Motivasyonun Önemi

Organizasyonlar bakımından motivasyon terimi önem arz etmektedir. Çünkü çalışanların etkinliğinin artırılması, iş görenleri motive eden olguların incelenmesini şart kılar ve bu olguların en popüleri ise çalışanların isteklerini uyandıran motivedir78_{. Tahmin}

edilemeyen istek ve arzular insanlarda çeşitli rahatsızlıklar oluşmasına sebep verebilirler. Söz konusu rahatsızlıkların yok edilmeye çalışılmasıyla insanların tatmini artacaktır. İnsanların görülmeyen duyguları dışarıdan görülmesi ve ölçülmesi zor bir durumdur. Bunun tersine, çeşitli özendirme araçları ve çevredeki şartlarla alakalı olarak ortaya çıkarabilir79 _.

2.1.4.1. Yönetici Yönünden Motivasyonun Önemi

Eğitim kurumları, rekabet koşullarının değişmesine bağlı olarak varlıklarını devam ettirmek için kaliteli ürün ve hizmet üretmek zorundadırlar. Eğitim kurumlarının günümüz zorlu rekabet ortamında başarı elde edebilmeleri için de doğal olarak işinde iyi olan yöneticilere ihtiyacı vardır ki bu durum yöneticilere verilen önemin her geçen gün daha da artmasına neden olmaktadır. “Kişisel amaçların yanı sıra örgüt amaçlarının da

76 _{Burcu Başak Koç ”Gıda, Sanayii İşletmelerinde Motivasyon Araçlarının İş Gören ve İşletme Verimliğine}

Olan Etkileri”, Fen Bilimleri Enstitüsü, Trakya Üniversitesi, Edirne, 2005, s. 48. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).

77 _{Zeyyat Sabuncuoğlu ve Melek Tüz, Örgütsel Psikoloji, Ezgi Yayınları, Bursa, 2000, s.11.} 78 _{Akyar, a.g.e., s. 15.}

25

gerçekleştirmek için çaba sarf eden yönetici, değişen iç ve dış koşullara karşı çalışanlarını hazırlamakla da görevlidir. Belirtilenlerin tamamının gerçekleştirilebilmesi için yöneticilerin motivasyonunun iyi olması gerekir”80_{. Yöneticinin işine iyi motive}

olmasının da örgütlerin her noktasında son derece önemli bir olgu olduğu aşikârdır. Motivasyon genel itibariyle; şahısların istekleri, hedefleri, hal ve hareketleri gibi tanımlar ile alakalıdır. Yönetici, motivasyon ve çalışan ihtiyaçlarının manasının, işletmenin amaçlarının iş görenler ile birlikte başarabileceği konusu hakkında bilgi sahibi olmalıdır81_.

“Eğitim kurumlarında yöneticiler, kendilerine bağlı olarak çalışanları örgütlerin amaç ve hedeflerini gerçekleştirecek şekilde hareket etmeye yönlendirmek zorundadırlar. Diğer bir deyişle, yöneticilerin başarısı, çalışanların örgütlerin amaç ve hedeflerini gerçekleştirmeye yönlendirmeye ilişkin başarısıyla ilgilidir”82_{. Dolayısıyla yöneticinin}

başarısı, motivasyonu sağlamadaki başarısıyla orantılıdır. İşletmelerde yönetim süreci, üretimden tüketime kadar her aşamada son derece önem arz eder. Bu nedenle de gerek yöneticilerin kişisel hedeflerine, gerekse örgütsel hedeflerine ulaşmak için üst düzeyde motive olmaları gerekir. İyi motive olmayan ya da olamayan yöneticilerin doğal olarak çalışanlarını iyi bir şekilde motive etmeleri iyimserlik olur. “Çalışanların iyi motive olmaması da örgütün önceden belirlemiş olduğu hedef ve amaçlara oldukça uzak olduğunun bir göstergesidir” 83_.

2.1.4.2. Çalışan Yönünden Motivasyonun Önemi

Aydın (2013) göre motivasyonun iyi olması başarıyı getirmesinin yanı sıra çalışanın kendisini her açıdan olumlu hissetmesini sağlar. Çalışanların motive olması her yönden kazanım elde etmesini sağlar. Zira motivasyon, çalışanın asıl amaçladığı noktaya ulaşmasını sağlayan en önemli itici güç konumundadır. İster örgütlerin hedefleri isterse de çalışanın kişisel hedefleri bu itici gücünün iyi bir şekilde ve zamanında kullanılmasına bağlıdır.

“Çalışanların motivasyonunun nasıl arttıracağını tespit etmek, günlük hayatta yaşananları, çalışanların yeteneklerinin öğrenilmesine ihtiyaç doğar. Çünkü bu ihtiyaç

80 _{Burcu Arısoy, Örgütsel İletişimin Motivasyon ve İş Doyumu Üzerine Etkisi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,}

Marmara Üniversitesi, İstanbul,2007, s. 62. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi)

81 _{Aslan , a.g.e., s.19.} 82 _{Koçel, a.g.e., s. 48-51.}

83 _{Hamdi Aydın, “Çalışanların Motivasyonuna Etkileyen Faktörler: İstanbul Büyükşehir Belediyesi. Avrupa}

Yakasına Bağlı, Sosyal Tesislerde Bir Uygulama”, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın Üniversitesi, İstanbul, 2013,s.6. (Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi)

26

çalışanın takip edilmesini gerekli kılar. Bir işletmede çalışma arkadaşlarını çok iyi tanıyan iş görenler yaşamış oldukları sorunların çözümünü daha kolay ve çabuk bulabilirler. Bu nedenle çalışanlar ve işletme sahipleri arasında daha sağlıklı iletişim sağlanabilir84_.”

2.2. MOTİVASYON TÜRLERİ

Motivasyonun “fiziksel”, “sosyal” ve “psikolojik” olmak üzere üç türde ele alınmaktadır.

2.2.1. Fiziksel Motivasyon

Karaman (2010)’a göre fizyolojik motivasyonların belli bir kısmı biyolojiktir. Mesela hayatın devam ettirilebilmesi için nefes almak önemli bir ihtiyaçtır. Nefesten yoksun bir şahıs, bu ihtiyacı için nefes almak adına oksijen alabilmek için hareket etmesi biyolojik bir motivasyondur. Çalışma saatlerinde vazife yapan bir iş görenin çalışmaya ara verme arzusu da, fizyolojik ihtiyaçtır.85

“İnsanlar yaşamlarını sürdürebilme adına ihtiyaç duyduğu gereksinmeleri karşılama yönündeki güdüleri “fizyolojik motifler” adı altında anılır. Bu motivlerin bir kısmı “bilinçli” bir kısmı da “bilinçsiz” güdülerdir”86_{. Belirtilen motivler bireyin yaşamını}

sürdürebilmesi açısından ilk sırada yer alan gereksinimleridir. Başka bir deyişle insanın hem hayatını sürdürmesi hem de neslini devam ettirebilmesi için mutlaka yerine getirmesi gereken ihtiyaçlardır. Bunlardan bazıları; yeme, içme, ısınma, barınma vb. gibi ihtiyaçlardır.

2.2.2. Sosyal Motivasyon

Bir arada hayatın sürekliliği ve toplumun kuralları, insan hayatındaki hal ve hareketlerle elde edilir. Toplum tarafından kabul gören hal ve hareketler, kişinin varmak istediği şekiller için bir motivasyon rolü olarak kabul edilir. Bu motivasyonlar sosyal içeriklidir87_{. Karaman (2010) göre, “İnsan kuraların hüküm sürdüğü kendi oluşturdukları}

farklı kültürleri içeren toplumlarda yaşamını sürdürürler. Bu nedenle de hareket tarzlarını ve davranışları içinde yaşadıkları toplumun örf ve adetlerine göre biçimlemektedir. Toplum tarafından takdir edilen davranış tarzlarına ulaşmak için güdü rol oynarlar. Bu

84 _{Füsun Karaman, İşletmede Motivasyon ve Verimlilik (1.Baskı), Etap Yayınevi. İstanbul, 2010, s. 126.} 85 _{Karaman, a.g.e., s. 126.}

86 _{Meral Aşıkoğlu, İnsan Kaynaklarını Verimliliğe Yönlendirme Aracı Olarak, Motivasyon, Üniversite}

Kitap Evi, İstanbul,1996, s. 38.

27

güdüler sosyal içeriklidir. Aynı zamanda da toplumsal hayatın içinde eğitim-öğrenme ve alışkanlıklar sonucunda oluşan iç itişleri etkileyen güçlerdir”88_.

2.2.3. Psikolojik Motivasyon

Sosyal motivasyonlar dışında bireylerin davranışlarını biçimlendirilen ve yol gösteren psikolojik yapılı motivasyon türleri de vardır. Bu tür motivasyonlar elle tutulmayan gözle görünmeyen ihtiyaçlardan meydana gelebilir. Mesela; bir konuda başarılı olmak gözle görülmeyen, bir ihtiyaçtır89_.

“Psikolojik motivasyon türlerinin yapısı, insanın kişilik-davranış modelini ortaya çıkaran doğuştan veya sonradan kazanılmış olan eğitim-öğretim ve toplumsal etkiler sonucu oluşmaktadırlar. Psikolojik motiv kişinin içyapısıyla ilgilidir. Bu yüzden önce bireyin benliğinde oluşması gerekir. Ancak bu tür motivlerin sebeplerini anlamak zordur. Yönetimde bulunan kişilerin, çalışanların psikolojik motivlerini, fiziksel yada sosyal motivler gibi kolay anlayabilmesi pek mümkün değildir. Motivasyon türleri içinde anlaması en zor ve en karmaşık olanı psikolojik motivlerdir. Çünkü bireyler olayları her zaman aynı şekilde algılamamaktadırlar. Algıladıkları düşünülecek olsa da her birinin farklı şekilde algılamaları söz konusu olacaktır”90_.

2.3. MOTİVASYONUN TEORİLERİ

Motivasyon Teorileri; iki ana grupta toplanmaktadır.

2.3.1. Motivasyon Kapsam Yaklaşımları (Teorileri)