Opsiyon İşlemleri ile İlgili Uygulamalar

Örnek 1: Firmanızın Opsiyon aldığı örnek üzerinden gidelim :

Firmanız Usd Put / TL Call (Usd Satış / TL Alış ) opsiyonu alır .

İşlem Detayları :

Cari Kur: 1.8880

Opsiyon Vadesi: 90 Gün Nakit takas: 90 Gün

Opsiyon Kuru: 1.9210 (Örnekte Forward kur alınmıştır. Müşteri tercihine göre değişir) İşlem tutarı: 500.000 USD Opsiyon Primi: 16.600 USD

- Vadede kurlar 1,9210’ dan düşük kaldığı takdirde opsiyonunuzu kullanır ve bozumunuzu 1,9210’ dan yaparsınız.

- Şayet kurlar vadede 1,9210’ dan yüksek kalırsa opsiyonunuzu kullanmanıza gerek kalmaz. Piyasa kurları 1,9210’ dan daha yüksek olduğu için bozumunuzu piyasa kurundan yapabilirsiniz.

Sonuç olarak vadede aleyhinize sonuçlanacak bir kambiyo işleminden korunmayı garanti altına almış olursunuz.

Müşteri opsiyonunu kullanmaz. İşlemini piyasa

kurundan yapar.

1,9210

500.000 USD * 1,9210

Müşteri opsiyonunu kullanır, dolarını 1,9210 cari kurdan satar.

44

Örnek 2: Tabloda verilen Beko satın alma opsiyonu sözleşmesi için Orhan, 200 TL prim ödemesinde bulunmuştur. Vade sonu olan Ekim ayında değişik fiyat düzeylerinde, x, oluşabilecek kar/zarar durumunu, y, analiz ediniz.

X

(Beko Fiyat)

4.000 4.500 5.000 5.500 6.000

W (Kazanç) 0 0 0 500 1.000

Orhan, satın alma opsiyonu sözleşmesi satın alan taraf olduğu için, karşı tarafa opsiyon sözleşmesinin yapıldığı gün prim miktarını hemen öder. Eğer opsiyon vade içerisinde veya vade sonunda satın alan tarafından işleme koyulursa, o zaman aradaki fark kadar kazanç sağlanmış olur. Eğer opsiyon sözleşmesi satın alan kişi tarafından işleme konmazsa, toplam zararı ödediği prim kadar olur.

X

(Beko Fiyat)

4.000 4.500 5.000 5.500 6.000

W (Kazanç) -200 -200 -200 300 800

w

800---

300---

0 4.000 4.500 5.000 5.500 6.000 x

-200

45

Y = x – 5.000 eğer 5.000 < x

-200 eğer x < 5.000 veya w= max (x – 5.200 -200)

46

SONUÇ

Çalışmamızın ilk bölümünde türev ürünlerin dünyadaki ve ülkemizdeki tarihsel gelişimine, türev ürünlerin kavramsal içeriklerine, avantajlarına ve dezavantajlarına, türev ürün çeşitlerine ve türev ürün araçlarının kendi aralarındaki durumlarına değindik.

İkinci bölümde türev ürünlerin vergisel açıdan değerlendirilmesine değindik. Üçüncü ve son bölümde ise türev ürünlerle ilgili güncel uygulamalara yer vererek çalışmanın daha iyi anlaşılmasını sağlamaya çalıştık ve günlük hayatta türev ürünlerin değerlendirmesini yaptık.

Finansal kurumlar, üreticiler ve bireysel yatırımcılar için gelecek belirsizdir. BU belirsizlik bir risk doğurmaktadır. Türev ürün araçları bu riski minimize edecek finansal enstrümanlardır. Fakat bu ürünleri kullanabilmek için piyasadaki finansal kuruluşlardan destek alınmalıdır.

Ülkemizde türev ürünler henüz yeni gelişmektedir ve gelişmiş piyasalarda faiz riskinin yönetilmesi söz konusu iken ülkemizde daha çok kur riskinden korunmak için tercih edilmektedir.

Ülkemizdeki finansal piyasaların gelişme trendine baktığımızda türev ürünlerin ileri ki dönemlerde daha etkin bir şekilde kullanılacağını söyleyebiliriz. Fakat bu gelişmeye paralel olarak uygun vergisel çalışmaların yapılması ve zeminin hazırlanması gerekmektedir. Böylece gelişen teknolojiye paralel olarak finansal piyasa araçlarının da çeşitlilik arz etmesi karşısında hem devlet, vergi gelirlerini arttıracaktır hem de piyasa aktörleri faiz, enflasyon ve kur farklılıklarından korunmuş olacaktır. Dolayısıyla detaylı ve iyi bir vergisel zemine ihtiyaç vardır.

47

KAYNAKLAR

Kitaplar

Akçaoğlu E, Finansal Türev Ürünlerin Vergilendirilmesi, Turhan Kitabevi, Ankara, 2002

Brealey R, Myers S, Marcus A, Principles of Corporate Finance, Literatür Yayıncılık, İstanbul, 2009

Ceylan A, ve Korkmaz T, Sermaye Piyasası ve Menkul Değer Analizi, Ekin Kitabevi, Bursa, 2000

Chambers N, Türev Piyasalar, Beta Yayınları, İstanbul, 2009

Erdem Y, “Vadeli İşlem Piyasaları Forward ve Futures ve Türkiye’de Oluşumun Ekonomik Şartları”, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Ocak 1993

Ersan İ, Finansal Türevler, 2.Baskı, Literatür Yayınları, İstanbul, 1998

Korkmaz T, Pakkaya M, Excel Uygulamalı Finans Matematiği, Ekin Kitabevi, 2005

Toroslu V, Çağdaş Finansal Teknikler, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2000,: s.130.

Söyler H, Swap İşlemlerinin Vergi Mevzuatı Karşısında Durumu, İstanbul, 2003, s.1

48 Makaleler

Arıkan A.N., “Dövize Dayalı Olarak Yapılan Forward İşlemlerinin İşleyişi ve Vergi

Gündoğdu M, “Forward İşlemlerinin Niteliği Forward İşlemlerine Bağlı Olarak Gelirin ve Kanunen Kabul Edilmeyen Giderlerin Peçelenmesi”, Vergi Sorunları, S.138, Mart-2000

İşleyen İ.Ş, “Döviz Kuru Riskini Azaltmanın En Etkin Yolu Forward İşlemleri”, Mali Çözüm Dergisi, S. Mayıs-Haziran 2011

Karacay N, Durmuşkaya S, “Opsiyon Sözleşmelerine İlişkin İşlemlerin Muhasebeleştirilmesi”, Mali Çözüm Dergisi, Nisan-Mayıs 2006

Kaygusuzoğlu M, “Finansal Türev Ürünlerden Forward Sözleşmeleri ve Muhasebe İşlemleri”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt:25 , S.2, 2011

Toruslu V, “Swap İşlemleri”, Mali Çözüm Dergisi, S.47

Yılmaz B, Şahin İ.E, “Türev Ürünlerinden Swap İşlemlerinin Mali Risk Yönetiminde Kullanılması”, İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırma Dergisi

Tezler

Avşar T, “Vadeli İşlem Piyasaları ve Vergilendirme”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara-2004

Belma B, Türev Piyasası İşlemlerinin Vergilendirilmesi ve Örnek Ülke Uygulamaları (Uzmanlık Yeterlilik Tezi), Ankara-2005

Çiftçi Ö.H., Türev Piyasalar ve Bankacılık Sektöründeki Uygulamalar (Yüksek Lisans Bitirme Projesi), Isparta-2011

49

Özdemir, L.M, İşletmelerde Döviz Kuru Riskinde Korunma Yöntemleri (Yüksek Lisans Tezi), Afyonkarahisar-2005

Özgün M, Futures İşlemleri ve Vergilendrilmesi (Yüksek Lisans Tezi), Denizli-2010 Şen İ, Türev Ürünlerden Swap, Forward, Futures, Opsiyon İşlemleri ve Türkiye’de Vergilendirmelerinin Analizi ve Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), Ankara-2010

Vural T, Türev Piyasalar ve Forward İşlemlerinin Vergilendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul-2006

Diğer

Beş Seri No’lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği

Borsa İstanbul, http://borsaistanbul.com/urunler-ve-piyasalar/urunler/opsiyon-sozlesmeleri Erişim: 9 Temmuz 2013

Gelir İdaresi Başkanlığı, http://www.gib.gov.tr/index.php?id=1028 Erişim: 20 Temmuz 2013

Gelir İdaresi Başkanlığı, http://www.gib.gov.tr/index.php?id=1028 Erişim: 20 Temmuz 2013

Gelir İdaresi Başkanlığı,

http://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/eski/damgavertum2tarife.html Erişim : 20 Temmuz 2013

Gelir İdaresi Başkanlığı,

http://www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/eski/damga55_ek1.pdf Erişim: 20 Temmuz 2013

50 Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Müdürlüğü,

http://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.3.6802&MevzuatIliski=0&sou rceXmlSearch= Erişim: 20 Temmuz 2013

Opsiyon Avantajları-Dezavantajları, Turkishtime Dergisi, Ağustos-2011, S.112, s.137

Resmi Gazete, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/12/20121230-1.htm Erişim:

20 Temmuz 2013

Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzu, İMKB Yayınları, 14.Basım, İstanbul, 1999, s.463.

Stratejik Düşünce Enstitüsü, http://www.sde.org.tr/tr/haberler/1955/vadeli-islem-piyasasi-ve-olasi-yararlari.aspx Erişim: 4 Temmuz 2013.

Türkiye Bankalar Birliği,

http://www.tbb.org.tr/Content/Upload/Dokuman/1536/Denizli_Sanayi_Odasi_Ortak_Su num_08032011.pdf Erişim: 14 Temmuz 2013

Türkiye Bilimler Akademisi,

http://www.acikders.org.tr/pluginfile.php/3399/mod_resource/content/2/T%C3%BCrev _Ara%C3%A7lar_Piyasas%C4%B1.pdf Erişim: 3 Temmuz 2013.

T.C. Resmi Gazete,

http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2 2352.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22352.pdf Erişim: 3 Temmuz 2013.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Terimler Sözlüğü,

http://www.tcmb.gov.tr/yeni/iletisimgm/sozluk.htm#aciksatis, Erişim: 6 Temmuz 2013.

Usul Kanunu Açısından Değerlemesi”, Vergi Dünyası, S.259, Mart 2003