• Sonuç bulunamadı

3 19 YY OSMANLI SARAY MOBİLYASININ İRDELENMESİ: DOLMABAHÇE SARAY

3.2. Padişahların Marangozluğu, Tamirhane-i Hümayun

Yıldız Sarayının tek katlı bağdadi tekniğiyle yapılmış atölyelerinden olan marangozhane II. Abdülhamid tarafından Yıldız Sarayına taşındıktan sonra kurulmuş, Avrupa’dan en son sistem marangoz aletleri getirmiştir. Aralarında yabancılarında bulunduğu 60 kadar usta ve çırak çalışmıştır. Marangozluğa büyük önem vermiş ve Osmanlı mobilyası tasarım arayışına katkıda bulunarak kendisinin yaptığı mobilyalardan bazıları Dolmabahçe Sarayı, Beylerbeyi Sarayı, Şale Köşkü

29

A.g.k., s:108

30

Musahip: padişahın devlet işleri dışında yanına çağırıp, fikir alışverişinde bulunduğu, sanatkar veya ilim erbabı kişiler arasından seçilmiş kimse

gibi yerlerde sergilenmektedir. Yıldız Sarayı Marangozhanesinde yapılan kütüphane, kapı üzerinde ayna bulunan bir çekmece dolap saraya sunulmuştur.31

Resim 8: Tamirhane-i Hümayun

Kaynak: IRSICA arşivi

Esbak mabeyn başkatibi Tahsin Paşa Yıldız hatıralarında “cülüs ettikten sonra yıldızda kendine mahsus olarak mükemmel bir atölye yaptırdı. Avrupadan en son sistem marangoz alet ve edevatı getirtti, müteaddit ustalar ve çıraklar bu atölyede çalışırlardı”.32 Şeklinde açıklamıştır.

1988 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından restore edilerek Sanat Galerisi haline dönüştürülmüştür.

31

Feryal İREZ, “Tamirhane-i Hümayun yada Abdülhamid’in Marangozluğu” Tarih ve Toplum dergisi 34 s.9

32

Tablo 1: Sulta Abdülhamid’in elinden çıktığı ağaç eserlerin listesi

Eşyanın Adı Kime Verdiği Kaynak

Bir dolap ayrıca büro Sadrazam Tevfik Paşa’ya

Bir yazı takımı Oğlu Abdürrahim’e ondan

yeğeni Ömer Efendi’ye Bir iskemle, küçük bir dolap

ve köy manzaralı dört plaka

Osmanoğlu yoluyla Refia Sultan’a

Yaptığı bastonlar Malül gazilere

Kızı Ayşe Osmanoğlu’na ve yazar Osman Nuri’ye göre

Bir rahle Bursa Ulucami müderrisi

Dağıstanlı Hoca Sadettin Efendi’ye

Sedef kakmalı sanduka Muhammediye kitabına

mahfaza (Halen Ankara

Vakıflar Gn. Md.lüğü’nde)

Yazar Aydın Talay’a göre

8 dişli büyük rahle Sedef kaplı rahle Kafesli çıkmalar

Yıldız Hamidiye Camii’ne Farklı Kaynaklar

Kafesli rahle (oyma) İst. Üniversitesi Kitaplığı Yazar Aydın Talay’a göre Gül ağacından yazıhaneler Şehzadelere, biri de Sultan

Mehmet Reşat’a

Şehzadeliğinde verilmiştir.

Yazıhane B.M.M. Başkanlık Odası

H. Ziya Uşaklıgil’e göre

Salon takımı St.lren Askeri Müzesi’ne Sait N. Duhani’ye göre

Bir dolap, 6 iskemle, bir kanepe-koltuk, bir büfe ve dört sehpalık takımı

Şişli’de Ethem Özaslan’ın evinde

Büro ve dolap İst. Müftülüğünde

Paravan ve bir el aynası Yıldız Sarayı Müzesi

Hayat Tarih mecmuasındaki (1966-2) bir röportaj ve Farklı kaynaklara göre

Gül ağacından rahle Vakıflar Hat Sanatı Mz,

Harita masası Yıldız Sarayı’ndan İst.

Ün.Küt. Müzesi’ne

Çeşitli kaynaklardan

Kaynak: Feryal İREZ “Tamirhane-i Hümayun yada Abdülhamid’in Marangozluğu” Tarih Toplum S. 34

Tablo 2: Marangozhane-i Hümayunda imal edilen bazı eşyalar

Adet Yapılan İşin Adı

4 Mabeyn-i Hümayun misafirhanesi için raf

1 Şale Kasr-ı Hümyunundaki bir aynaya ceviz konsol 2 Yeni daire için yaldızlı konsol

1 Harem-i Hümayun için kayık

4 Kütüphane-i Hümayun için dahili dolap 1 Kebir kuşluk 1 Cambaz arabası 1 Top 1 İskemle 1 Sandık 1 kafes tel

4 Mikael için çerçöp

4 Harem-i Hümbyun dört adet çiçeklik hitam bulup bu yandadır. 14 Dolmabahçe Saray-ı Hümayunu için kapı

4 çift Dolmabahçe Saray-ı Hümayunu için çerçeve

9 Dolmabahçe Saray-ı Hümayunu için sürmeli çerçeve 4 Dolmabahçe Saray-ı Hümayunu için kebir çerçeve üç arşın

1 Dolmabahçe Saray-ı Hümayunu için kebir kasalı takım kapı kaplamalı 3 takım Dolmabahçe Saray-ı Hümayunu için çerçeve pervazı kaplamalı

1 Dolmabahçe Saray-ı Hümayunu için üç metre boyunda çamaşır için masa

Kaynak: Sabahattin TÜRKOĞLU “Marangoz Padişah Sultan II. Abdülhamid” Antik Dekor S.50

Abdülhamid döneminde sarayda yapılan bu çalışmalar şöyle görülmekteydi: “II. Abdülhamid sarayın atölyesinde yaptığı mobilyalardan, bir kanepe ve birkaç koltuk, sehpa, tek ayaklı yuvarlak masadan oluşan salon takımını Padişah, Saint İrene Askeri Müzesine bir salon takımı hediye etmiştir.”33

33

Halid Ziya UŞAKLIGİL, SARAY VE ÖTESİ SON HATIRALAR, s.102, inkilap ve Aka Kitapevleri 1981 İstanbul

Kızlarından Ayşe Osmanoğlu anılarında “Babamın marangozluğa olan merakı babasının zamanında başlamıştır. Çünkü Abdülhecid Han’da marangozlukla uğraşırmış ve yanında Halil Efendi adında pek usta bir sanatkar varmış. Babam bu Halil Efendi’den ders alırmış, onunla birlikte çalışırmış. Büyükbabamın marangoz takımlarında bu Halil Efendinin imzaları kazılıymış. Bu takımlar Yıldız’da babamın atölyesinde idi. Kendiside bu aletlerle çalışırdı. Avrupa’dan yeni sistem birçok aletler de getirmişti. Yaptığı birçok sedefli, oymalı eşyalar Yıldız’da idi. Bunların şimdi ne olduğunu bilmiyorum. Yalnız yaptığı ve son Osmanlı sadrazamı Tevfik Paşa’ya hediye ettiği sanatkarane bir dolap şimdi, Tevfik Paşa’nın büyük oğlu, eski yaver ve damatlarından İsmail Hakkı Bey’in kadirşinas ellerindedir.

Babam bir de bir iskemle ile ancak 35cm boyunda küçücük, zarif bir çekmeceli dolap yapmıştı. Bunlardan başka yapmış olduğu büyük bir dolabın üzerinden sökülmüş, sedefle işlenmiş, köy manzarasını gösteren dört parçayı İstanbul’dan götürmüş, ikisini merhum hemşirem Refia Sultan’a (1891-1938) hediye etmiştim. Merhum kardeşim Abdülrahim Efendi (1893-1952) babamın şehzadelik zamanında Maslak’ta iken yapmış olduğu bir yazı takımını oğlum Ömer’e hediye etmişti. Buda şimdi bizdedir.”34

Marangoz Padişah “Sainte Irene Askeri Müzesine” bir salon takımı hediye etmiş, bütünüyle kendi elleriyle yapmış bu takımda bir kanepe, koltuklar, küçük sandalyeler ve yuvarlak masacıklar vardı. Asıl özelliği de bunların kafes gövdelerinin ve eklentilerinin her çeşit silahı temsil etmesiydi. Sultan Abdülhamid Japonya’dan “Japon” adıyla anılan bir el testeresi getirtmişti; bu alt Türkiye’de ilk getiren o olmuştur.

Sultan Abdülhamid saltanatın son yıllarında kendisinin kurduğu marangozhanenin “Tamirhane-i Hümayun’un” atölyede neler imal edildiğine dair bilgiler elde edilmiştir.35

Tamirhane-i Humayun’da Yıldız Sarayı Kütüphanesi için yapılan kitaplıkların bir kısmı bugün İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesinde bulunmaktadır.

34

Ayşe OSMANOĞLU, BABAM ABDÜLHAMİD, İst. 1960 s.26

35