2.2. Konutlar Arasındaki Ortak Özellikler
3.1.1. Nymphaion Sarayı
Konum: Nymphaion Sarayı, İzmir'in Kemalpaşa ilçesinde bulunan Osmanlı Parkı'nda yer
almaktadır. (Res. 7)
Tahmini Yapım Tarihi: ~1211-1230
Genel Tanımlama: Yapı, 4 katlı bir bloktan oluşmaktadır. Sarayın alt kısmı büyük kesme taş
duvardan yapılmıştır. Üst kısım kaba yonu taş ve tuğladan yapılmıştır. Yapının verimli ovaya bakan üç sıra penceresi vardır. (Res. 8)
Tarihsel Bağlam: Nymphaion yapısı ilk olarak, 1884 yılında, bölgenin araştırmasını yapan,
Freshfield tarafından tanımlanmıştır. (Res. 9) Araştırmacı, sarayı I. Theodore Laskaris (1205-1222) tarafından yapıldığını ileri sürmüştür.176 Freshfield araştırmalarının sonuçlarını, Orta
Çağ'da Nymphaion'a pek çok kez değinmiş olan Bizanslı tarihçi George Akropolites'in anlatımlarına dayandırmaktadır. Akropolites, Nymphaion'un, imparatorların özellikle kış aylarında yaşamak istediği, iyi sulanmış ve zengin bir tarım alanı olduğunu anlatmaktadır. Ayrıca, komşu Magnesia'da hazine ve bir darphane bulunmaktaydı.177
Konstantinopolis işgali sonrasında Nymphaion, sürgündeki imparatorluk için önemli bir yer haline geldi. Burası I. Theodore için bir sefer bölgesi olmanın yanında, III. İoannis Vatatzes için de en gözde konutuydu. Nymphaion'daki sarayda, II. Theodore Laskaris ve VIII. Mikhail Palaiologos kendilerini imparator olarak ilan etmişlerdi. Nymphaion, aynı zamanda, VIII. Mikhael'in Konstantinopolis'in yeniden fethi hakkındaki haberleri aldığı yerdi.178
Nymphaion'daki saray, Laskaris hanedanlığı döneminde düzenli olarak kullanılmıştır. Palaiologoslar tarafından ise Konstantinopolis'in yeniden işgalinden sonra bile kullanılmaya devam etmiştir.179 Nymphaion sarayının sürgündeki Laskaris tarafından inşa edildiğinden şüphe olmamasına rağmen, sarayın tarihlenmesi hala tartışılmaktadır.
176 Freshfield, 1884: 386.
177 Macrides, 2007: 88. 178 Foss, 1996a: 310-311. 179 Çağaptay, 2010: 357.
Akademisyenler, bu yapıyı ya I. Theodore Laskaris ya da III. İoannis Vatatzes'e atfetmektedirler. Buchwald yapının 1210 ve 1230 arasında yapılmış olması gerektiğini düşünmektedir.180 Foss, yapıyı III. İoannis'e, Kirova ise Theodore I'e atfeder.181 Pitamber ise
sarayın yer aldığı bölgenin Selçuklu tehdidine karşı güvence altına alınmasıyla, 1211'den sonra I. Theodore tarafından yaptırılmış olması gerektiğini ileri sürmektedir.182
Mimari Özellikler: Saray, Hermus Vadisinde bir başına coşkun akarsular ve bahçelerle
çevrilidir. Yapı, doğu ve batı yönündedir. 11.5m x 25.75 m ölçülerinde dikdörtgen bir plana sahiptir. Tahmini yüksekliği 12 metredir.183 Yapının çatı ve iç kısmı yıkılmış olmasına rağmen,
duvarların iskeletleri kısmen görülebilmektedir. (Res. 10)
Kuzeydeki bir kapı zemin kata açılmaktadır.184 (Res. 11) Kapının hemen bitişiğinde bir iç merdiven bulunuyordu. Bu merdiven üst katların tümüne erişim sağlamaktaydı.185
Yapının kat sayısı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Çoğu akademisyen, binanın bir zemin kat ve üç kattan oluştuğunu ileri sürmektedir.186 Niewöhner bu görüşün aksine, “mimarinin temel artı
üç üst kat izlenimi taşıdığını”, en alttaki pencere dizisinin ikinci kata ait olmadığını, zemin kata dahil olduğunu ifade etmektedir. Bu açıklamasıyla birlikte yapı bir pencereli zemin kat ve 2 üst kattan oluştuğunu iddia eder.187 Bu koşulda, zemin katta sadece mazgal pencere değil, katı
tamamen çevreleyen büyük bir sıralı pencere dizisi bulunduğu söylenebilir. Ancak bu senaryo, aşağıda açıklanacağı gibi, banyonun zemin katta bulunmasından dolayı pek olası görünmemektedir.
Doğu duvarında üç sıra art arda kemerli pencere vardır. (Res. 12) Güney duvarında ortada iki kemerli pencere ve üst alanda geniş bir çift pencere bulunuyordu. (Res. 13) Batı duvarında da şu şekilde düzenlenmiş üç sıralı pencere vardı: solda iki adet kemerli pencere, ortada bir adet büyük iki dilimli pencere, sağda ise iki tane kemerli pencere bulunmaktadır. (Res. 14) Kuzey duvarında ise pencere bulunmamaktaydı. (Res. 15)
180 Buchwald, 1979: 292.
181 Foss, 1996a: 310; Kirova, 1972: 294. 182 Pitamber, 2015: 219.
183 Pitamber, 2015: 223.
184 Pitamber, kuzey kapısını son kazılara dayanarak konumlandırmıştır. Buchwald ve Kirova ise iki adet girişin varlığına işaret eder: biri doğuda diğeri batıdadır. Bu kapı girişleri sarayın ilk yapım evresine tarihlenmişler ve ikinci yapım evresinde kaldırılmışlardır. Pitamber, 2015: 223; Buchwald, 1979: 264; Kirova, 1972: 282 185 Pitamber, 2015:223.
186 Eyice, 1961:4; Kirova, 1972: 278; Buchwald, 1979: 264; Rodley, 1994: 268; Pitamber, 2015: 223. 187 Niewöhner, 2015: 42.
Son kazılar, zemin katta duvarlara bitişik şekilde bir kaç pişmiş toprak (terakota) boru ile üst katlara doğru dikey olarak yükselen bir hypocaust ortaya çıkarmıştır.188 (Res. 16)
Zemin katın kuzey kanadında dört adet dikdörtgen oda, merkezinde oval bir oda ve güney kanadında iki adet dikdörtgen oda yer alıyordu. Tüm bu odalar doğrudan batı cephesinde bulunan kapıya giden bir koridora bağlıydılar. (Res. 10)
Kuzey kanadının dört adet küçük beşik tonozlu oda vardı. Tonozlar doğu duvarlarına doğru dikey uzanıyordu. Pitamber, bu küçük odaların özel banyolar olarak kullanıldıklarını ileri sürmektedir. Odalarda, duvardaki su muslukları için borular bulunmaktadır ve orijinalinde freskle kaplıdırlar.189 (Res. 16, 17) Ortadaki oda oval bir yapıya sahiptir ve çapraz tonoz taşımaktadır. Bu odanın ortasında yaklaşık iki metre derinliğinde bir kuyu bulunmaktadır. (Res. 18) Güney kanadında birbirlerine bir kapıyla bağlı olan iki adet oda vardı. En güneydeki odada gömme bir oturma sırası bulunuyordu.
Kirova’ya göre ikinci katı uzun ve dar bir çapraz tonoz taşımaktaydı.190 Yapının üst katlarının tahrip olması sebebiyle, üstteki katların düzeni hakkında bilgi bulunmamaktadır.
Bezeme özellikleri ve malzemeler: Dış cephenin, büyük kesme taş duvardan yapılmış alt
bölgesi, saraya sağlam ve güvenli bir görünüm kazandırmıştır. Alt bölümün duvarlarının kalınlığı iki metredir.191
Üst tarafın duvarları ise, değişik tarzlarda kırmızı tuğlalar ve kaba yonu taşlardan oluşmaktadır. Bu kısmın tuğla ve taşları daha küçüktürler. Taşların büyüklükleri yukarı çıktıkça azalmaktadır. (Res. 19) Bazı tuğlalar Yunan harfleriyle bir yazı tasarımı elde etmek üzere dikey olarak yerleştirilmişlerdir.192
İç kısımda, zemin katın tonoz ve kemerleri tuğladan yapılmıştır. (Res. 16) Ortadaki oda, polikrom fresk dekorasyonunun kalıntılarına sahiptir. Bu odanın daha alt kısmında, arka planı mavi olan beyaz palmet motifli parçalar bulunmaktadır. (Res. 20)
Banyo kısmında fresk izi bulunmamasına rağmen, bu kısımlar muhtemelen freskler ve sırlı seramikle döşelidir. 188 Pitamber, 2015: 225. 189 Pitamber, 2015: 226. 190 Kirova, 1972: 278. 191 Eyice, 1961:4. 192 Çağaptay, 2010: 358.