Ortak Uygulama Mekanizması (Joint Implementation Mechanism-JIM)

Kyoto Protokolü madde 6’ da yer almaktadır. Bu mekanizma ile, EK-1 ülkeleri arasında gerekli şartların sağlanması koşuluyla, insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının azaltılmasını veya sera gazlarının yutaklar yoluyla uzaklaştırılmasını amaçlayan projelerden elde edilen emisyon azaltım birimleri, diğer taraf ülkeye verebilmekte veya ondan alınabilmektedir (Yamanoğlu, 2006: 38).

Ortak uygulama mekanizması, ortak yürütme mekanizması olarak da adlandırılmaktadır. Kyoto Protokolü esneklik mekanizmaları arasında yer alan mekanizma 2005 yılında Montreal toplantısında gündeme gelerek oluşturulmuş ve kurulun çalışma sistemi projeleri düzenleyip gelişmeleri ve süreçlerin oluşumu takip etmesiyle çalışır. EK-1 ülkeleri arasında yapılmaktadır. Salım azaltım birimi yani Kyoto birimi ERU’ dur. Yararlanabilir taraflar içinde EK-B ülkeleri yer almaktadır.

Ortak Yürütme (OY) proje tabanlı bir mekanizmadır. EK-1 ülkeleri OY ile kendi aralarında emisyon azaltıcı projelerin yapılmasını veya yutak alanların (Karbon havuzları) artırılmasını gerçekleştirmektedir. Bu tür projeler sonucu yatırım yapan ülkeler Salım Azaltma Kredisi (ERU) sertifikası kazanarak, bunu kendi ülke taahhüdünü yerine getirmede ya da piyasalarda satmak için kullanmaktadır. Ev sahibi ülkede yapılan emisyon azaltım faaliyetleri sonucu kazanılan emisyonlar ev sahibi ülkenin Tahsis Edilmiş Emisyon Sertifikası Birimi (Assigned Amounts Unit) (AAU)’ ndan düşülmektedir (Arı, 2010).

Tablo 7. Ortak yürütme mekanizması

OY Proje Faaliyetinin

Planlanması

Y-1: OY proje katılımcıları proje faaliyetlerini planlar.

Y-2: OY proje katılımcıları proje faaliyetlerini planlar ve isterlerse proje tasarım dosyasını hazırlayabilirler. Projeye Katılan Herbir

Taraftan Onay Alınması Y-1: Belirlenmiş Odak Nokta tarafından proje katılımcılarının onayı yapılır.

Y-2: Belirlenmiş Odak Nokta

tarafından proje

katılımcılarınn onayı yapılır.

OY Projelerinin

Belirlenmesi Y-1: OY projeleri ev sahibi ülkenin katılımıyla belirlenir. Ev sahibi ülkenin katılım şartlarını sağlaması gerekir.

Y-2: OY projeleri ev sahibi ülkenin katılımıyla belirlenir. Ev sahibi ülkenin katılım

şartlarını sağlaması

gerekmez. OY Proje Faaliyetlerinin

İzlenmesi

Y-1: Projeye ilişkin gerekli veri toplama ve arşivleme işlemleri ev sahibi ülkeyle yaptığı anlaşma çerçevesinde yapılır.

Y-2: Projeye ilişkin gerekli veri toplama ve arşivleme

işlemi proje tasarım

dokümanında belirtildiği

şekilde yapılır. Projelerin Doğrulanması Y-1: OY proje katılımcıları

ve ev sahibi ülke emisyon azaltımının gerçekleştiğini belirler.

Y-2: Akredite Bağımsz Yapı

emisyon azaltım proje

katılımcılarından gelen

rapora göre emisyon

azaltımını belirler. ERU‘ ların Transferi ve

Düzenlenmesi

Y-1: ERU, OY proje

katılımcılarına dağıtılır.

Y-2: ERU, OY proje

katılımcılarına dağıtılır. Kaynak: IGES, 2007: 49-50 Akt. İzzet ARI, DPT, 2010:53

Ortak yürütme mekanizmalarında emisyonların minimum halde olabilmesini sağlamak için iki yol vardır. Birinci yolda ev sahibi ülke OY projesinin gerektirdiği tüm uygunluk kriterlerini yerine getirmelidir. Bu yollar;

➢ Ortak yürütme (OY) katılımcıları proje faaliyetlerini planlar. ➢ Proje katılımcılarının onayından geçer.

➢ OY projeleri ev sahibi ülkenin katılım şartlarını taşıması gerekir.

➢ Proje için gerekli olan verilerin temin edilmesi ve arşivleme gibi işlemler ev sahibi ülkeyle yaptığı anlaşma çerçevesinde yapılır.

➢ OY proje katılımcıları ile ev sahibi olan ülke emisyon azaltımının doğruluğunu belirler. ➢ Son aşamada ise ERU (Emisyon Azaltma Birimi), OY proje katılımcılarına dağıtılır. İkinci yolda ise kurallar esnektir;

➢ Proje faaliyetleri planlanır, OY katılımcılarsa isterlerse proje tasarım dosyasını hazırlarlar.

➢ Proje katılımcılarınıın onayı yapılır.

➢ OY ev sahibi ülkenin katılım şartlarını taşıması gerekmez.

➢ Proje için gerekli olan verilerin temin edilmesi ve arşivleme gibi işlemler ev sahibi ülkeyle yaptığı anlaşma çerçevesinde yapılır.

➢ Projelerden gelen rapora göre emisyon azaltımı belirlenir. ➢ Son aşamada ise ERU, OY proje katılımcılarına dağıtılır.

Örneğin, Almanya’ nın Ukrayna’ daki bir projeye kaynak sağlaması Almanya’ nın; Norveç’ in bir AB üyesi ülkede doğal enerji elde edilmesi konusunda desteklediği bir proje ise Norveç’ in hedeflerini tutturmasında göz önüne alınacaktır. Bu projeler ile katılımcı ülke her birimi 1 ton CO₂’ e denk gelen “Emisyon Azaltma Birimi (Emission Reduction Unit-ERU)” kazanmaktadır. Kazanılan ERU daha sonra ülkenin Kyoto hedefine ulaşmasında, yapılan indirim olarak hesaba katılacaktır. Ancak projeden elde edilecek ERU miktarı, sadece projenin 2008 sonrasındaki etkisi göz önüne alınarak hesaplanmaktadır (Çikot, 2009: 11-12).

Şekil 4. Ortak uygulama projelerinin uygulandığı ülkeler (%), (The World Bank, 2008: 26). Şekil 4’ te Ortak uygulama projelerinin uygulandığı ülkelerin yüzdelik dilimleri verilmiştir. Bu yüzdelik dilimlerde Ortak uygulama projelerini en fazla uygulayan ülke % 36 Rusya’ da yer

0.36 0.33 0.09 0.06 0.09 0.01 0.06

Ortak Uygulama Projelerinin Uygulandığı Ülkeler

Rusya Ukrayna Polonya

Romanya Bulgaristan Yeni Zelanda

almaktadır. Rusya sera gazlarından çıkan zararlı gazların ve emisyon salınımlarının giderek düşürmeyi hedeflediği görülmektedir. Ortak yürütme projelerini en az uygulayan ülke ise % 1 Yeni Zelanda’ dır. Yeni Zelandanın % 1’ lik dilime sahip olmasının nedeni ise küresel ekonomik krizden diğer ülkelere nazaran bir hayli etkilenmiş olmasıdır. Tarım ve hayvancılık ülke ekonomisinde önemli bir paya sahip olmaktadır. Polonya’ da % 0,09, Romanya’ da % 0,06, Bulgaristan’ da % 0,09, diğer Avrupa ülkerinde ise % 0,06 uygulanmaktadır.

Ortak yürütme projesiyle birlikte yutak alanların yani orman ekosistemlerinin, tarım alanları, yerleşim alanlarının karbonun depolandığı havuzların arttırılması gerekmektedir. Karbon havuzlarının arttılması ile atmosfere karbon salınımı sınırlandırmaktadır. Karasal alan ve okyonus gibi yutak alanlarda karbonu bünyelerinde tutmaktadır. Bu sayede proje emisyon azaltımını amaç edinmiştir.

Ortak yürütme mekanizması birçok yönüyle temiz kalkınma mekanizmasına benzemektedir. Aralarındaki benzerlik her ikisinin de proje bazlı çalışmasıdır. JIM ile ilgili kurumlar geç kurulmuştur. Bu nedenle temiz kalkınma mekanizmalarına göre yavaş gelişmesine neden olduğu görülmektedir.