NETĠ CELERĠ N DEĞERLENDĠ RĠ LMESĠ

Tekstil mal ze mel eri ni n boyan ması nda, boyanacak el yaf ci nsi ne göre faklı özelli kl erde boyar maddeler bul unduğu gi bi aynı el yaf ci nsi boyayabil mek i çi n de farklı boyar madde gr upl arı ve met odl arı bulun makt adır. Bu yüzden seçil ecek boyar madde gr ubu ve boya ma met odl arı işl etme şartları na ve ür ünl eri n sonraki kull anı m al anl arı na uygun seçil meli dir.

Pa muk boyan ması nda günü müzde en yaygı n kull anı m al anı bul an reaktif boyar maddel er de çok far klı özelli kl erde ve ti plerde üretil mekt edir. Reaktif gr up ol arak vi nilsülfon gr ubu t aşı yan boyar maddel er il e soğukt a ( 40- 60 º C’ de) boya ma yapıl abil mekt edir. Ort a derecede subst anti viteye sahi ptirler. Geni ş bir renk pal eti ve canlı renkl er yakal a ma i mkanı verir. Fakat vi nil sülfon gr ubu i çeren boyar maddel er boya ma koşulları nı n (sıcaklı k, pH, fl otte, t uz) deği şi mleri nden hassas şekil de et kilenirler. Bu da i şl etme bazı nda t ekrar al ma konusunda çok di kkatli çalışıl ması gereklili ği ni ortaya çı karır.

Reaktif gr up ol arak monokl ortriazi n gr ubu i çeren sı cak reaktif boyal ar i se ( 80º C’li k) boya ma koşulları ndan vi vil sülfon gr ubu boyal ar kadar et kilenme mekt edir. Bu yüzden de i şl et mede r enkl eri n t ekrarı daha güvenilir şekil de yapıl abil mekt edir. Ayrı ca yı ka ma haslı ğı bakı mı ndan i yi sonuçl ar veren reaktif boyal ar i çerisinde haslı k konusunda da en i yi neticel ere ul aş mıştır. İşl et me açısı ndan ol umsuz yönü ise yüksek sı caklı kt a boya ma yapılması nı n getirdi ği ek enerji ve za man mali yeti dir.

Bi f onksi yonel ol arak adlandırılan reaktif boyar madde gr ubunda aktif ol an i ki reaktif gr up bul un makt adır. İşl et mede kull anılan bifonksi yonel boyarma ddel er vi nilsülfon ve monokl ortriazi n gr ubu i çer mekt edir. Bu boyar maddel er 60º C’ de boyan makt adır ve i ki reaktif gr ubun özelli kl eri ni t aşı makt adırl ar. Bu da boya manı n daha güvenli ol ması na imkan ver mekt edir.

Pa muk/ akrili k karışı mları nı n boyan ması nda i se di kkat edil ecek birkaç öneml i nokt a gör ül mekt edir. Bunl ardan il ki ön i şl e m, pa muk kı mı n boyan ması ve ar d işle mler dahil ol mak üzere t üm i şl e mler sırası nda 80 º C’ ni n üzerinde i şl e m yapıl ma maya di kkat edil mesi dir. Özelli kl e yüksek al kali ort a mda bu sı caklı ğı n

üzeri nde i şl e m gören akrili k lifi ni n yapı sı nda me ydana gel en t ahri bat nedeni yl e sonr aki aşa mal ar da geri dönüşü ol mayacak şekil de haslı k pr obl e ml eri il e karşı karşı ya geli nmekt edir.

Akrili k boyan ması nda di kkat edil mesi gereken bir di ğer husus reçet edeki boya mi kt arları nı n hesap edil mesi dir. Lifi n doy ma değeri, çektir me oranı gi bi değerl er bili nerek buna göre reçet el er hazırlanmalı dır. Aksi hal de hedef rengi n yakal anması nda ve haslık değerl eri nde istenmeyen dur uml ar önl ene meyecektir.

Yapıl an çalış mal ar sonucunda, akrili k lifi ni n boyan ması nı n gerçekl eşti ği 80-100 º C arası nı n çok düşük hı zda çı kıl ması nı n düzgün bir boya manı n sağl an ması i çi n büyük öne m t aşı dı ğı gör ül müşt ür. 80º C’ den 100º C’ ye daki kada 0, 3 º C il e çı kıl ması nı n işle mi n güvenli ği açısı ndan yet erli olduğu gör ül müşt ür.

KAYNAKLAR

[1] Prof. Dr. BAġER Ġ., 1999 Tekstil Teknol ojisi, Mar mar a Üni versit esi Yayı n no=634 ,İstanbul.

[2] ÖNER E., 1999, Boya ma Teknol ojisi II Ders Notl arı, Mar mara Üni versitesi Tekni k Eğiti m Fakült esi Tekstil Ter bi ye Eğiti mi Böl ü mü, İstanbul

[3] ÖZCAN Y., 1984 Tekstil El yaf ve Boya ma Tekni ği, Fati h Yayı nevi, İstanbul [4] Ort adoğu KVK Tekni k Servi s Laborat uarı , React ofast El Kit abı ,sayfa 1, 2, 3, 4, 11/ 94

[5] BAġER . Ġ , Ġ NANI CI . Y , 1990, Boyar madde Ki myası , Mar mar a Üni versit esi , sayfa 102- 114 , 123- 125, 187

[6] BAYDUZ, N., 1999, Boya ma Teknol ojisi I Ders Notl arı, sayfa 161- 162

[7] BAYDUZ Ni gar, 1994, Sel ül ozi k Lif Ter bi yesi, Mar mar a Üni versit esi, sayfa 79-89, 117- 118

[8] Feli ner. F., Richt er.R , 1999, BASF

AG, Ludwi gshafen/ Al manya, Poli est er/sel ül oz Karışı mları nı n Yeni Boyama Yönt e mleri, Melliand , sayı =4 , sayfa 205- 207.

[9] ALBERTI G., 1990, “I on Abs or pti on by Acr ylic Fi bres”, Jour nal of The Soci et y of Dyers and Col ouri sts, 106( 1), s. 18- 21, LOI A.

[10] BAYDUZ Ni gar, 1994, Sel ül ozi k Lif Ter bi yesi, Mar mar a Üni versit esi, sayfa 47- 60

[11] YAKARTEPE Zerri n, YAKARTEPE Me h met, 1995, Tekstil Ter bi ye Teknol ojisi, Cilt 4, sayfa 972- 975, 1180- 1186

[12] SS M Ürün Kat al oğu

[13] ÖNER Erhan, 1997- İstanbul, Tekstil Terbiyesi Donanı mları, Mar mara Üni versitesi, sayfa 2-6

[14] Reaktif Boya Kat aloğu, Reacti ve Dyes, Metroche m Industries Li mit ed [15] Reaktif Boya Kat aloğu, Levafi x- Re mazol, Dyst ar

ÖZGEÇMĠ ġ

26. Nisan. 1976 Muş Ma lazgirt doğu ml u Özcan Tur an, il kokul, ortaokul ve liseyi İz mir Tor balı Lisesi’nde t a ma ml a mıştır. 1993 yılı nda İst anbul Tekni k Üni versitesi, Tekstil Mühendi sli ği Böl ümü’ ne girerek 1998 yılı nda mezun ol muşt ur.

1998 yılı nda Şahi nl er Hol di ng’e ait Bil kont Dı ş Ti c ve Tekstil San. A. Ş’de İpli k Boya İşl et mesi’nde i şl et me mühendi si ol arak sekt öre atıl mıştır. Hal en aynı işlet mede işlet me şefi ol arak çalış makt adır.