Nüfus DağılıĢı ve Yoğunluğu

Nüfusun dağılıĢı ile yükselti, jeomorfolojik yapı, hidrografik koĢullar ve bunlara paralel olarak iktisadi faaliyetler arasında sıkı bir iliĢki vardır (Somuncu, 1993, s.39). YerleĢim birimlerinin kuruluĢ aĢamalarında etkili olan faktörler, yerleĢim birimini geliĢmesinde de bu etkiyi devam ettirmektedir. Nüfusun dağılıĢı, yerleĢim yeri olarak seçilen jeomorfolojik birim, dağ, ova, yamaç üzerinde farklı olabilmektedir. Buna ek olarak, ulaĢım, ticaret, turizm gibi beĢerî faktörler de nüfusun geliĢimi ve dağılımı üzerinde önemli etkiye sahiptirler. Bu tür fiziki ve beĢerî unsurlar, dağılımın kısa mesafelerde bile farklılık göstermesine neden olmaktadır. Bu faktörler nüfusun sadece bugününe değil gelecekteki durumuna da yansıyan faktörlerdir. Öyle ki nüfusun yapısına ve geliĢimine dair ipuçları da vermektedirler.

Nüfusa etki eden doğal faktörlerle nüfus yoğunluğu arasında da doğrudan bir iliĢki vardır. AraĢtırma sahasında topoğrafyanın ve diğer beĢeri unsurların etkisi ile nüfus farklı Ģekilde dağılmıĢtır. Silopi Ģehrinde nüfusun yerleĢim sahası seçiminde, az eğimli alanlar ve su kaynaklarına yakın olma isteği genellikle ön plana çıkmıĢtır. Bu Ģekilde nüfusun barınak ve geçimini sağlamak için kullandığı alanın niteliği, nüfusun dağılıĢında, nüfus hareketlerinde ve gelecekteki nüfusunun Ģekillenmesinde büyük

paya sahiptir. Böyle olunca nüfus dağılıĢının önemli sonuçlarından ve karĢılaĢtırma ölçeklerinden birisi nüfus yoğunluğu olmaktadır. Nüfus toplamının arazi toplamına bölünmesi ile elde edilen aritmetik nüfus yoğunluğu (Tanoğlu, 1966, s.51), nüfusun nasıl bir dağılım sergilediğini anlamak açısından önemlidir. Nüfus yoğunluğu, bir ülke ya da bölgede, bir saha ünitesi dâhilinde yaĢayan ortalama nüfus sayısını göstermektedir (Tanoğlu, 1969, s.54). ġehir çalıĢmalarında nüfus yoğunluğu hesaplamaları, yararlanılan arazi ünitesi ile nüfus miktarının oranlanmasıyla tespit edilmektedir (Arınç, 2000, s. 121). Bu çerçevede Silopi’nin mahallelere göre nüfus dağılımı Tablo 18’de gösterilmiĢtir.

Tablo 18: Silopi’nin Mahalleler Bazında Nüfus Dağılımı (2018)

Mahalle Adı Mahalle Nüfusu

Cudi Mah. 11.358

ġht. Harun Boy Mah. 10.940

YeniĢehir Mah. 10.458 Dicle Mah. 10.396 Ofis Mah. 10.363 Cumhuriyet Mah. 9.239 BaĢak Mah. 7.705 Nuh Mah. 7.445 KarĢıyaka Mah. 6.182 Barbaros Mah. 5.153 YeĢiltepe Mah. 4.312 Kaynak: TUĠK, 2018

Silopi Ģehrinde nüfusun dağılıĢ yoğunluğuna bakıldığında ilk kurulduğu yer ile paralellik göstermektedir. Ġlk yerleĢme KarĢıyaka ve YeĢiltepe mahallelerinde su kaynaklarına yakın olmasından dolayı gerçekleĢmiĢtir. Ancak sadece su değil ayrıca yerleĢmenin kuzeyinde bulunan Cudi ve Zehir Dağları da çok etkili olmuĢtur. Bu alandaki ilk yerleĢmenin en önemli iki nedeni su ve güvenliktir. Bu iki unsur ise zamana bağlı olarak nüfusu artıĢ sağlamıĢ ve günümüzdeki halini almasına katkıda bulunmuĢtur. YerleĢmelerin yoğun olduğu mahallelere Harita 21. bakıldığında KarĢıyaka, Cudi, Nuh ve YeĢiltepe mahallelerinde yoğunluğun fazla olduğu gözlenmektedir.

Harita 21: Silopi ġehrinde Km2’ye DüĢen Ġnsan Sayısının Mahallelere Göre Dağılımı (2018)

KarĢıyaka, Cudi, Nuh ve YeĢil mahallelerde hem nüfus fazla hem de nüfus yoğunluğu oldukça fazla olup kilometre kareye düĢen insan sayısı 1,000 kiĢinin üzerindedir. Fakat yeni kurulan mahallelerde ise nüfus yoğunluğunun ve dağılıĢının çok az olduğu ve 1,000 kiĢinin altında olduğu görülmektedir. YerleĢmeler ilk olarak güvenlik ve su kaynakları nedeniyle yüksek yerlere ve aynı zamanda su kaynaklarına yakın yerlerde gerçekleĢmiĢse de yerleĢmelerin geliĢim yönlerine bakıldığında geliĢim yönlerinin doğu-batı ve güney yönlü olduğu görülmektedir. Özellikle doğu-batı yönlü geliĢmesinin sebebi ise ulaĢım faktörüdür. Silopi-Habur karayolunun Silopi yerleĢkenin içerisinden geçmesi Ģehir için bir avantaj teĢkil etmektedir. UlaĢıma bağlı olarak geliĢme gösteren Cumhuriyet Mahallesi örnek olarak verilebilir. Ayrıca Dicle ve Ofis Mahalleleri de ulaĢıma bağlı olarak geliĢmiĢtir.

Harita 22: Silopi’nin Nüfus Dağılımı (2018)

Nüfusun dağılıĢına Harita 22. bakıldığında ise nüfusun daha çok merkezi iĢ sahasında yoğunlaĢtığı görülmektedir. Yeni kurulan mahallelerdeki nüfus dağılıĢına bakıldığında ise yoğunluğun merkezi alanlara oranla daha düĢük bir seviyede kaldığını söylemek mümkündür. Eski yerleĢme çevresinde kurulan mahallelerde nüfus dağılıĢının yoğun olduğu görülmektedir. Bunun sebepleri arasında ilk yerleĢmelerin buralarda olması ve ulaĢım, altyapı, kültürel alanlara yakınlık gibi etkenlerin olduğu söylenebilir. Nitekim sahada yapılan çalıĢmalar sırasında bu durum yüz yüze diyaloglarla da doğrulanmıĢtır.

Silopi Ģehrinin kırsal kesimindeki nüfus yoğunluğu topoğrafyayla birlikte ĢekillenmiĢtir. Özellikle dağlık alanlarda nüfuslanmanın çok az olduğu görülmektedir. Kırsal alandaki nüfus yoğunluğu aynı fiziki özelliği gibi kuzeyden baĢlayarak güneye doğru bir yoğunlaĢma göstermektedir. Eğimin ve yükseltinin azalmasına bağlı olarak

Silopi Ģehir yerleĢkesinin etrafındaki kırsal alanlarda ve Ģehir merkezinde nüfuslanma oldukça fazladır. Bunun nedeni ise kırdan kente göçün çok fazla olmasıdır. Bu durum Silopi Ģehrine ait nüfus yoğunluk haritalarında (Harita 21. ve 22.) görülmektedir. Çok kısa zaman içerisinde nüfusunun bu kadar değiĢkenlik göstermesinin çeĢitli sebepleri bulunmaktadır. Özellikle ülkemizde 1960 yılından sonra baĢlayan kırdan kente göç bu Ģehir içinde gerçekleĢmiĢtir. Ġlçe genelindeki göçlerin nedenlerine incelediğimizde ise;

 Yükseltinin olduğu alanlar da yeteri kadar tarım arazisinin olmayıĢı,

 Tarım arazisi olan yerleĢmelerde su problemlerinin olması ve ailelerini geçindirememeleri,

 Güvenlik(terör olayları),

 GeliĢen teknolojiye bağlı olarak Ģehir merkezlerinin avantajlı olduğu düĢünülmesi,

 Birçok kır yerleĢmelerinde okul olmadığı için aileler merkezlere çocuklarını okutmak için gitmeleri,

 Sağlık hizmetlerine kolay ulaĢma arzusu,

 ġehirdeki ticari hayatın canlı olması,

 Kırsal bölgeye oranla Ģehirdeki ulaĢım kolaylığı,