Muhasebede Etik İhtiyacı

Firmaların mali özellik taşıyan işlem ve bununla alakalı diğer faaliyetleri izleyen meslek sahiplerinin etik davranışlar göstermesi gerekmektedir. Elde edilen bilginin tutarlı, istikrarlı, doğru zamanlı, eksiksiz, doğru, güvenilir ve dürüst bir biçimde bilgiden faydalananların hizmetine sunulması bakımından bütünüyle meslek sahibinin etik tutumu önem taşımaktadır. Bundan dolayı bilgi kullanıcılarını ve alınacak kararları, meslek

26

sahibinin ahlaki veya ahlaka uymayan tutum ve davranışları doğrudan etkileyecektir (Uyar, 2005: 1).

Uluslararası bir ün elde eden ahlak psikoloğuna göre ahlaklı davranış için aşağıda verilen dört işlemin gerçekleştirilmesi gerekir” (Kirik, 2007:22);

• “Muhasebede ne tür tutumların uygulanabileceği ve bunlardan kimin tesir altından kalacağı, tesir gören tarafın mal varlığı üstündeki tesirini ne şekilde kavrayacaklarını anlamalı

• Ahlaki olan ve ahlaki olmayan tutum sınırları belirlenmeli

• Ahlaki değerler öteki bireysel olgulardan üstün olmalı ve doğrusu yapılmalı • Etiksel çerçeve içerisinde kararını yürütme enerjisini kendinde bulmalı.”

Toplumsal alanda meslek mensubunun Sorumluluk alanı çok fazla alanı kapsamaktadır. Kendinden istenen tecrübe ve bilgi yasaların ve bağlı olduğu meslek oda prensipleri içinde aktarması gereken meslek mensubu hizmetini en iyi şekilde sunmak için çaba göstermelidir. Bu şekilde hizmet verirken meydana gelebilecek sorunları aşmak için yeni çözüm yolları geliştirmek için meslek ahlakını ve meslek etiği önemli yere sahiptir (Uyar, 2005: 1).

Muhasebe mesleğini icra edenlerin yapmış olduğu işlem, iş kurum, kuruluş ve şirketlere süreklilik ve karar alma aşamasında yol göstermektedir. Meslek mensupları çalışmalarını yetkili şahıs, kuruluş ve kurumları etkilediğini bilmesi gerekir (Özkaya, 2008: 29).

“Tüm bu etik kararların yükü muhasebe mesleğini icra edenlerin omzundadır. Dürüstlüğün onurunu taşıyarak, açıklık ve yetenek sahibi olarak kamuya güven duygusu vermek, gizli bilgileri korumak muhasebe mesleğini icra eden meslek mensuplarının en temel görevleridir” (Sözbilir,2000:46).

3.5.1. Muhasebede Meslek Etiğini Belirleyen Sistemler

Mali tabloların güvenilirliğini sağlam yapan faktörlerden biri, muhasebe sistemi, diğeri de yararlanılmakta olan etik sistemdir. Modern anlamda muhasebe mesleğini yürüten meslek sahiplerinin de karşılaşmak durumunda kalabileceği toplum bazında iki etik sistemi mevcuttur (Sözbilir, 2000:57).

27

a) Yararlı Olma: Bu yaklaşıma göre dengenin gayesi kötü sonuçlara karşın daha farklı opsiyonları arayıp değerlendirip dengeyi kurmaktır. Bu denge anlayışının oturması için sonuç itibari ile maksimum fayda edilecek çalışmaların ortaya konması gerekir (Özkaya, 2008: 37).

b) Görev Sorumluluğu: ““Görev sorumluluğu çağdaş toplumda yer alan ikinci etik sistem olup faydalı olma yaklaşımının zıttı olarak meşru eylemin neticesi ile alakasız olduğu durumunu kabullenmiştir. Burada verilen kabullenme durumu, görevlerin, kuralların ve ilkelerin esas alınarak uzaklaşmasının mümkün olmadığıdır. Başka bir ifade ile, neticesi ne olursa olsun meşru eylemin uygulanması temelini oluşturur” (Kirik, 2007:24).

3.5.2. Meslek Uygulamalarında Bağımsızlık ve Tarafsızlık

Bağımsızlık Bağımsızlık ilkesi, şirketlerin mali nitelikteki ve parayla ölçülebilen hareketlerini kaydeden ve ilgili taraflara rapor sunan muhasebe uygulamalarında çok önemli bir kuraldır. Burada belirtilen raporları kullanan ilgili taraflar “finansal tablo kullanıcıları” olarak ifade edilmektedir ve genel olarak üst düzey yöneticiler, çalışanlar, ulusal ve uluslararası yatırımcılar, bankalar, kredi kuruluşları, karşılıklı yüksek rakamlı çalışılan şirketler ve kamuyu kapsar (Sanlı, 2002: 203).

“Muhasebe ve denetim meslek mensubu, mesleki faaliyetler ve uygulamalarında herhangi bir etki altında kalmadan bağımsızlığını, nesnelliğini ve objektifliğini korumakla mükelleftir. Meslek mensubunun kendisine teklif edilen bir işi veya sözleşme ile üstlendiği bir işi yürütürken objektifliğinin ve bağımsızlığının ortadan kalkmasından kaygılanıyorsa kanunlar çerçevesinde bu işleri kabul etmeyebilir (Yazıcı, 2003: 152).

“Meslek mensubu tarafsızlığını olumsuz olarak etkileyebileceği duruma maruz kalabilirler. Bu gibi durumları ve baskıyı tanımlama veya öngörme daima muhtemel değildir. Sonuç olarak meslek üyelerinin adilliklerini etkileyecek durumlardan uzak durması icap etmektedir” demektedir. Meslek mensubunun tarafsız davranması sonucu sunulan bilgilerle ilgili olan tüm taraflar yakından ilgilenmekte ve direkt olarak etkilenmektedir (Kaya, 2014:80-81).

“Amerikan Sertifikalı Kamu Muhasebecileri Enstitüsü, dış denetim yapan meslek mensubu, “yetenek ve bağımsızlık arasında yakın bağıntı kurmaktadır. Bu ilişkiyi mesleki kanunlara bağlayan adil bir görünüşü belirtmek sebebi ile meydana getirilir.

28

Adalet bir üyenin en önemli hizmetlerinden olup düşünce durumunu belirtir. Objektiflik, kişisel fayda kavramları dışında akılcılık, tarafsızlık, içtenlik sorumluluğunu ortaya çıkarır. Bahse konu olan enstitüye göre aşağıda verilmiş olan mali proses ve bağlantılarda bir üyenin yansızlık kavramını yitirdiğini belirtir” (Kirik, 2007:24).

1. “Mesleki bir iş süresince ya da bir görüsün açıklanmasında;

• Herhangi bir şekilde doğrudan ya da dolaylı olarak işletmeden mali çıkar almak ya da kendisine taahhütte bulunmak,

• Herhangi bir gayrimenkul ya da menkul alım satımında doğrudan aracılık ederek şirketten mali çıkar sağlamak,

• Bir yatırım şirketi kurmak ve şirkettin is göreni, yöneticisi ya da önemli bir ortağı olarak kendi şirketinin değerini arttırmak,

• Herhangi bir şirketten, şirketin iş göreninden, yöneticisinden ya da büyük çapta hisseye sahip ortaklarından birisinden kredi almak,

2. Finansal tablaların dönemi mesleki işin yapıldığı dönem boyunca ya da denetim firmasının görüsünün açıklandığı zamanda;

• Bir üyenin o işletmenin is göreni, yöneticisi, reklamcısı ya da kefili olması • Şirketin kârının paylaşımında söz sahibi olması”.