Objektivist ve Subjektivist Paradigmaların Karşılaştırılması

Bu paradigmalardaki paradoks bunların karşıtlığından doğmaktadır.

Birinci paradigma, peyzaj kalitesinin peyzajın kendi doğasında olduğunu savunmakta, diğeri ise peyzaj kalitesinin gözlemleyen kişinin gözlerinde olduğunu savunmaktadır. Güzel olarak söylenen peyzaj için gerçekte bu güzellik hayal ürünüdür, gözlemcinin kendi kültür, sosyal ve psikolojik durumunun üretimidir. Tablo 3.1. ’ de iki paradigmanın tanımları görülmektedir.

Tablo 3.1 : Objektivist ve Subjektivist Paradigmaların Özeti (Lothian, 1999)

Peyzaj kalitesi gerçek fiziksel özelliktir.

Kriterler peyzaja uygulanarak değerlendirilmektedir. Subjektiflik objektiflik olarak yansıtılmaktadır. Peyzaj kalitesi gözlemcinin gözlerinden türemektedir. Psikafiziksel metodlar kullanılarak değerlendirilmektedir. Subjektifliğin objektif değerlendirmesidir.

Objektivist veya Fiziksel Paradigma

Subjektivist veya Psikolojik Paradigma

Objektivist veya fiziksel paradigma, peyzaj kalitesinin fiziksel peyzajın esas özelliği olduğu, (arazi formu, su yapıları ve renk fiziksel kaliteler gibi) geleneksel bakış açısıdır. Buna zıt olarak, subjektivist veya psikolojik paradigma, peyzaj algılanan yoruma dayanan insan kurgusu olarak tanımlamaktadır. Objektivist paradigma özetlenecek olursa; bir insanın gözünün önündeki fiziksel görüntüde görünen güzelliktir, bunun karşısında subjektivist paradigma da güzelliğin gözlerin arkasındaki aklın bir yorumu olduğunu belirtmektedir.

İnsan tercihleri objektivist paradigmada da yer almaktadır ancak burada bu tercihler sadece insanın peyzaj değerlendirmesine altlık sağlamaktadır. Subjektivist paradigmada, peyzaj kavramın, algının ve gözlemcilerin tercihlerinin anlaşılmasını sağlamaktadır. Objektivist ve subjektivist paradigmalar peyzaj tipolojileriyle özdeşleştirilmektedir. Tablo 3.2. ‘ de görüldüğü gibi, objektivist olan uzman, ekolojik ve biçimsel estetik teorilerini, subjektivist olan da psikofiziksel, kavramsal,

Tablo 3.2 : Peyzaj Tipolojileriyle Paradigmaların Karşılaştırması (Lothian, 1999)

Subjektivist (Psikolojik) Paradigma

Psikofiziksel Kavramsal Deneyimsel

Ekolojik Biçimsel Estetik Psikofiziksel Psikolojik Fenomenolojik

Exper

Objektivist (Fiziksel) Paradigma

Aşağıda görülen Tablo 3.3.’de iki paradigmanın özelliklerinin karşılaştırılması görülmektedir.

Tablo 3.3 : Objektivist ve Subjektivist Paradigmaların Karşılaştırması

(Lothian,1999)

Objektivist (Fiziksel) Paradigma Güzellik - Peyzajın gerçek kalitesi

Subjektivist (Psikolojik) Paradigma Güzellik - Gözlemcinin gözündeki kalite

Aslında subjektif Aslında objektif

Genellikle teorik çerçeve eskikliği vardır Genellikle teorik çerçeveden oluşmaktadır.

Peyzajın fiziksel özelliklerinin anlamı araştırılmaktadır (özellikle yönetim amaçlı)

Peyzaj kalitesiyle alakalı olan fiziksel unsurları anlamak için insan tercihlerinin anlamı araştırılmaktadır

Peyzaj kalitesini kesin varsayımlarla farklılaştırmaPeyzaj kalitesini insan tercihleriyle farklılaştırmaktadır

Gündelik faktörleri dikkate almamaktadır Gündelik faktörleri dikkate almaktadır

Deneyseldir; bir yaklaşımın uygulamasında Deneyimsel; yaklaşımları ve hipotezleri test

etmektedirler

Belirli bir alan veya arazi Belirli bir alan ya da arazi yok

Değerlendirmeler genelde saha çalışmasına dayaDeğerlendirmeler genelde fotoğraflara dayanır Nispeten daha kolay, daha ucuz ve çabuk sonuç Nispeten zor, pahalı ve yavaş sonuç verir Peyzaj kalitesini değerlendirirken cevaplayıcılar

kullanmaz, tercihlerdeki değişiklikleri dikkate almaz

Ölçütler cevaplayıcıların karakteristiklerine ve tercihlerine - yaş, cinsiyet, eğitim, sosyo-ekonomik durumu, kültür -göredir

Kopyalanamaz ve tektir Kopyalanabilir

Subjektif ve kopyalanamamasından dolayı, kesin sonuç vermeyebilir ve kısa ömürlüdür.

Objektif ve kopyalanabilir olmasından dolayı sonuçlar genişletilebilir ve daha kalıcıdır

Tahmin etme duygusuyla hareket edilmez Peyzaj kalitesindeki peyzaj değişimi önceden

tahmin edilebilir

Subjektiflik objektiflik olarak sunulabilir Objektiflik subjektiflik olarak sunulabilir

3.4. Bölüm Değerlendirmesi

Bu bölümde, peyzaj değerlendirmesinin hangi paradigmayla yapılacağı konusunun neden önemli olduğu anlatılmaya çalışılmıştır. Peyzaj kalitesi objektif bir kalite midir yoksa subjektif bir kalite midir?

Sonuç olarak, subjektivist paradigma, kopyalanabilmektedir ve bulunan sonuçlar toplumu yansıtabilmekte bundan dolayı politik açıdan savunulabilmekte ve güvenle uygulanabilmektedir. Sonuçlar sayesinde; arazi kullanımı, arazi formu ve arazi örtüsündeki değişimlerin peyzaj kalitesine olan etkileri tahmin edilebilmektedir. Bu metod diğerine göre pahalıdır ve uygulamak için uzman yetenekleri gerektirebilmektedir, ör: katılımcıların seçimi, görüntülerin fotoğrafları, fotoğrafları puanlarken onların yönetimi, fotoğrafların içeriklerinin analizi ve bu içeriklerin tahminlere göre istatistiksel analizi. Psikofiziksel metodlar subjektivist paradigmada kullanılmaktadır, ancak sorunlar çıkmaktadır. Bu sorunlar değerlendirilecek olan peyzaj kalite ölçütlerini değerlendirmede yaşanmaktadır (Lothian,1999).

Objektivist paradigmanın da temel hatası, içerisindeki subjektiflikten

kaynaklanmaktadır. Sonuçlar kopyalanamaz, toplumun tercihlerini tam olarak yansıtmaz ve politik açıdan savunulmayabilir. Objektivist metod, bazılarına göre daha titiz ve de istatistiksel açıdan geçerli yapılabilir. Aslında uzman metodunu yazanlar, bu paradigmadaki toplum görüşünün eksikliğini bu değerlendirmenin değerini düşüren en küçük unsur olduğunu savunmaktadırlar. (Lothian,1999).

Aslında bu iki paradigma birleştirilip bir model haline getirilebilir. Bu birleşik model iki paradigmanın uzlaşmasını sağlamakta ve her biri için bir rol önermektedir. Şekil 3.2.’de bu görülmektedir. Şeklin iç kısmı peyzajın etkileri, dışı da kültür, ailevi özellikler, sosyo – ekonomik ve demografik özellikleri göstermektedir. Bu, subjektivist anlayışın peyzajı nasıl gördüğünü anlatmaktadır. Ayrıca buna göre, subjektivist olarak bakanlar peyzajı objektivist yönleriyle görmektedirler, aslında bunların tercihleri onların subjektif yönleriyle belirlenmektedir. Güzellik peyzajın kendisinde algılanır, fakat bunu görmek gözlemci de etki bırakır ve bu etki de insanın sosyo kültürel yapısına göre ortaya çıkar.

Sonuç olarak, iki araştırmanın karşılaştırmasında ortaya çıkan, incelenen peyzajın fiziksel özellikleri o peyzajın kalitesini belirtir ve diğer görüşte de bu gözlemcinin tercihlerine göre belirlenmektedir. Temel olarak, peyzaj kalitesini değerlendirmede iki ana yöntem tartışılmıştır. Bir tanesinde peyzaj kalitesi içsel fiziksel özellik olarak görülmekte (objektivist), diğerinde de fiziksel peyzajın insan beynindeki algısı olarak görülmektedir (subjektivist).