Orta Öğrenimden İtibaren Sınavla Seçim :

Bir kısım ülkelerde üniversiteye devam edecek öğ­ rencilerin seçimi, fiilen orta öğretime giriş aşamasında

veya orta öğretimin ortalarında yapılmaktadır. Bir öğ­

rencinin orta öğretime kabulü, gerçekte onun üniversi­ teye kabulü anlamını taşımaktadır. Bu ülkelerde orta öğ­ renime giremeyenler, mesleksel ve teknik öğrenim alan­

ları ile ilkokul öğretmeni yetiştiren orta dereceli öğret­

men okullarına girebilmektedir. Bu okullardan mezunlar

üniversiteye alınmamaktadır. İngiltere, Belçika, Güney

Afrika, Yeni Zelanda bu sistemi gerçekleştiren ülkeler­ dir. Bu ülkelerin kimilerinde ise sınavlar, orta öğretimin ortalarında yapılmaktadır. Bu dönem, aynı zamanda zo­ runlu öğrenim döneminin sonudur (2).

Bu sistem içersinde yer alan İngiltere'de yüksek öğ­ renim kuramlarına girebilmek için genellikle «Genel Eği­

tim Sertifikası (General Certificate of Education) sınav­

larına katılmak ve bu sınavlarda yeterli puan almış ol­ mak gerekmektedir. Genel Eğitim Sertifikası sınavlarına liseye devam etsin veya etmesin, her aday girebilmek­

tedir (11). İngiltere ve Galler ülkesinde: 1944 yılından

beri, orta öğrenime başlayan öğrencilerin az sayıda olan

en çok yetenekli görülenleri akademik öğrenim yapıp

yüksek öğrenime hazırlanmak üzere Gramer Okullarına

gelmekte idi. Son yıllarda bu seçimsel sistemin yerini

çok amaçlı veya esnek programlı okul sistemi almış bu­ lunmaktadır.

Her biri bir öğrenim konusuna dayanan «General

Certificate of Education» sınavları, ayrı ve bağımsız bir­

çok kurullarca yönetilir. Yüksek öğrenime girmek isteyen öğrencilerin çoğu, 15-16 yaşında iken en az beş öğre­ nim konusunda Ordinary düzeyde, 18 yaşında iki veya üç

öğrenim konusunda Advanced düzeyde sınav vermeye

çalışır. 15 yaşındaki öğrenciler daha çok genel bilgi ni­ teliğinde olan ve değişik dalları kapsayan derslere de­

vam ettikleri zamandır. İleri düzeydeki sınavlara 2 yıl

iki veya üç değişik ders almaktadırlar. Bu sınavlar zo­ runlu değildir fakat almayanlar yüksek öğrenimde iler­ lemek için bazı sınavları da kapsayan kurslar alır. Sınav­

lar yılda1 'iki kez yapılır ve büyük çoğunlukla yüksek öğre­

tim okullarının veya kolejlerinin kendilerince yönetilir (1). Her üniversite, öğrenci seçme işlemi ile ilgili stan­ dart ve koşulları kendi karar organlarınca tayin etmek­ tedir. Açık üniversite dışındaki yüksek öğretim kurumla- rına girişte genellikle öğrencinin lisedeki başarısıyle, ile­ ri düzeyde eğitim sertifikasındaki notları - puanları ana ölçüt olarak kabul edilmekte, öğrenci kontenjanlarını arz ve talebe göre dengeleyebilmek için de mülakat sistemi­ ne başvurulmaktadır (12).

Sistemin Eleştirisi:

Üniversiteye yetenekli kişilerin alınması bakımından ideal bir sistemdir. Fakat uygulaması güç olabilir. Orta öğretimdeki öğretmen ve personelin yeterli olması gere­ kir. Düzenli, sistemli bir sınav yapımı uygulamada güç­

lükler yaratabilir. Lisede öğrenci başarısını saptayan

sistemli, planlı çalışmalara gereksinim vardır. Fakat sistem özellikle İngiltere’de uzun bir geleneğe sahip ol­ duğu için düzenli bir biçimde yürümektedir.

İlkokuldan sonra seçme yapıldığında, bütün öğrenci, ler için düşünülen ilkokul, sanki yüksek öğrenime gire­ cek öğrenciler için bir hazırlık okulu imiş gibi görünür.

Yüksek öğrenime girmeyecek öğrenciler bakımından o-

lumsuz etkileri olabilir. Böylece ilkokul belgesinin ölçün- leri bozulmakta', bu belgeyi elde edeceklerin sayısı azal­ maktadır. Ayrıca orta okullara, alacağı öğrenci kapasite­ sinden daha az sayıda öğrenci alınmış olabilir.

2 — Üniversiteye Sınavsız Olarak Doğrudan Öğrenci Alımı :

Kimi ülkelerde ise üniversiteye orta öğrenimden son­ ra doğrudan girilir. Örneğin :

İskoçya'da öğrenciler yüksek öğrenim kuramlarına

ve bölümlerine alınmak üzere «Ayıklama Dairesi» ne di­ lekçe ile başvururlar. Üniversiteler kapasitelerini doldur­ maya yetecek kadar dilekçe bulamadıklarından her aday ilgisine yakın bir programa yazılabilir. Ancak saygınlığı fazla olan eski üniversitelerin tıp, hukuk gibi fakülteleri­ ne kapasiteyi aşan istemde bulunulur. Ayıklama Dairesi,

adaylara ve kurumlara duyurarak dengesizlikleri gide­

rir (1).

Ayrıca A.B.D.’nin kimi bölgelerinde ise «Açık alım» sistemi uygulanır. Yüksek öğrenime girişte orta öğrenim diploması yeterli sayılır (1).

İsveç'de ise, yüksek öğrenime seçimde sınav uygu­

lanmaz. Adaylar her bireye göre hesaplanan seçme pu­ anlarına dayanılarak ölçeklenir. Seçme puanları, üst or­ ta öğrenim sertifikalarına (veya eşdeğerine) ve meslek­ sel deneyimlerinin değerlerine bağlı olarak hesaplanır (1). Daha önce büsbütün değişik tiplerde eğitim almış aday­ ları uygun biçimde değerlemek için bu adaylar kota gu­ ruplarına ayrılır. Böylelikle belli bir tür eğitim almış her aday, istediği öğrenim doğrultularında kendi benzerleri­ ni kapsayan gurupla karşılaştırılır. Bu ölçütler dışında ve eğer aday arzu ederse, genel eğitim kapasitesini ölçme­ yi amaçlayan isteğe bağlı bir öğrenim yeteneği testinin sonuçları ile kredilenebilir. Bu testin, bütün yüksek öğ­ renim doğrultuları için özdeş olması önerilmiştir.

Avrupa'daki bu sistemle üniversiteye girişi kabul eden

ülkeler giderek azalmıştır. Üniversitelerin kapasiteleri

hem sınırlıdır, hem de üniversite öğrenimi yapmak bakı­ mından yeteneksiz kişilerin belirli alanlarda öğrenim gör­ mesi olanaksızdır, israflıdır.

Ülkemizde denenmiş bir sistemdir. Üniversiteye aşı­ rı taleple terkedilmiştir.

3 — Öğrencilerin Herhangi Bir Kayıtlama Olmaksı­ zın Kabulü ve Seçme İşinin Birinci Yıl Sonunda Yapılması :

Orta öğretimin demokratlaştırılması akımının etki­

siyle kimi ülkelerde orta öğretim kademesindeki kayıtla­ malar kaldırılmakta ve öğrenci seçme işinin üniversite

kademesine kaydığı görülmektedir. A.B.D.’nin değişik

eyaletlerinde, Sovyetler Birliği'nde, Güney Afrika, Yeni Zelanda, Japonya gibi ülkelerin kimi bölgelerinde kısmen

uygulanmaktadır (2). Bu ülkeler, aynı zamanda, üniver­

siteye girişte sınav sistemini de kullanırlar. Yine bu ül­ kelerde Mesleksel ve Teknik öğretim ve öğretmen okul­ ları, yüksek öğretime kaydırılmıştır. Orta öğretimden me­

zun olanlar, üniversitede bir yıllık bir hazırlık öğrenimi

görürler. Bir yıllık öğretimden sonra yapılan seçme sına­ vını kazananlar üniversiteye girebilirler.