Nevşehir (Toplukonut) 2.62 58 2.19 46 2.41 23 Ataşehir Toplukonut-1 2.64 79 2.49 68 2

24 Ataşehir Toplukonut-2 2.7 88 2.46 76 2.58 25 İkitelli (Toplukonut) 2.65 97 2.44 80 2.55 Toplam 67.67 2540 63.53 2226 65.65 Toplam Ortalama Değer 2.71 102 2.55 89 2.63

“Tablo 4.5” ve “Tablo 4.6” karşılaştırıldığında, iki örneklem grubun entropi değerleri arasında entropi işleminin yapısı göz önüne alındığında büyük farklılıklar

çeşitlilik için ortalama entropi değer, 2.87 bittir. Bu ortalama değer belirginlik için, 2.77 bittir. Toplam entropi değeri 50 örnek için, 2.82 bit olarak bulunmuştur. “Tablo 4.5”te elde edilen, çeşitlilik için ortalama değerden, “Tablo 4.6”daki aynı sonuç çıkarıldığında fark, 0.31 bit bulunmaktadır. Aynı zamanda, “Tablo 4.5”de çıkan en düşük entropi değerinden, “Tablo 4.6”daki en yüksek çeşitlilik değeri çıkarıldığında, fark 0.06 bit, “Tablo 4.6”nın en düşük değeri çıkarıldığında ise, 0.45 bit bulunmaktadır.

Belirginlik değerinde, “Tablo 4.6”daki örneklerden biri, birinci grubun en düşük olarak bulunan 2.79 bit değeri ile eşit çıkmıştır. “Tablo 4.5”te 2.79 bulunan, kıyı siluetinde, belirginlik değerini etkileyen olumlu özellikler görülmektedir. Bu örnek, Ek C Bölümünde, “Şekil C.2.22”de görülen Costa Brava Kıyı Siluetidir. Costa Brava kıyı siluetinde, doğal oluşumlar arasında dağların da bulunması, şekil zemin kontrastlarını ve diğer kontrast değerlerini arttırmıştır. “Tablo 4.6”da bu örnekten sonra gelen en yüksek değer, 2.75 bittir. “Tablo 4.5”in belirginlik için elde edilen 2.79 ve 2.84 bitlik değerleri içeren iki düşük değeri incelendiğinde, bunların Ek C Bölümündeki, “Şekil C.1.7”, Londra Kıyı Silueti (2) ve “Şekil C.1.9” Liverpool Kıyı Silueti olduğu görülmektedir. Bu iki örnek incelendiğinde, yoğun yapılaşma içinde, her iki örneğin yeşil dokusunun belirgin olmadığı ve bu konulara ilişkin kontrast ilişkilerin düşük bulunduğu görülmektedir. Bu durumlar dikkate alınarak, belirginlik için sonuç tablolarında değer aralığı “Tablo 4.5”de düşük bulunan iki değer atlanarak, üçüncü alt değer 2.91 bitten, olumlu değer aralığı en düşük sonuç belirlenmiştir. “Tablo 4.5”te elde edilen, belirginlik için ortalama değerden, “Tablo 4.6”daki değer çıkarıldığında fark, 0.43 bit bulunmaktadır.

Belirginlikte farklılaşan üç örnek toplam entropi değerini etkilemiştir. Birinci gruptaki aynı iki örnek bu nedenle, birinci grubun çeşitlilik ve belirginliğin alt olumlu değerleri için bulunan toplam ortalama değer olan 2.94 bit değerinden az farklarla düşük bulunmuştur. “Tablo 4.5”de elde edilen, toplam entropi için ortalama değerden, “Tablo 4.6”daki aynı sonuç çıkarıldığında fark, 0.37 bit olarak belirlenmiştir. Bu önemli bir farkı göstermektedir. Aynı zamanda, konuya ilişkin olarak, birinci grup içinde elde edilen en yüksek değerden, ikinci grubun en düşük

görülen Nevşehir – Toplu Konutları için bulunmuş olması, konunun tasarım konusundaki yorum, eleştirilerde kullanılmaya uygun olabileceğini göstermektedir. Yapılan bu karşılaştırmalı uygulama çalışmaları sonucunda, estetik açıdan entropi değerinin ölçülebilir olduğu ve birbiri ile ilişki halindeki örneklerin, sayısal değerleri arasında bağ kurulabileceği saptanmıştır. Uygulama sonucunda, çeşitlilik, belirginlik için entropi değerleri elde edilmiş ve iki konunun birbiri ile ilişkisi göz önüne alınarak, toplam değerlerini içeren bir veri de elde edilmiştir. Bu veriler sonucunda her üç konuda, biçimsel estetik açısından olumlu kentsel siluet örnekleri olarak kabul edilecek görüntüler için alt ve üst entropi değer aralıklar bulunmuştur. Bu değer aralıklarının şematik anlatımları, çeşitlilik için “Şekil 4.27, belirginlik için “Şekil 4.28” ve toplam entropi değeri için “Şekil 4.29”da yapılmıştır.

Şekil 4.27 : Çeşitlilik İçin Entropi Sonuç Değer İlişkisi.

Örnekler üzerinden yapılan uygulamalar sonucunda; Birinci grupta yer alan ve kimlik özellikleri ve estetik nitelikleri ile olumlu olduğu konusunda tartışma bulunmayan, kent siluetlerinin entropi değerlerinin, birbirine yakın çıktığı ve diğer örneklerin, bu değerlerden daha düşük olduğu, saptanmıştır (Şekil 4.27). Varsayımlar, ölçülebilirlik, değer aralığı ve karşılaştırma olanakları ile test edilmiştir. Çeşitlilik değerlendirmesinde birinci gruptaki örneklerin en yüksek ve en düşük değerleri arasında, 0.17 bit, fark bulunmuştur. 3.12 -2.95 bit değer aralığı, çeşitlilik için olumlu bölge olarak belirlenmiştir. Birinci gruptaki bütün örnekler bu değer aralığı içinde yer almaktadır. “Şekil 4.27” incelendiğinde, parabolik ve iki taraflı bir

kaynaklanmaktadır. Biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerine bağlı, gözlem sıklıkları, az olduğunda, kentsel siluet örneği monotonluğa, bu ölçütler fazla ama dengesiz dağıldığında kaosa yönelmektedir. “Tablo 4.6” ve “Tablo 4.5” karşılaştırmalı olarak incelendiğinde, işlemsel açıdan bakıldığında, görsel kodlama adetleri yüksek olduğu halde, biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerini dağılım ilişkilerinde dengenin sağlanamadığı örneklerde, düşük görsel kodlama adetlerinden elde edilen sonuçlar arasında yakınlık olduğu görülmektedir. Varsayımsal üst değer, 3.44 bit, 11 adet biçimsel estetik değerlendirme ölçütünün, aynı gözlem sıklığına (olasılık değerine) sahip olduğunda gerçekleşmektedir. Biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerinin, görsel çevrede farklılık gösteren özelliklerinden dolayı, en yüksek entropi değerinin yapılan analizde elde edilmesi olanaklı görülmemektedir. Bu nedenle, “Şekil 4.27” üzerinden değerlendirme yapılırken, entropi değerinin, yüksek olması değil, belirtilen değer aralığında bulunması, olumlu olarak nitelendirilmektedir.

“Şekil 4.27”de yatay düzlemde, 45, 99 ve 143 sayıları görülmektedir. Bunlar 50 örneğe bağlı en düşük, ortalama ve en yüksek görsel kodlama adetleridir. Görsel kodlama adetleri, gözlem sıklıklarına bağlı, 11 adet biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerinin sayısal adetlerinin toplamıdır. Bu özelliklerde 50 kent siluetinin monoton – karmaşık/kaotik eksenindeki konumu belirlemektedir. “Şekil 4.28” ve “Şekil 4.29”da aynı yaklaşımla görsel kodlama adetleri ve kavramsal karşıt sıfat çiftlerine bağlı konum belirlemeleri yapılmıştır.

Çeşitlilik değerlendirmesinde olduğu gibi, belirginlik konusunda da, olumlu entropi değer aralığı bulunmuştur. Değer aralığı, 0.19 bit farkla, 3.1-2.91 bit arasındadır (Şekil 4.28). Birinci grupta ele alınan örneklerin ikisi, 2.91 bit değer aralığının altında bulunmuştur. Bu değerler, 2.79 ve 2.84 bittir. Bulunan en düşük 2.79 bit, olumlu değer aralığından, 0.12 bit farklıdır. Ama ikinci grup incelendiğinde sadece 2.79 bit bulunan bir örnek dışında, ikinci gruptaki örneklerin bu değerden daha düşük olduğu belirlenmiştir. Böylece, ilk gruptaki örneklerin genel olarak, ikinci gruptan daha yüksek bulunduğu saptanmıştır.

Belirginlik değerini, oluşturan biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerinin azlığı, kentsel siluet etkisini tanımsızlık ve siliklik konusuna çekerken, fazlalığı da görsel çevrede belirginliğin abartılılık ve aşırılığa kaymasına neden olmaktadır. 11 biçimsel estetik değerlendirme ölçütü ile yapılan belirginlik değerlendirmesinde, olası üst değer, çeşitlilikte olduğu gibi 3.44 bittir.

Yapılan iki analizin toplamı iki sonuç arasındaki ilişkileri incelemektedir. “Şekil 4.29” bu iki konunun toplam değeri ile elde edilmiştir.

Şekil 4.29 : Toplam Entropi Sonuç Değer İlişkisi.

Entropi, genel anlamı ile düzen ve düzensizlik arasındaki, denge ilişkisinin ölçümüdür. Bu bağlamda, yapılan son işlemle, entropi değerinin, estetik nitelikleri arasında uyum ve denge ilişkisi belirli oranda, ölçülebilmektedir. Bulunan değer aralığı, entropinin çeşitlilik ve belirginlik nitelikleri ile ilişkili, olumlu değer aralığını vermektedir. İki konunun bileşkesinden, değer aralığı dışında, düzensiz/ monoton /

belirsiz ve karmaşık / kaotik / aşırı durumlar oluşmaktadır. Eşik değerlerinin altına indikçe, kademeli olarak olumsuzluğa yaklaşmaktadır. Çeşitlilik ve belirginlik, toplamının değer aralığı, her iki özelliğin üst ve alt değerlerinin toplanıp ikiye bölünmesi ile elde edilmiştir. “Şekil 4.29”da görüldüğü gibi, değer aralığı, 0.17 bit fark ile 3.11-2.94 bit arasındadır. Yapılan çalışmada, ikinci gruptaki bütün toplam değerler, bu aralığın altında çıkmıştır. Birinci grupta, örneklerden ikisi, 2.94 bit değerinin altında bulunmuştur. Bu değerler, belirginlik sonucunda elde edilen entropi değerine bağlı olarak düşük çıkmıştır. Aynı zamanda, değer aralığına oldukça yakın oldukları da görülmektedir. Birinci grubun en düşük değeri, ikinci grubun en yüksek değerinden 0.71 bit fazladır. Böylece, birinci gruptaki bütün örneklerin, ikinci gruptan daha yüksek ve kendi aralarında yakın değerlere sahip oldukları saptanmıştır. Bu çalışmada, dönemlerin ya da ülke kentlerinin karşılaştırmalarının yapılması hedeflenmemiştir. Seçilen örneklerde, kimi ülkelerin tarihi ve estetik niteliğe sahip siluetleri ele alınırken, kimi ülkelerin toplu konut ya da yeni gelişme alanlarının siluetleri ele alınmıştır. Bu durumun, çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Örneğin, Avrupa kentlerine ilişkin görsel verilere, çeşitli araştırma kaynaklarından daha rahat ulaşılabilmektedir. ABD kentlerinde gökdelen siluetleri ağırlıklı olarak bulunmaktadır, bu özellikler o kentlerin kimlik özelliklerini oluşturduğu halde, tasarım yönleri ve geçmişle bağları yönünden eleştirilmeleri ve dönemsel olarak birbirine benzer ve yeni olmaları da bu örneklerin ikinci grupta ele alınmasına neden olmuştur. Ülkeler ya da kentler üzerinden bir eleştiri yapılmamaktadır. Sadece, kenti en iyi temsil eden örnekler seçilmiştir. Özellikle bir kenti, İstanbul – Tarihi Yarımada gibi kıyı silueti kimlik açısından en iyi şekilde yansıtıyorsa, bu görüntüleri içeren fotoğraflar olumlu siluet örneği olarak incelenmiştir. Örneğin Barselona’nın kentsel dokusu, farklı mimari yapıları ve parkları ile ve zamansal katmanlaşması ile çok özeldir. Fakat bu özellikler, şehir dokusunun kıyıdan görüntüsünde tam olarak yansımamaktadır. Kentsel deneyim süreci içinde, kentin parklarına, meydanlarına ve etkileyici dokularına geçişler yaşanmaktadır. Kentin görsel kimliğini yansıtan özelliği, silueti olmadığı için Barselona’dan bir kıyı silueti seçilmemiştir. İstanbul ve farklı kentlerden seçilen toplu konut örnekleri, kentsel gelişme sürecinde yaşanan görsel sorunu, çalışma içinde vurgulama amacı ile seçilmiştir.

Şekil 4.30 : 1960-1980-2007 Seneleri İçinde Beşiktaş Kent Siluetleri.

Entropi yaklaşımının tez çalışması içinde geliştirilen hali ile değişim değerlendirmesinin de yapılabileceği düşünülmüştür. “Şekil 4.30”da Beşiktaş kıyı siluetinin, 1960-1980-2007 seneleri içinde, zamansal değişimini, entropi yaklaşımı ile karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir.

Tablo 4.7 : 1. Beşiktaş Karşılaştırmalı Biçimsel Estetik Değerlendirme Ölçütleri Sonuç Değer Tablosu.

NO Beşiktaş 1960- 1980-

2007 Karşılaştırması Çeşitlilik _(entropi değeri - bit) Görsel Kodlama Adedleri Belirginlik (entropi değeri - bit) Görsel Kodlama Adedleri Toplam (entropi değeri - bit) 1 1960 - Beşiktaş 3.1 69 3.06 59 3.08 2 1980 - Beşiktaş 3.08 94 3.07 79 3.08 3 2007 - Beşiktaş 2.93 107 2.83 86 2.88

“Tablo 4.7” incelendiğinde, Şekil A: Beşiktaş Kıyı Siluetinin 1960’lı yıllardaki varsayım durumu göstermektedir. Burada, çeşitlilik değeri, 3.1 bit; belirginlik değeri, 3.06 bit ve toplam ortama değerde, 3.08 bit bulunmuştur. Şekil B: Beşiktaş Kıyı Siluetinin 1980’li yıllarda varsayım durumu göstermekte ve çeşitlilik değeri, 3.08 bit, belirginlik değeri, 3.07 bit ve toplam ortama değer, 3.08 bit bulunmuştur. Şekil C: Beşiktaş Kıyı Siluetinin, 2007 yılındaki mevcut durumun şema haline getirilmiş durumu göstermektedir. Bu örnekte, çeşitlilik değeri, 2.93 bit, belirginlik değeri, 2.83 bit ve toplam ortama değeri, 2.88 bit bulunmuştur.

Üç dönem incelendiğinde, 1960 yılına göre 1980’de yeni yapıların siluete katıldığı ve tasarıma ilişkin görsel kodların, buna bağlı olarak arttığı görülmektedir. Bununla birlikte, yeni eklenen yapıların dokuya uyumlu olduğu ve entropi değerlerinin genel olarak bu iki dönemde fazla değişim göstermediği saptanmıştır. Oysa 2007 mevcut durum incelendiğinde, Beşiktaş Kıyı Siluetine, genel dokuyu olumsuz etkilediği görsel olarak da belli olan, gökdelenin katılması ile entropi değerlerinin olumlu limit

değerlerinin altına indiği görülmüştür. “Şekil A”ya göre “Şekil C”nin çeşitlilik değeri, 0.17 bit, belirginlik değeri, 0.23 bit ve toplam entropi değeri 0.2 bit fark yaratmıştır. Bu veriler, böyle bir değerlendirmenin yapılabileceğini ve Beşiktaş kent siluetinin zamansal değişiminin, olumsuz etki yarattığını göstermektedir. Analizde, kentsel siluet ölçeğinde, gökdeleninin yarattığı olumsuz etki entropi değerini de düşürmüştür. Eğer bu analiz daha yakın siluet ölçeğinde ele alınsaydı, detaylarda eklenerek, Gökdelenin yarattığı olumsuz etki entropi değeri açısından daha yüksek çıkabilirdi.

4.3. Bölüm Değerlendirmesi

Bölüm, tez çalışması içinde geliştirilen entropi yaklaşımının temel kurgusunu oluşturmaktadır. Bu çalışmada, entropinin ve biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerinin kavramsal açılımlarından yola çıkarak birbirleri ile ilişkileri açıklanmaktadır. Böylece yaklaşımın geliştirilmesinde, entropinin kentsel tasarımda kullanımında ve ölçütlerin değerlendirilmesinde, sistematik ve analitik bir gruplama anlayışının nasıl geliştirilebileceği tartışılmıştır.

Kentsel tasarım çalışmalarında, biçimsel estetik değerlendirme ölçütleri bir değerlendirme aracı olarak görülmektedir. Yapılan araştırmalar, tasarım rehberlerinin oluşturulmasında ve başarılı kentsel çevrelerin oluşturulmasında, biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerine ilişkin çeşitli gruplamalar yapılmaktadır. Tez araştırması, biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerini, estetik niteliklerin değerlendirilmesinde, kavramsal açılımlar olarak ele alarak, bu niteliklerin ölçülebilirliğine göre bir gruplama yapmıştır. Böylece biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerine ilişkin yapılan görsel analizlerin, ortak dil bütünlüğü içinde sayısal ifade kazanmaları sağlanmıştır. Bunun estetik değerlendirmede, biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerine yeni bir açılım kazandırdığı düşünülmektedir. Biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerinin, estetik nitelikler için entropi yaklaşımı ile ölçülebilirliğine bağlı bir şema oluşturulmuştur. Farklı ölçekteki çalışmalarda, bu şemada değişiklikler yapılabilir. Örneğin ölçekli bir cephe çalışmasında hacim, ölçek, doluluk-boşluk gibi konular biçimsel estetik değerlendirme ölçütlerine ilişkin

kalmıştır. Bu konular, cephe değerlendirmelerini içeren yakın kentsel siluet ölçeklerinde yer alabilir.

Entropi yaklaşımının, kentsel tasarım konuları ile ilişkilendirilerek, yenilikçi bir nesnel yaklaşım geliştirilmesi tez çalışmasının hedefleri arasında yer almıştır. Bölüm içinde entropi yaklaşımı, kentsel ölçekte siluetin estetik değerlendirme çalışmaları içinde kullanılabilirliğinin test edilmesi yapılmış ve 50 kent silueti içinden yapılan değerlendirmeler incelendiğinde tezin varsayımı doğrulanmıştır. Aynı zamanda bu yaklaşımın kent siluetlerinin değişim değerlendirmesi içinde uygulanabilirliği tartışılmıştır.