Mesane tipi, sağ hemiplejiklerin %100’ünde (n=15), sol hemiplejiklerin %75’inde (n=15) over aktif mesane olarak raporlandı. İki grup arasında mesane tipi açısından anlamlı fark saptanmadı (p>0.005). Mesane tipi, iskemik SVO’luların %85’i (n=22), hemorajik SVO’luların %89’u (n=8) over aktif mesane olarak raporlandı ve iki grup arasında mesane tipi açısından anlamlı fark saptanmadı (p>0.005).
Sağ hemiplejik hastaların %67’si (n=10), sol he-miplejik hastaların ise %80’i (n=16) iskemik SVO nedenli inme olup inmenin tarafıyla etyolojisi arasında anlamlı ilişki bulunmamıştır (p>0.005).
Tablo 1, hemiplejik taraf ile ürodinamik para-metreler arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Bu veriler incelendiğinde sol hemiplejiklerde sağ hemiplejiklere göre, maksimum mesane kapasitesi anlamlı olarak daha yüksek (p=0.001), maksimum detrüsör ve vezikal basınçlar ise anlamlı olarak daha düşüktü (sırasıyla p=0.005 ve p=0.011). Diğer ürodinamik parametreler açısından her iki grup arasında anlamlı fark saptanmadı (p> 0.05).
İnme etiyolojisi ile ürodinamik parametreler
ara-sındaki ilişki ise Tablo 2’de gösterilmektedir. Veriler analiz edildiğinde, hemorajik inme grubunda iskemik inme grubuna kıyasla, maksimum detrüsör ve vezikal basınçlar anlamlı olarak daha yüksekti (sırasıyla p=0.022 ve p=0.022). Diğer ürodinamik parametreler açısından her iki grup arasında anlamlı fark yoktu (p> 0.05).
TARTIŞMA
İşeme işleminin altında yatan mekanizmalar ile sinir sistemleri arasındaki korelasyonlar çok kar-maşıktır ve büyük ölçüde bilinmemektedir. İnmeye bağlı üriner sistem disfonksiyonu ile inme tarafı ve etiyolojisi arasındaki ilişkiyi ürodinamik verilerle açıklamaya çalıştığımız çalışmamızda sol hemiple-jiklerde maksimum mesane ka-pasitesi anlamlı olarak daha yüksek tespit edilirken, maksimum det-rüsör ve vezikal basınçlar sağ hemiplejiklerde anlamlı olarak daha yüksekti. Yine hemorajik SVO nedenli inmeli hastalarda maksimum detrüsör ve vezikal basınçlar anlamlı olarak daha yüksek saptandı.
Hemisfer dominansı kavramı ilk olarak Broca tarafından ileri sürülmüştür (11). Genel olarak sol
hemisferin daha tipik olarak baskın olduğu kabul edilir (12). Dominant hemisfer lezyonları sadece bilişsel bozukluklara değil, aynı zamanda motor beceri eksikliklerine de neden olur (13). Yapılan birçok çalışmada dominant hemisfer felcinin işeme fonksiyonu üzerinde tanımlanmış bir etkisi olmadığı öne sürülürken (14,15); beyin lezyonunun lateralitesi ile genitoüriner sistem arasında bir korelasyon bulan çalışmalar da mevcuttur (16,17).
Bizim çalışmamızda, inme tarafıyla ürodinamik veriler kıyaslandığında sol hemiplejiklerde maksimum mesane kapasitesi anlamlı olarak daha yüksek bu-lunurken, maksimum detrüsör ve vezikal basınçlar sağ hemiplejiklerde anlamlı olarak daha yüksekti.
Kim ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada dominant, non-dominant ve bilateral hemisfer iskemik lezyonları olan inmeli hastalar karşılaştırılmış, gruplar arasında inme lateralizasyonu ile ürodinamik parametreler arasında klinik olarak anlamlı fark saptanmamıştır (15). Ancak çalışmamıza benzer olarak Coslett ve arkadaşlarının baskın olmayan hemisferik inmeden sonra majör genitoüriner disfonksiyon prevalansının dominant hemisferik inmeden daha fazla olduğunu ileri sürmüştür (17). Blok ve arkadaşları işeme-kontrol alanlarının ağırlıklı olarak beynin sağ tarafında (frontal ve singüle korteksler) ve beyin sapında (pontin alanlar) bulunduğunu bildirmiştir (18). Ku-roiwa ve arkadaşları, yine sağ hemisfer lezyonu olan hastalarda, sol hemisfer lezyonu olanlara göre işeme sıklığının ve aciliyetinin daha sık bulunduğunu ileri sürmüşlerdir (19). Maurice-Williams ve arka-daşları ise dürtü tipi inkontinansın, özellikle sağ he-misferdeki lezyonlarla ilişkili olduğunu raporlamış-lardır (20).
Çalışmamızda inme etiyolojisi ile ürodinamik veriler arasındaki ilişkiyi incelediğimizde; hemorajik SVO grubunda maksimum detrüsör ve vezikal ba-sınçlar anlamlı olarak daha yüksekti. Han ve arka-daşlarının çalışmasında ise hemorajik inmelerde is-kemik inmelere göre, toplam mesane kapasitesi, postmiksiyonel rezidü idrar ve mesane kompliyansı anlamlı olarak daha yüksek, istemsiz kontraksiyonlar daha az olarak saptanmıştır (21). Ersöz ve arkadaş-larının yaptığı çalışmada ise iskemik inme grubunda hemorajik inme grubuna göre mesane kapasitesi ve postmiksiyonel rezidü idrar daha yüksek bulunmuştur
(22). Bu farklılığın sebebi, inme lateralizasyonu veya SVO’dan ürodinami yapılana kadar geçen sü-redeki farklılıklar olabileceğini düşünmekteyiz.
Ayrıca işeme retansiyonunun etiyolojiden çok kortikal lezyonlu inme hastalarında subkortikal lezyonlu hastalara göre daha yaygın olduğunu bildiren çalış-malar da mevcuttur (23).
Sonuç olarak; AÜSD, sağ hemisfer lezyonlarında (sol hemiplejiklerde) anlamlı olarak daha belirgindi.
Ancak AÜSD ile inme etiyolojisi arasında anlamlı ilişki yoktu. Hemiplejik taraf AÜSD hakkında bilgi vermede ve mesane yönetiminde bize yardımcı ola-bilir, ancak başka faktörlerin de etkili olabileceğini düşünmekteyiz. Literatürde yapılan çalışmalardaki çelişkiler de bu görüşümüzü desteklemektedir. Bu nedenle, daha geniş çaplı çalışmalara ihtiyaç olup, şu an için alt üriner sistem fonksiyonlarını değer-lendirmek ve disfonksiyonları yönetmede ürodinamik çalışmalar hala önemini korumaktadır.
KAYNAKLAR
1. Brocklehurst J, Andrews K, Richards B et al. (1985). Inci-dence and correlates of incontinence in stroke patients. J Am Geriatr Soc 33: 540-542.
2. Abrams P, Cardozo L, Fall M, et al. The standardization of terminology of lower urinary tract function: Report fromthe standardization subcommittee of the international continence society. Neurourol Urodyn 2002; 21:167-78.
3. Kolominski-Rabas P, Hilz MJ, Neundoerfer B, et al. Impact of urinary incontinence after stroke: Results from a pros-pective population-basted study register. Neurourol Urodyn 2003; 22:322-7.
4. Sakakibara R, Hattori T, Yasuda Ket al. (1996). Micturitional disturbance after acute hemispheric stroke: analysis of the lesion site by CT and MRI. J Neurol Sci 137: 47-56.
5. Brittain KR, Perry SI, Peet SM et al. (2000). Prevalence and impact of urinary symptoms among community-dwelling stroke survivors. Stroke 31: 886-891.
6. Gelber DA, Good DC, Laven LJ, et al. Causes of urinary incontinence after acute hemispheric stroke. Stroke 1993;
24:378-82.
7. Burney TL, Senapati M, Desai S, et al. Acute cerebrovascular accident and lower urinary tract dysfunction: A prospective correlation of the site of brain injury with urodynamic fin-dings. J Urol 1996; 156:1748-50.
8. Kong KH, Young S. Incidence and outcome of poststroke urinary retention: A prospective study. Arch Phys Med Rehabil 2000; 81:1464-7.
9. Itoh Y, Yamada S, Konoeda F et al. (2013). Burden of ove-ractive bladder symptom on quality of life in stroke patients. Neurourol Urodyn 32: 428-434.
ORİJİNAL ARAŞTIRMALAR
10. Dursun E. Nörojenik mesane bozuklukları. Beyazova M, Kutsal Y G. Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon. 2. Baskı.
Ankara: Güneş Tıp Kitabevleri; 2011. p.1809-34.
11. Civardi C, Cavalli A, Naldi P, Varrasi C, Cantello R. He-mispheric asymmetries of cortico-cortical connections in human hand motor areas. Clin. Neurophysiol. 2000;
111:624-9.
12. Joanette Y, Puel M, Nespoulous JL, Rascol A, Lecours AR. Crossed aphasia in right-handed patients. I. Review of the literature. Rev. Neurol. (Paris) 1982; 138: 575-86.
13. Rizzolatti G, Luppino G. The cortical motor system.
Neuron 2001; 31: 889-901.
14. Badlani GH, Vohra S, Motola JA. Detrusor behavior in patients with dominant hemispheric strokes. Neurourol.
Urodyn. 1991; 10: 119-23.
15. Kim TG, Yoo KH, Jeon SH et al. (2010). Effect of dominant hemispheric stroke on detrusor function in patients with lower urinary tract symptoms. Int J Urol 17: 656-660.
16. Nour S, Svarer C, Kristensen JK, Paulson OB, Law I. Ce-rebral activation during micturition in normal men. Brain 2000; 123 (Pt 4): 781-9.
17. Coslett HB, Heilman KM. Male sexual function. Impairment
after right hemisphere stroke. Arch. Neurol. 1986; 43:
1036-9.
18. Blok BF, Willemsen AT, Holstege GA. PET study on brain control of micturition in humans. Brain 1997; 120 (Pt 1):
111-21.
19. Kuroiwa Y, Tohgi H, Ono S, Itoh M. Frequency and urgency of micturition in hemiplegic patients: relationship to hemisphere laterality of lesions. J. Neurol. 1987; 234: 100-2.
20. Maurice-Williams RS. Micturition symptoms in frontal tu-mours. J. Neurol. Neurosurg. Psychiatry 1974; 37: 431-6.
21. Han KS, Heo SH, Lee SJ et al. (2010). Comparison of urodynamics between ischemic and hemorrhagic stroke patients; can we suggest the category of urinary dysfunction in patients with cerebrovascular accident according to type of stroke? Neurourol Urodyn 29: 387-390.
22. Ersoz M, Tunc H, Akyuz M et al. (2005). Bladder storage and emptying disorder frequencies in hemorrhagic and ischemic stroke patients with bladder dysfunction. Cereb-rovasc Dis 20: 395-399.
23. Kong KH, Young S: Incidence and outcome of poststroke urinary retention: a prospective study. Arch Phys Med Rehabil 2000; 81: 1464-1467.
Demet Ferahman, Kadriye Öneş Sağlık Bilimleri Üniversitesi
İstanbul Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastanesi Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon S.U.A.M.