Osteoartritte Klinik Özellikler

Ağrı: OA’ da en önemli semptom ağrıdır. Ağrı erken evrede ılımlı olup eklemin kullanımı ile ilgilidir (115). İstirahatle geçer. Ancak hastalık ilerledikçe ağrı daha dirençli ve yoğun hale gelir. Zamanla olaya marjinal kemik büyümesi, mikrokırıklar, sinovit ve eklem çevresindeki kasların spazmı eklenir.

Gece şiddetlenen yada zorlu fiziksel aktiviteden sonra ortaya çıkan ağrı ise subkondral kemik iskemisine bağlı olabilir. Derin ve zonklayıcı karakterdedir. Ağır mesleki aktiviteler de doku hasarını artırarak ağrıyı artırır. İstirahatte de ağrı vardır. Ortalama %30 olguda gece ağrılarına da rastlanır (116). Ağrıyı eklem içinde lokalize etmek zor olabilir. Ağrı genellikle tüm ekleme yayılmış olarak, eklem periferinde ya da distalinde hissedilebilir.

33

Ağrı eklem hareketlerinin azalmasına ve kısıtlanmasına, dolayısıyla inaktiviteye yol açar. İnaktivite kas gücünü azaltır. Kas gücünün azalması ise kasın şok absorban kapasitesini azaltır. Bu şekilde olay kısır döngüye girer.

Tutukluk: Sık görülen bir semptomdur. Tutulan ekleme lokalizedir. İnaktivite sonrasında harekete başlamakta güçlük olarak tanımlanır. Aktivite ile giderek azalır ve süresi 30 dakikayı geçmez. Başlangıçta intermittandır ancak zamanla kapsüler fibrozis ve sinoviyumda hyaluronat birikimine bağlı kalıcı hale gelebilir (117).

Şişlik: Sinoviyal sıvı artışı ya da eklem etrafındaki yumuşak dokuların veya kemiklerin büyümelerine bağlı olabilir.

Krepitasyon: Eklem yüzeylerinin düzensizleşmesi, eklem kenarlarındaki aşırı kemik büyümeleri ya da sinoviyum içerisindeki kavitasyon ya da gaz baloncukları nedeniyle olabilir.

Deformite: Hastalığın ilerleyen evrelerinde kıkırdak kaybı, subkondral kemikte kollaps oluşumu sonucunda deformiteler gelişir.

Hareket kısıtlılığı: Muhtemelen başlangıçta ağrı nedeniyle, ancak daha sonra eklem kapsülünde kalınlaşma, osteofit ve yeniden yapılanma (remodelling) süreci nedeniyle serbest eklem hareketi engellenir.

Kas atrofisi ve güçsüzlüğü: Fonksiyon kaybının ana nedenidir. Elde kavrama gücü azalır, diz ve kalça OA’ da ise yürüyüş kalitesi bozulur, yorgunluk gelişir.

Eklem destruksiyonu: İleri evrede ortaya çıkar. Bunlar deformite, ligamantöz laksite ve instabilitedir. İnstabilite en sık DİF eklemlerde gelişir.

1.1.2.5.1. El-El Bileği Osteoartriti Kliniği ve Tanısı

Osteoartrit’li elde DİF, PİF ile 1. KMK eklem tutulabilir. OA nadiren sadece DİF eklemi tutar. Çoğunlukla birden fazla eklemin tutulumu söz konusudur. PİF eklemi genellikle DİF eklemi tutulumundan sonra etkilenmektedir. Birinci KMK eklemin (trapezium ile 1.metakarp arası) üzerinde yumuşak bir çıkıntı oluşur ve radiyal subluksasyon gelişir (shelf belirtisi). Başparmak, el fonksiyonlarında %50 oranında etken olduğundan 1.KMK eklem tutulumu daha fazla ağrı ve özürlülüğe neden olur. İlerlemiş olgularda metakarpta adduksiyon deformitesi ve radiyal subluksasyon gelişebilir. Kemikteki hipertrofik değişikliklerle birlikte tipik kare el

34

görüntüsü ortaya çıkar. Proksimal falanksta hiperekstansiyon buna eşlik edebilir. MKF ve el bileği eklemleri daha az sıklıkta ve daha hafif tutulurlar, erkeklerde daha fazla gözlendiği bazı çalışmalarda bildirilmiştir (117). Primer OA’ da DİF eklemlerin dorsolateral ve dorsomedial yüzlerinde Heberden nodulleri ve distal falanksın lateral deviyasyonu ile fleksiyonu görülebilir. Heberden nodulü genellikle çok sayıda ortaya çıkar. Bazı hastalarda noduller ağrısız veya hafif ağrılı olarak gelişirken, bir kısım hastada da belirgin inflamasyonla kısa sürede ve şiddetli ağrılı olarak gelişir. PİF eklemlerde de Bouchard nodulleri görülebilir. Heberden ve Bouchard nodulleri asimetrik bir tutulum gösterirler. Noduller üzerinde kistler oluşabilir. Çalışmalar sonucu bu kistlerin DİF eklem aralığı ile ilişkili olduğu gösterilmiştir. Kistlere ponksiyon yapılırsa hyalurondan zengin, koyu, renksiz, jel kıvamında bir sıvı boşalır.

Distal falankslarda sıklıkla lateral instabilite gelişebilir. Bazen İF eklem füzyonu ile birlikte fleksiyon kaybı da oluşabilir. Sonuçta ince parmak hareketini gerektiren aktivitelerde güçlüğe neden olabilirler. Eklemlerde ağrılı krepitasyon, sertlik, parmaklarda şekil bozukluğu, kuvvet ve fonksiyon kaybı çok yaygın şikayetlerdir. Eklem hareketi limitlidir. Bazı hastalarda parestezi yakınması da olabilir. Semptomlar kavrama hareketi ile artış gösterir. Hasta, günlük yaşam aktiviteleri (örneğin; diş fırçalama, çamaşır-bulaşık yıkama, kilit açma-kapama, sayfa çevirme, dikiş dikme) sırasında ağrılarının arttığını ve fonksiyonel yetersizlik geliştiğini ifade eder. Bazı hastalar başparmağını elin işlevsel aktivitelerinden izole eder, kullanmamaya çalışırlar.

El OA’ da tanı sadece klinik muayene bulgularına dayanır. En yaygın olarak kullanılan tanı kriteri Amerikan Romatizma Derneği (ACR) tarafından geliştirilmiştir. El OA’ sı tanısı için aşağıdaki kriterlerden 1,2,3,4 veya 1,2,3,5’ in birlikte görülmesi gerekmektedir (118, 119).

1- Önceki ayın çoğu gününde, el ağrısı, sızlama veya sertlik 2- Seçilen 10 eklemin 2’ sinde sert doku genişlemesi

3- MKF’ lerin 2’ sinde şişlik

4- DİF’lerin 2’ sinde sert doku genişlemesi 5- Seçilen 10 eklemin 2’ sinde deformite Seçilmiş 10 el eklemi şunlardır:

35 1.1.2.6. El Osteoartriti Alt Grupları

1.1.2.6.1. Nodüllü veya nodülsüz İF eklem tutulumu

İnterfalengeal eklem OA’inin temel bulguları Heberden ve Bouchard nodülleridir. Heberden nodülleri, parmakların DİF eklemlerinin dorsomedial ve dorsolateral yüzlerinde kartilajinöz ve kemiksi büyüme ile kendini gösterir. Bouchard nodülleri ise PİF eklem çevresinde oluşur. Nodüller üzerinde kistler oluşabilir. Kistlerden ponksiyon yapılırsa içinden hiyaluronandan zengin, koyu, renksiz jel kıvamında madde boşalır. Bu nodüller asimetrik bir tutulum gösterirler. Nodüllere bağlı deformiteler oluşabilir (120).

1.1.2.6.2. Birinci KMK eklem tutulumu (Rizartroz)

Baş parmak elde ağırlığın %50’sini taşır. Bu nedenle baş parmak bazal eklem OA’i sık görülür. Bu bölge OA’inde İF eklem OA’ine göre ağrı ve özürlülük daha fazla görülür. 1.KMK eklemde ve nadiren el bileği çevresinde ağrı ve hassasiyet oluşur. Kemikteki hipertrofik değişikliklerle birlikte tipik kare el görünümü oluşur. Elin kavrama gücünde azalma oluşabilir (120).

1.1.2.6.2.Eroziv Osteoartrit

Orta yaşlı kadınlarda ellerde görülen jeneralize OA’in bir formudur. Ani başlangıçlıdır. Ellerde aniden ortaya çıkan ağrı, şişlik, kızarıklık ve İF eklemlerde hareket kısıtlılığı ile başlar. Klinik seyir şiddetlidir. Hastalık sıklıkla postmenopozal dönemde kadınlarda sıktır (121). Radyografide “martı kanadı” görünüm tipiktir (122).

1.1.2.7. Osteoartrit Tanısında Laboratuar Bulguları ve Ayırıcı Tanı