MPO (http://www.genecards.org/cgi-bin/carddisp.pl?gene=MPO)
Miyeloperoksidaz (MPO) fagositoz sırasında iltihaplı organ ve dokulardaki reaktif nötrofiller tarafından salgılanan metabolik/oksidative lizozomal bir enzimdir. MPO polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) ve aromatik aminler gibi ksenobiotiklerin aktivasyonu yoluyla DNA baz oluĢumunda rol oynayan antimikrobiyel bir enzim olarak meme salgılarında bulunmuĢtur. Bu form meme epitel hücrelerinde kimyasal olarak bulunan reaktif oksijen türüdür (ROS) (Qin 2013).
MPO geninin transkripsiyonu doku ve olgunlaĢma aĢamasına son derece spesifiktir. MPO mRNA ekspresyonu miyeloid hücrelerle sınırlıdır ve miyeloid hücre olgunlaĢması myeloblast ve promyelosit aĢamalarında saptanır. Bu durum MPO gen transkripsiyonunun büyük ölçüde düzenlenmesi gerektiğini ve promotör bölgesinin yakınında veya içindeki cis elementleri ve çeĢitli transkripsiyon faktörleriyle etkileĢimine bağlı olduğunu gösterir. MPO geninin 5' ne yakın bölgesinde 128, + 11 bç arasında bulunan bazal bir promoter bölge tanımlanmıĢtır. Buna ek olarak gen transkripsiyonunu düzenleyen elementlerde tespit edilmiĢtir (Veen.ve diğ. 2009).
Transkripsiyon aktivitesini düzenleyen promotör bölgenin yukarısındaki enhancer bölgelerinin yanı sıra MPO geninin promotör bölgesinin yakınında veya içinde tek
21
nükleotid polimorfizmler (SNP) belirlenmiĢtir. Promoter bölgesindeki spesifik Alu reseptörü cevap elementi en çok çalıĢılan polimorfizm olup peroksizom proliferatör ile aktive edilen reseptör (PPAR), karaciğer X (LXR), östrojen reseptörü (ER) ve SP1 reseptörleri de dahil olmak üzere liganda bağımlı transkripsiyon faktörleri tarafından tanınan çok sayıda '' response element'' içermektedir. Normal Ģartlar altında makrofajlar, astrositler ve hepatositlerdeki MPO eksprese olmamaktadır (Veen ve diğ. 2009).
Ancak MPO içeren nötrofil seviyelerinin kanserli ve kanserli olmayan meme dokusunun yanı sıra meme salgılarında yüksek olduğu bulunmuĢtur. Kronik MPO enflamasyonu sırasında meme epitel hücrelerinde kimyasal olarak reaksiyona girebilen reaktif oksijen türleri (ROS) oluĢturularak heterosiklik aminlerin aktivasyonu ile DNA baz oluĢumunda rol oynadığı öne sürülmüĢtür. ROS hücre sinyalinde ve homeostasiste önemli rollere sahip olsa da aĢırı bağlandığında DNA hasarı, oksidatif stres, lipid peroksidasyonu ve hücresel yapılarda hasara yol açar. Ġnflamasyon ve peroksidaz aktivitesinin yüksek olması ise kadınlarda meme kanseri riskini artırdığı gösterilmiĢtir (Pabalan ve diğ. 2012).
ROS'un üretimi ve eliminasyonu arasındaki denge bozulduğu zaman reaktif moleküller sinyal yolaklarının aktivasyonu yoluyla tümör oluĢumuna neden olabilir. Myeloperoksidaz ise ROS üretimini artırmakta ve hidrojen peroksidi (H2O2) hipokloröz asite katalize etmektedir (Seibold ve diğ. 2011).
Enfeksiyöz yada enfeksiyöz olmayan ajanların neden olduğu kronik inflamasyon, malignitenin görülme sıklığındaki artıĢ ile iliĢkilidir. Bunun nedeni olarak aktive edilen fagosit birikiminden dolayı dokuların sürekli oksidatif strese maruz kalması sonucu çoğalan hücrelerde genomik DNA'da oksidatif hasar meydana gelebilir, mutasyonlar oluĢabilir ve kanser oluĢumuyla sonuçlanabilmesi olarak gösterilmektedir. Yapılan çalıĢmalarda aktif fagositler tarafından üretilen oksidanların süperoksit içeren HO, H2O2 ve MPO-türevi oksidanların genotoksik olduğu gösterilmiĢtir. ROS, DNA hasarını indükleyen veya hücre çoğalmasını düzenleyen genleri değiĢtirerek DNA'da çift zincir kırıkları ve mutasyonlara neden olarak karsinogenezisi indükleyebilir. Normal dokularla karĢılaĢtırıldığında maling dokularda oksidatif stres belirteçleri ve MPO'nun yüksek seviyede bulunması MPO kaynaklı oksidanların karsinogeneziste rolü olduğunu düĢündürmektir (Veen ve diğ. 2009).
DNA üzerinde doğrudan zararlı etkilerinin yanı sıra MPO türevi oksidanlar polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH) gibi solunan kanserojenlerin biyoaktivasyonuyla da iliĢkilidir. HOCl'nın da DNA zincir-kırık onarımını ve nükleotid eksizyon tamirini engellediği bulunmuĢtur. Daha önce yapılan çalıĢmalar MPO aktivitesi ve karsinogenez
22
arasında bir bağlantı olduğu doğrudan ve dolaylı olarak DNA hasarına yol açtığı rapor edilmiĢtir (Veen ve diğ. 2009).
rs2333227:
G-463A (rs2333227) tek nükleotid polimorfizmi (SNP) MPO geninin promotör bölgesinde yer alan -463 varyant olarak da bilinen en çok çalıĢılmıĢ polimorfizmidir. 17. kromozom üzerinde 58281401 pozisyonunda G>A değiĢimi görülen intronik varyanttır. G alleli atasal alleldir (http://www.ncbi.nlm.nih.gov/projects/SNP).
MPO geninin promotör bölgesinde yer alan Alu elementleri 4 tane hekzamer response element içerir. Bunlardan fonksiyonel olanlardan bir tanesi 463G/A SNP'dir. 463G alleli SP1 bağlanma bölgesi oluĢturur ve haberci gen transfeksiyon deneylerinde promotör aktivitesini artırır. Yapılan çalıĢmaların çoğunda beyazlarda 463GG %60, 463GA % 35 ve 463AA %5 olduğu gösterilmiĢtir. MPO ekspresyon seviyesinde 463G/A SNP'sinin muhtemel etkisi ve 463G/A genotip sıklığı; ateroskleroz, Alzheimer hastalığı, MPO anti nötrofil sitoplazmik antikor aracılı vaskülit, çoklu skleroz, Hepatit C virüsü kaynaklı fibroz, periodontal hastalık ve kanser gibi geniĢ bir hastalık grubuyla iliĢkilendirilmiĢtir (Veen ve diğ. 2009).
-463A allel taĢıyan bireylerde MPO'nun transkripsiyonel aktivitesinin azalmasıyla korunma gücü artabilir ve daha sonraki kanserojen öncüllerinin metabolik aktivasyonu azaltılmıĢ olur. MPO promotör bölgesinde tek bir baz değiĢimiyle (-463G>A) oluĢan - 463A allelinin transkripsiyon aktivitesinin azalmasına yol açtığı ve bazı kanser türlerine karĢı koruyucu bir etkiye sahip olduğu ileri sürülmektedir (Arslan ve diğ. 2010).
Ġnsan monosit-makrofajlarında MPO G allel taĢıyıcılarında MPO mRNA ve protein düzeyleri yüksekken in vitro da MPO A allel taĢıyıcılarının 463G allel taĢıyıcılarından mRNA ekspresyonu ve transkripsiyonel aktivasyonun daha düĢük olduğu gösterilmiĢtir (Piedrafita ve diğ. 1996, Qin 2013).
Sonuç olarak MPO promotör bölgesindeki 463G/A polimorfizmi MPO transkripsiyon düzeylerini etkilediği ve kanser oluĢum riskine katkıda bulunduğu görülür (Veen ve diğ. 2009).
23
1.9. ATP-BAĞLAYICI KASET B AĠLESĠ (ABCB1) ( MDR: ÇOKLU ĠLAÇ DĠRENÇ PROTENĠ 1) GENĠ
ABCB1 (MDR-1) geni 7. kromozom (7q21.12) üzerinde bulunan 29 ekson içeren ve protein kodlayan bir gendir. Bu gen tarafından kodlanan zara bağlı protein ATP- bağlayıcı kaset (ABC) taĢıyıcı süper ailesinin bir üyesidir. ABC proteinleri çeĢitli molekülleri hücre içi ve hücre dıĢına taĢırlar. ABC genleri yedi farklı alt aileye (ABC1, MDR/TAP, MRP, ALDO ABP, GCN20) ayrılır. Bu protein MDR/TAP alt ailesinin bir üyesidir. MDR/TAP alt ailesinin üyeleri çoklu ilaç direnci ile iliĢkili genlerdir. Bu gen tarafından kodlanan protein geniĢ substrat özgünlüğü olan ksenobiyotik bileĢikler için ATP-bağımlı ilaç akıĢ pompasıdır(http://www.ncbi.nlm.nih.gov/gene/5243).