Normal Elektrokardiyogram

Elektrokardiyogramda yer alan dalgaların süreleri ve genlikleri, elektrokardiyografi kağıdı üzerindeki dikey ve yatay çizgilerin aralıklarından yararlanılarak ölçülebilir. Ġki ince dikey çizgi arası 0.04 sn, iki kalın dikey çizgi arası 0.20 ( ) sn, iki ince yatay çizgi arası 1 mm, iki kalın yatay çizgi arası ise 5 ) mm‟ dir (ġekil 4.8). Elektrokardiyogram dalgalarının genlikleri, 1 mV‟ luk potansiyelin karĢılığı 10 mm olacak biçimde düzenlenir (Uçak 2005).

Şekil 4.8. Elektrokardiyogramdaki dikey ve yatay aralıklara ilişkin değerler ile standartlaşmayı sağlayan 1 mV’ luk test dalgası

Şekil 4.9. Normal elektrokardiyogram bileşiği

1 mm 10 mm 10 mm=1 mV 0.04 sn 0.20 sn R T P U Q S P-R QRS S-T T Q-T j

Günlük uygulamalarda geçerli olan elektrokardiyografi çekim hızı, öbür deyiĢ ile elektrokardiyografi kağıdının akma hızı 25 mm/sn‟ dir. Buna göre 1500 (25 60) mm‟ lik kağıt uzunluğu 1 dakikalık sürenin karĢılığı sayılır. Elektrokardiyograma bakıp kalp hızını saptamak için 1500‟ ü mm olarak RR aralığına bölme iĢleminin temelinde bu yatar.

Normal elektrokardiyogram baseline adı ile bilinen taban çizgisi üzerinde sıralanan ve P, Q, R, S, T, U adları verilen dalgalardan oluĢur (ġekil 4.9, ġekil 4.10). Boyları 5 mm‟ den küçük Q, R, S dalgaları ve q, r, s gibi küçük harflerle belirtilir. Dalgaların arasında kalan kesimlere bölüm, dalgaların arasındaki uzaklıklara ise aralık denir.

Şekil 4.10. Elektrokardiyogramda yer alan dalgaların ve aralıkların kalbin elektriksel etkinliğine ilişkin karşılıkları R T P Q S Atriyum depolarizasyonu AV iletimi Ventrikül depolarizasyonu Ventrikül repolarizasyonu

4.2.1. P dalgası

Atriyumların depolarizasyonunu yansıtan P dalgasının tepesi yuvarlak, sivri ya da çentikli olabilir. Tepecikler arasındaki uzaklık 0.03 sn‟ yi aĢmadıkça çentiklenme normal bir görünümdür. EriĢkinlerde P dalgasının geniĢliği en çok 0.10 sn olup genliği 2.5 mm‟ den küçüktür. En büyük P dalgasına genellikle derivasyon I ve II de rastlanır. Sinüs ritimli kiĢilerde P dalgası, derivasyon I, II ve aVF de pozitif; aVR de negatif; aVL de pozitif ya da negatif ya da iki fazlı, de ise genellikle iki fazlı ya da negatiftir. P dalgasına iliĢkin ölçümler sırasında göz önünde bulundurulması gereken noktalar ġekil 4.11‟ de gösterilmiĢtir (Uçak 2005).

Şekil 4.11. P ve T dalgalarına ilişkin ölçümlerde izlenecek yöntem

4.2.2. PR aralığı

Sinüs-atriyum düğümünden çıkan uyarının ventriküllere ulaĢabilmesi için geçen sürenin karĢılığı olan PR aralığı, P dalgasının baĢlangıcından Q dalgasının baĢlangıcına, Q dalgasının görülmediği durumlarda ise R dalgasının baĢlangıcına kadar olan uzaklık olarak ölçülür (ġekil 4.12). PR aralığı bipolar ya da unipolar taraf derivasyonlarında saptanarak en büyük değer alınır. Kalp hızının 70-90 vurum/dak arasında olması koĢulu ile PR ararlığının eriĢkinlerdeki normal değeri 0.12-0.20 sn dir (Uçak 2005).

Şekil 4.12. PR aralığının ölçümünde izlenecek yöntem 4.2.3. QRS bileĢiği

Ventrikül depolarizasyonu anlamına gelen QRS bileĢiğinin belli baĢlı öğeleri, Q ile gösterilen negatif bir dalga, R olarak adlandırılan pozitif bir dalga ve S adı ile bilinen ikinci bir negatif dalgadır (ġekil 4.9). QRS bileĢiğine iliĢkin ölçümler ile bu örneğin değiĢik görünümleri ġekil 4.13 ve ġekil 4.14‟ de gösterilmiĢtir. PR aralığı örneğinde olduğu gibi QRS bileĢiği de taraf derivasyonlarında ölçülür ve en büyük değer alınır (Uçak 2005).

EriĢkinler için geçerli bir değer olarak QRS bileĢiğinin süresi, normal kiĢilerde 0.10 sn yi aĢmaz. Bununla birlikte, 0.10-0.12 sn arasında değiĢen QRS sürelerinin de normal olabileceği yeri geldiğinde anımsanmalıdır. QRS bileĢiğine ilĢkin en büyük dalganın taraf derivasyonlarında 5 mm‟ den, göğüs derivasyonlarında ise 10 mm den küçük olduğu durumlarda düĢük QRS genliğinden söz edilir.

Q dalgası, normal olarak derivasyon I ve II de 0.03 sn‟ den dar, 2 mm‟ den ve izleyen R dalgasının %25‟ inden daha az derindir (Uçak 2005).

Şekil 4.13. QRS bileşiğini oluşturan değişik dalgalara ilişkin ölçümlerde izlenecek yöntem

P Q P S Q R R Q

4.2.4. ST bölümü

QRS bileĢiğinin sonlandığı nokta ile T dalgasının baĢlangıcını birleĢtiren aralık ST bölümü olarak adlandırılır (ġekil 4.9). QRS bileĢiği ile ST bölümü arasındaki kavĢak J harfi ile gösterilir.

ST bölümü, genellikle taban çizgisi üzerinde uzanır. ST bölümünün yukarıya ya da aĢağıya kayma derecesini değerlendirmek amacı ile önceki ya da sonraki TP bölümü referans çizgisi olarak kullanılır (ġekil 4.14). TP çizgisinin seçilemediği ya da taban çizgisi üzerinde yer almadığı durumlarda PR bölümü referans alınır.

ST bölümünün taraf derivasyonlarında 1.0 mm yukarıya ya da 0.5 mm aĢağıya kayması normal bir bulgudur. ST bölümünün daha çok göğüs derivasyonlarında kimi olgularda ise taraf derivasyonlarında 2.0 ya da 3.0 mm yukarıya kayması normal olup erken repolarizasyon olarak adlandırılır. Bu durumda ST bölümü açıklığının yukarıya baktığı, izleyen T dalgasının pozitif, yüksek ve geniĢ tabanlı olduğu görülür (Uçak 2005).

Şekil 4.14. ST bölümüne ilişkin çökme ya da yükselme türünden kaymaların ölçümünde izlenecek yöntem

4.2.5. T dalgası

Ventrikül repolarizasyonunu yansıtan T dalgasının (ġekil 4.9) eriĢkinlerdeki normal süresi 0.10-0.25 sn‟ dir. Derivasyon I, II, da pozitif, aVR‟ de genellikle negatif, aVL ve aVF de pozitif, yassı, iki fazlı ya da negatiftir. Otuz yaĢın üzerindeki eriĢkinlerde, derivasyon de negatif olabilen T dalgası, otuz yaĢın altındaki gençlerde ‟ te bile negatif görünebilir. T dalgasının genliğinin üst sınırı derivasyon II‟ de 8 mm‟ dir (Uçak 2005).

4.2.6. U dalgası

T dalgasını izleyen ve nasıl oluĢtuğu kesin olarak bilinmeyen bir dalgadır (ġekil 4.9). Normal kiĢilerde de görülebilir. Genliği kendisinden önceki T dalgasının genliğinin % 25‟ ini geçmez. T dalgasının pozitif olduğu derivasyonlarda U dalgası da pozitiftir. U dalgasının ters yönlü ya da önceki T dalgasından daha büyük genlikli olması normal bir bulgu değildir (Uçak 2005).

4.2.7. QT aralığı

Ventriküllerin depolarizasyon ve repolarizasyonu için geçen toplam süreyi yansıtan QT aralığı, QRS bileĢiğinin baĢlangıcından T dalgasının bitimine kadar olan uzaklığı kapsar (ġekil 4.9). Kalp hızı 60-100 vurum/dak arasında kalmak koĢulu ile eriĢkinlerde 0.35-0.44 sn arasında değiĢen QT aralığı, kalp hızı ile olan bağımlılığı nedeni ile düzeltilerek . DüzeltilmiĢ QT aralığının üst sınırı 0.43‟ tür (Uçak 2005).