Hizmet sektöründe faaliyet gösteren otel iĢletmelerinde insan unsurunun önemli olması, bu alanla ilgili ayrı bir birimin kurulmasını gerektirmiĢtir. Otel iĢletmelerinde oryantasyona geçmeden önce, oryantasyon faaliyetlerini genel olarak yürüten birim olarak karĢılaĢılan Ġnsan Kaynakları departmanına, iĢlevi geliĢimi ve amaçlarına değinilecektir.
2.4.1. Otel ĠĢletmelerinde Ġnsan Unsuru
Günümüzde küreselleĢme, rekabetin artması, müĢteri beklentilerinin sürekli olarak artması pazarların daha serbest hale gelmesi gibi birçok etken kalite kavramını sektörlerin tümünde önemli hale getirmiĢtir. Hizmet sektörünün insan gücüne dayalı olması, yüksek kaliteli hizmet sunumunun gerçekleĢmesiyle piyasadaki rakiplerine üstünlük sağlayabildikleri gözlenmiĢtir (GümüĢoğlu ve diğerleri, 2007, 315).Hizmet kalitesinin sağlanmasında Ģüphesiz en önemli rolü iĢ gören üstlenmektedir. ĠĢletmenin piyasadaki rekabet ortamında ayakta kalabilmesi ve baĢarılı olabilmesi yine personelinin göstereceği performansla iliĢkilidir (Çimen, 2006, 231).
24
Otel iĢletmelerinde otomasyon, muhasebe ve rezervasyon iĢlemlerinde bilgisayardan faydalanılmaktadır ve otomasyonun kullanılabileceği alanlar oldukça sınırlıdır. Odaların temizlenmesi, restoranların servise hazır hale getirilmesi, oda servislerinin yapılması, konukların karĢılanması, odalarına çıkarılması ve uğurlanması bizzat otel personeli tarafından yapılmaktadır (ġener, 2001, 1).
Dünyada turizm sektöründe geliĢmiĢ ülkeler incelendiğinde, o ülkeleri ilginç ve çekici yapan unsurun sadece maddi kaynakları, yatırımları, tarihi ve doğal zenginlikleri değil, onları değerlendiren insan ve insan organizasyonunun varlığı olduğu görülmüĢtür. Örneğin, otel iĢletmelerinde en üst düzey yöneticiden, en alt kademedeki iĢ görene kadar bireysel yeteneklere sahip olmayan bireyler söz konusu ise, otel yatırımları ne kadar çağdaĢ, modern ve istenilen düzeyde yapılırsa, iĢletmenin geliĢmesi ve verimli çalıĢması söz konusu olmayacaktır. Bu durum turizm sektörü içinde yer alan tüm iĢletmeler için geçerli bir durumdur (Ġçöz, 1991, 15).
2.4.2. Genel Olarak Ġnsan Kaynakları Yönetimi Kavramı
Ġnsan Kaynakları Yönetimi(ĠKY), kavramını tanımlamadan önce yönetimin tanımı yapmak gerekir. En geniĢ anlamıyla yönetim; “ belli bir takım amaçlara ulaĢmak için, baĢta insanlar olmak üzere parasal kaynakları, donanımı demirbaĢları, hammaddeleri yardımcı malzemeleri ve zamanı birbiriyle uyumlu verimli ve etken kullanabilecek kararlar alma ve uygulatma süreçlerinin toplamıdır” (Özdemir ve Akpınar, 2002, 87).
ĠKY Yönetimi ise, “herhangi bir örgütsel ve çevresel ortamda insan kaynaklarının örgüte, bireye ve çevreye yararlı olacak Ģekilde, yasalara da uyularak, etkin yönetilmesini sağlayan iĢlev ve çalıĢmaların tümü” olarak tanımlanabilmektedir (Özdemir ve Akpınar, 2002, 88). Ġnsan Kaynaklarının iĢlevi, iĢletmede yer alan tüm personelin verimli ve uyumlu bir Ģekilde çalıĢmasını sağlayan iĢletmenin amaçlarına ulaĢmasını sağlayan eylem ve amaçların tümüdür (Erdem, 2004, 37).
Ġnsan Kaynakları Yönetimi, iĢ gören gereksiniminin belirlenmesi, iĢ gören ilanlarının yapılması ve uygun iĢ görenlerin seçilerek iĢletme kültürüne
25
alıĢtırılmadan iĢ görenlerin motivasyonu, performans değerlendirmesi, bireyler ve grup arası iletiĢimin sağlanması, sağlıklı bir iĢletme ikliminin oluĢması “biz” duygusunun geliĢtirilmesi, çalıĢanların eğitimi ve geliĢmesine kadar birçok uygulamayı kapsamaktadır (Soydal, 2005, 458).
2.4.3. Otel ĠĢletmelerinde Ġnsan Kaynakları Yönetiminin Yeri ve Önemi
Turizm sektöründe hizmet veren otel iĢletmelerinde üretilen ve sunulan hizmetler, emek yoğun bir Ģekilde gerçekleĢmektedir. Bu nedenle otel iĢletmeciliğinde, her ne kadar teknolojik geliĢmeler takip edilse de, hizmet sunumunun insan tarafından yapılıyor olması, bu unsurun iĢletmelerde giderek önem kazanması; iĢ görenlerin, rekabet avantajını yakalamak isteyen iĢletmelerde en önemli kaynak olarak görülmesine neden olmuĢtur (ġener, 2001, 2). Hizmet sektöründe yer alan iĢletmelerden otel iĢletmesinin baĢarısının iĢgören performansına bağlı olması nedeniyle bu kaynak daha da önem kazanmaktadır. Otel iĢletmelerinde iĢgörenlerden maksimum fayda sağlanması, onlara yatırım yapılmasına ve onların tatmin edilmesine bağlıdır (Bolat, 2000, 148).
Temel konusu insan olan ĠKY‟ nin, çalıĢanların amaçlarından maksimum düzeyde faydalanmayı sağlamak adına geliĢtirdikleri tüm çabalar ĠKY‟nin uğraĢ alanını oluĢturmaktadır. ĠĢletmedeki iĢ görenle ilgili alınacak ve alınması gereken kararlar ve önlemler ile bu konuda izlenecek politikaların tümüne “insan kaynakları yönetimi” denir (Alpugan, 1998, 312).
ĠĢletmelerde insan unsurunun iyi yönetilmesi, iĢ gücünün verimli kullanılmasını sağlayacaktır. Otel iĢletmeleri gibi bire bir iliĢkilerin ve “ insanın insana hizmeti” olgusunun en yoğun yaĢandığı sektörde, insan unsurunun yönetilmesi, ancak bu alanda özel bilgi ve beceri gerektiren ĠKY ile mümkündür (Erdem, 2002, 53).
Ġnsan Kaynakları bölümünün asıl organizasyon yapısı hizmette bulunduğu iĢletmenin büyüklüğüne, ihtiyaç ve koĢullarına iĢin yapısına, çalıĢanların durumuna, sendikalı olup olmamalarına ve üst yönetimin iĢgörene verdiği öneme göre Ģekillenir (Kozak, 1998, 202). Otel iĢletmelerinde insan kaynakları yönetimi genellikle genel müdüre bağlı olarak
26
görev yapmakta ve daha çok dar kapsamlı iĢleri(iĢe alma, sicil, emeklilik, izin vb. iĢ gören iĢleri) yerine getirmektedir. Küçük otel iĢletmelerinde insan kaynakları yönetiminin muhasebe bölümüne bağlı olarak yürütüldüğü de görülmektedir (Kozak, 1999, 17). Ġnsan Kaynakları bölümü büyük konaklama iĢletmelerinde, tüm iĢgören iĢlevleri yanında insan kaynakları yönetiminin diğer iĢlevlerini de yürütme yetkisine sahiptir (Özdemir ve Akpınar, 2006, 17). Otel iĢletmelerinde Ġnsan Kaynakları Yönetiminin baĢlıca görevleri; iĢ analizi, insan kaynakları planlaması, personel bulma ve seçme, personel eğitimi, iĢ baĢarısı ve değerlemesi, personelin ödüllendirilmesi, ücret yönetimi, meslek, sağlık ve güvenliğin sağlanması, sosyal yardım ve hizmetlerdir. ĠKY‟nin bu unsurları, etkin bir Ģekilde yönetmesi iĢ görenlerin dolayısıyla iĢletmenin verimli çalıĢmasını sağlayacaktır (Erdem, 2004, 39-41).
2.4.4.Otel ĠĢletmelerinde Ġnsan Kaynakları Yönetiminin Temel ĠĢlevleri
Ġnsan Kaynakları politikasının iĢletmelerde oluĢturulması ve personel iliĢkilerinin geliĢtirilmesi, her Ģeyden önce çalıĢanların yaptıkları iĢler karĢılığında neler beklediğinin bilinmesiyle mümkün olacaktır. ĠĢ görenlerin çalıĢmaları karĢılığında iĢletmelerden beklentilerini Ģu Ģekilde özetlemek mümkündür (Alpugan, 1998, 314) :
Yapılan iĢ karĢılığı olan ücreti almak ĠĢ güvenliği
Normal çalıĢma saatleri
Uygun ve güvenli çalıĢma ortamı
Yapılan iĢin bir parçası olduğu duygusunu hissetmek
ÇalıĢmasına ve yeteneğine bağlı olarak kiĢinin iĢinde yükselebileceğine olan inanç.
Beklentilerin yerine getirilerek, çalıĢanlarla iyi iliĢkilerin geliĢtirilmesi ve iyi bir insan kaynakları politikasının oluĢturulması iĢletmelerde ĠKY‟nin temel fonksiyonlarının ya da iĢlevlerinin en iyi Ģekilde yerine getirilmesine bağlıdır (Alpugan, 1998, 314).
27