Afet Bölümünde okuyor ya da mezunu olduklarını belirtmişlerdir. UMKE temel eğitim alanların oranı ise %18.9’dir.
Çizelge 3.4. Ankete katılanların tecrübe yılları Kaç yıldır çalışıyorsunuz Frekans % Geçerli % Kümülatif % 1-5 31 27,9 27,9 27,9 6-10 57 51.4 51.4 79,3 11-15 9 8.1 8.1 87,4 16-20 8 4,5 4,5 94,6 21-25 1 0.9 0.9 95,5 26-30 5 4,5 4,5 100 Toplam 111 100,0 100,0
Çizelge 3.5. Ankete katılanların afet tıbbı eğitimi alıp almadıkları Afet tıbbı konusunda
herhangi bir eğitim aldınız mı?
Frekans % Geçerli % Kümülatif
%
Evet 67 60,4 60,4 60,4
Hayır 44 39,6 39,6 100,0
Toplam 111 100,0 100,0
Çizelge 3.7’ye göre katılımcıların yaklaşık %60’nın hiçbir afet durumuna görev yapmadıkları %40’nın ise en az bir defa herhangi bir afette görev aldıkları görülmektedir. Çizelge 3.8’e göre afetlerde 1 kez görev yapan personel oranı yaklaşık %33 iken sadece %1’i 6 kez afetlerde görev yapmıştır. Afetler sırasında görev yapma oranı oldukça düşüktür.
26
Çizelge 3.6. Ankete katılanların aldıkları eğitim türleri Herhangi bir eğitim aldınız
mı? Frekans % Geçerli % Kümülatif %
Eğitim almadım 43 38,7 38,7 38,7
SYO Acil Yardım ve Afet
Bölümü (okuyor) 19 17,1 17,1 55,9
SYO Acil Yardım ve Afet
Bölümü (mezun) 7 16,3 16,3 62,2
UMKE Temel Eğitimi 21 18,9 18,9 81,1
Özel Kurs Programı 20 18,0 18,0 99,1
Diğer (Temel Afet Bilinci,
TAG vb.) 1 0,9 0,9 100,0
Toplam 111 100 100,0
Çizelge 3.7. Ankete katılanların afetlerde görev alma durumları Hiç afet
durumunda görev aldınız mı?
Frekans % Geçerli % Kümülatif
%
Evet 45 40,5 40,5 40,5
Hayır 66 59,5 59,5 100,0
Toplam 111 100,0 100,0
Çizelge 3.8. Ankete katılanların kaç tür afette görev aldıkları Kaç tür afette
görev aldınız?
Frekans % Geçerli % Kümülatif
% 0 65 58,6 58,6 58,6 1 33 29,7 29,7 88,3 2 8 7.2 7.2 95,5 3 2 1,8 1,8 97,3 4 2 1,8 1,8 99,1 6 1 0,9 0,9 100,0 Toplam 111 100,0 100,0
27
Çizelge 3.9. Ankete katılanların afetle ilgili tatbikatlara katılma durumları Tatbikata
katıldınız mı?
Frekans % Geçerli % Kümülatif
%
Evet 45 40,5 40,5 41,4
Hayır 65 58,6 58,6 100,0
Total 111 100,0 100,0
Çizelge 3.9’da çalınanların %45’inin afetle ilgili bir tatbikata katıldığını belirtirken %65’lik kısmının ise katılmadıkları belirlenmiştir. Çizelge 3.10’da ankete katılanların mesleki sorulara verdiği cevaplara göre gruplandırılmış başarı durumları verilmiştir. En yüksek oran yaklaşık %50 ile orta iyi dercesine sahiptir. Diğer başarı oranları ise %1,4 kötü, %35,7 orta, %14,3 ise çok iyi şeklinde dağılmıştır. Ankete göre çalışan katılımcıların başarısı ortalamanın üzerinde olup başarı dağılımları normal dağılıma yakındır.
Çizelge 3.10. Ankete katılanların başarı durumları
Başarı durumu Frekans % Geçerli % Kümülatif
% Kötü 11 9,9 9,9 9,9 Orta 37 33,3 33,3 43,2 İyi 48 43,2 43,2 86,5 Çok iyi 15 13,5 13,5 100,0 Toplam 111 100,0 100,0