KAYNAK: BKM
II. Araºtýrmanýn Sonuçlarý
4.1 Modelin Özellikler
Model literatürde bulunan elde bulundurulmasý gerekli bir optimum nakit formülünden hareketle nakit tutma veya bulundurmanýn optimum deðerinin de nakdin mutlaka gerekli olacaðý bir alt sýnýr düzeye kadar deðerlendirilebileceðini; fonlanabileceðini ve ödeme – tahsil aracý olarak kullanýlabileceðini ortaya koymaktadýr.
Model için BAT modelinin ( Baumol – Allais ve Tobin ) nakit bulma maliyetleri ile bulundurma maliyetlerinden oluºan klasik formülü ele alýnmýºtýr27.
27
ERCAN, K. M., ve Ü. BAN, Deðere Dayalý ݺletme Finansý, Finansal Yönetim 11.3 s.288 – 291, Gazi Kitabevi, Ocak 2005.
71 Böylece,
Q = Nakit Tutarý
Q / 2 = Ortalama Nakit Düzeyi Mt = ݺlem Maliyeti
I = Dönem Ýçinde Gerekli Nakit Tutarý Mb = Nakit Tutmanýn Fýrsat Maliyeti ise ;
Q = ( 2 . I . Mt / Mb )
Bu konuda aºaðýda belirtilen maliyet eºitliðinde Q ’nun türeviyle elde edilmektedir.
BAT modelinde Toplam Maliyet ( TM ) ; Toplam ݺlem Maliyetine ( ( I / Q ) . Mt ) Toplam Bulundurma Maliyeti ( ( Q / 2 ) . Mb ) eklenerek hesaplanmaktadýr28.
TM = ( I / Q ) . Mt + ( Q / 2 ) . Mb
28
BAT modeline alternatif bir yaklaºým olan Miller – Orr modelinde ise rastlantýsal olarak süren nakit akýºlarýnýn varyansý dikkate alýnmaktadýr. Optimum nakit düzeyini iºlem ve fýrsat maliyetlerinin birbirine eºit olduklarý noktada kabul eden BAT modeline alternatif olarak, Miller – Orr belirli bir düzeyde toplam nakit maliyetlerinin minimum olduðunu ortaya koymaktadýr. Önerilen model ise zorunlu nakit dýºýnda tüm nakit varlýðýn fonlanmasýný esas aldýðýndan iºlem ve fýrsat maliyeti belirleyici olmaktadýr. Dolayýsýyla,
72 Model ise eºitliði ºu ºekilde ele almaktadýr:
Q = ( 2 . I . Mt / Mb )
ise bir KOBÝ herhangi bir dönemde elde bulunan nakit miktarý ( E ) ;
Ek ≤ Q ≤ Eb
olarak optimum nakit miktarýna eºit ondan büyük ( Eb ) veya ( Ek ) küçük olabilir.
Zorunlu olarak elde bulundurulmasý gereken Nakit Miktarý ( Qz ) ise ;
Qz < Q varsayýldýðýnda;
Qz ’nin ( Eb ) ile farký veya ( Ek ) için Qz ’nin küçük olduðu tüm nakit deðerlendirilebilir. Dolayýsýyla; model ile KOBÝ’ler elde bulundurabilecekleri atýl durumdaki nakit miktarýný onlara özel olarak türetilecek bir çeºit Likit Fon’a ( TrKOBÝ B Likit Fon )yatýracaklardýr.
Q = ( TrKOBÝ B Likit Fon Payý Miktarý x Fon Birim Deðeri ) + ( Qz ) TrKOBÝ B Likit Fon Payý Miktarý x Fon Birim Deðeri = ( Q - Qz )
Model ile KOBÝ’ler elde atýl durumda bulundurduklarý tüm nakti anýnda TrKOBÝ B Likit Fon ’a yatýracaklar ve deðerlendireceklerdir.
Q ’dan elde edilecek fayda ( Eb ) veya ( Ek ) miktarýnýn fonlanmasýyla elde edilecek getiri ile birlikte artabilecektir.
73 Model KOBÝ’lerin halihazýrda kullanýyor olabilecekleri kurumsal / ticari banka veya kredi kartlarý yardýmýyla elde bulundurduklarý ve Qz miktarýný aºan tüm nakdi TrKOBÝ B Likit Fon’a anýnda eºzamanlý olarak dönüºtüreceklerdir.
Bankalar tarafýndan yatýrým fonlarý kapsamýnda sunulan B tipi likit fonlar, sunan bankanýn adý ile anýlmaktadýrlar. Çalýºmada modele genel bir ad verilerek ( TrKOBÝ B Likit Fon ) tasarlanmýºtýr.
Günümüzde finans sektöründeki genel eðilim doðrultusunda; her bir banka kendi adýný taºýyan bir likit fonu dönüºtürerek ya da yeniden oluºturarak sunabilecektir. Böylece; bankalar arasý rekabet sayesinde fonun getirisi, sunduðu olanaklar veya baðlý hizmetler de geliºebilecektir.
Çalýºmada model bir makro araç olarak en genel haliyle sunulmuºtur.
ݺletmelere bankalar tarafýndan sunulan ticari banka – kredi kartlarý ile iºletme adýna yapýlan ödemeler dolayýsýyla harcamalarýn yönetilmesi ve nakit akýºlarýný düzenlemesi kýsmen saðlanmaktadýr. Nakit avans uygulamasýna imkan saðlamakta ve fonlama maliyetlerini kýsa vadede düºürmektedir. Ayrýntýlý raporlamalar sayesinde ise denetimi kolaylaºtýrýr. Kullaným miktarlarý yüksek kartlara hediyelere nakde dönüºtürülebilir puanlar da hizmet kapsamýnda yer almaktadýr.
Model için KOBÝ ölçeðindeki iºletmelerin halihazýrda sahip olduklarý bankalar tarafýndan sunulan ticari banka – kredi kartlarýnýn özellikleri yapýlacak yenilemelerle geliºtirilerek ve kartlarý yeni edinecek KOBÝ’lere ise bu kapsamdaki özellikleri taºýyan kartlar sunularak bir çeºit akýllý ödeme ve tahsil kartý ( KOBÝFonKart ) sunulacaktýr. Mevcut POS cihazlarýnda merkezi yazýlým güncellenmesiyle KOBÝ’ler kartlarý ödeme – tahsil ve nakdi fona dönüºtürme aracý olarak kullanacaklardýr.
74 KOBÝ, fona dönüºtürülen nakit ile belirli bir yatýrým fonu satýn alacak veya ayný yolla satacaktýr.
Yatýrým fonu olarak düºük risk ve vergi yükümlülükleri ( yapýlacak yeni vergi düzenlemeleriyle muafiyet kapsamýna alýnabilecek olduðundan ) içerdiðinden B tipi fonlar tercih edilmiºtir29. Diðer yatýrým araçlarýna göre düºük getiri ise risk üstlenme maliyeti yüklenmemek nedeniyle fýrsat maliyeti kabul edilecektir. B Tipi fonlar içinde ise risk ve likidite açýsýndan en uygun fon olan B Likit Fon yöntemi kullanýlacak ve KOBÝ’lerin nakit düzeylerine göre deðerlendirebilecekleri bir B Tipi Likit Fon ( TrKOBÝ B Likit Fon ) oluºturulacaktýr.
Modelin KOBÝ’ler tarafýndan kullanýlmasýyla elde edilecek veri tabaný; Bankalararasý Kart Merkezi veya asýl mutabakatýn saðlanacaðý Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý tarafýndan sýnýflandýrýlarak; bankalarýn KOBÝ’lerin kredi baºvurularýný deðerlendirirken kullanabilecekleri ve eºzamanlý ve online ekran ile ulaºabilecekleri bir ölçüte dönüºtürülebilir.
KOBÝ’lerin modelin öngördüðü fonun kullanýmýndaki performanslarý belli dönem aralýklarý için deðerlendirme ölçütü olarak kullanýlabilir.
Buna göre ölçüt, TrKOBÝ B Likit Fon devir hýzý olacaktýr.
TrKOBÝ B Likit Fon Devir Hýzý = Alýnan / Satýlan Fon Adedi
29
Yatýrým fonlarý A ve B tipi olmak üzere iki grupta toplanmaktadýr. A tipi fon içeriðinde hisse senedi, hazine bonosu ve repo barýndýran ve getirisi bu yatýrým araçlarýnýn getirisine göre deðiºen fonlardýr. B tipi fon ise içeriðinde repo ve / veya hazine bonosu içererek ve getirisi bu yatýrým seçeneklerinin getirisine göre ºekillenen fon türüdür.
75 Alýnan TrKOBÝ B Likit Fon Adedi; belirli bir zaman veya dönemde, KOBÝ’nin eldeki nakit varlýðýný fonlayarak elde ettiði veya diðer KOBÝ’lerden alacak olarak yeni tahsil ettiði veya belli vadelerde tahsil edeceði fon adedini belirtmektedir.
Satýlan TrKOBÝ B Likit Fon Adedi ise; belirli bir zaman veya dönemde, KOBÝ’nin nakit ihtiyacý nedeniyle bozdurmak zorunda kaldýðý veya diðer KOBÝ’lere yaptýðý fon adedi ile belli vadelerle yapacaðý fon adedini ifade etmektedir.
TrKOBÝ B Likit Fon Devir Hýzý olarak adlandýrýlan oran 1 ’den büyük olduðu kýsým ölçümlendirilerek belirli bir ödeme planý ve vade içinde bankalar tarafýndan KOBÝ’ler için borçlandýrma ölçütü olarak; risk ölçütü olarak veya firma deðeri kapsamýnda deðerlendirilebilecektir.
Bu iºlem için POS (Point of Sale; Satýº Noktasý) terminallerini kullanacaklardýr.
Model için kullanýlacak platform olarak KOBÝ iºletmelerinin çoðunda bulunan veya edinilme maliyeti internet bankacýlýðýnýn kullanýmý için gereken donaným ve yazýlým maliyetinden çok daha küçük olan POS aðý tercih edilmiºtir. POS terminalleri internet bankacýlýðýndaki güvenlik sorunlarýný içermemektedirler. Bankalarýn ve diðer finans kuruluºlarýnýn banka ve kredi kartlarýnýn iºlemlerinin iºletmelerdeki telefon hattýna baðlanan POS terminallerinde veya sanal ortamdaki internet sayfasý görünümünde çalýºan Sanal POS terminallerine uygulanarak hizmet veren elektronik iletiºim aðý POS aðý olarak ifade edilebilir. Kredi kartlarýnýn geçerliliðini anlýk olarak ºifrelenen dial- up çevirme ile saðlamaktadýr. POS sistemleri kartlarýn sunucu ile doðrudan eriºimini ve online provizyon alýnmasýný saðlamaktadýr. Kartý bilgilerinin yetkisiz kullanýmý, kopyalanmasý veya ºifre çözümü sayýlý ve marjinal güvenlik açýklarýný oluºturmaktadýr. Sanal POS cihazlarýnýn internet kart bilgisi giriºi sýrasýnda
76 kullanýlmasý ile ilgili güvenlik sorunlarý ise internet ortamýna özgüdür. Türkiye çapýnda POS aðý, kesintisiz dial-up ve uydu hatlarý ile desteklenmektedir. Tatil günleri belirli saatlerde, hafta sonu günleri belirli bölgelerde iºlem sayýsýna baðlý olarak yaºanabilen yoðunluklar, ve telekomünikasyon alt yapýsý ile ilgili nadiren gerçekleºen sorunlar dýºýnda kullanýmýnda güçlük yaºanmamaktadýr.
Model için en önemli merkez konumunda olacak BKM gerçekleºtirdiði faaliyetlere ek olarak ayný platformda yazýlým ve donaným zenginleºtirmesi ile POS makinelerinden gelecek bilgileri ilgili banka ile ve TCMB nezdinde mutabakat vererek paylaºacak gelen nakit karºýlýðý banka tarafýndan fona dönüºtürülerek müºteri KOBÝ hesabýna alacak kaydedilecektir. Alacak için kullanýlabilirlik eº zamanlý verilecek ancak gerçek valör nakit bankaya ATM yatýrýldýysa kontrolünden veya banka ºubesine yatýrýldýysa yatýrýldýðý an verilecek bu valör süresi 2 ila 5 gün olarak tasarlanabilir ( KOBÝ‘ler için banka ºubesine eleman gönderme ortalama haftada 1 olarak kabul edilirse, valör süresi oldukça rasyoneldir ) .
Valör süresi ( 3 gün ) içinde söz konusu nakdi ilgili banka hesabýna fiziksel olarak yatýrmadýklarý veya baºka yöntemlerle borç bakiyesini kapatmadýklarý taktirde borç temerrüde düºecek ve daha önceden bankalar tarafýndan yapýlan anlaºma çerçevesinde tahsili gerekirse icra yoluyla saðlanacaktýr. 3 gün içinde yatýrdýklarý takdirde ise fon deðeri getirisi ile birlikte KOBÝ’ye yarar saðlayacaktýr.
Valör kazanma süresi içinde ve sonrasýnda baºka ödemeleri için veya tahsilatlarý için diðer taraflara ( tedarikçi, banka, vergi dairesi vb. ) yine ayný yolu kullanarak ödeme yapabilecekler veya tahsilde bulunabileceklerdir.
Sonuçta, valörü olmayan kullanýlamayacak durumdaki bu kaydi tasarrufu ödeme ve tahsil aracý olarak kullanýlabilir kýlýnmalarý için valör kazanma süresi 3 gün olarak kabul edilecektir.
77 Bu zaman aralýðýnda müºterinin bankaya karºý yükümlülüðü bir çeºit çek kesme olarak kabul edilecek valör kazanma adýna son yatýrma tarihini aºan KOBÝ’ler daha önce belirlenen ve ekonominin durumuna göre bankalar tarafýndan güncellenecek faiz oraný üzerinden borçlandýrýlacaklar ve yeni yekunu ödemek zorunda kalacaklardýr.
Zamanla birçok KOBÝ’nin atýl fonlarýný deðerlendirebilecekleri TrKOBÝ B Likit Fon kullanýmý artabilecektir.
Model ile KOBÝ’lerin taraf olduðu fon akýlý iºlemlerindeki atýl nakit bankacýlýk sistemine hýzla geri dönecek veya nakdin piyasadaki kullanýmýný daha azaltacaðýndan para bulundurmanýn maliyeti getiriye dönüºtürülerek fon yönetimi kolaylaºacaktýr.
Modelin önerdiði nakdi fona dönüºtürme iºlemini ödeme – tahsil amaçlý kullaným hýzý ve valör kazanma ile ilgili sorunsuzluk bir veri tabaný yaratarak kredi ihtiyacý içinde bulunan KOBÝ’ler için bankalarýn deðerlendirebilecekleri bir ölçüt olarak kullanýlabilecektir.
Sayýca çok miktarda KOBÝ’nin bulunduðu ve modeli kullandýðý ortamlarda ise nakdin toplanmasý bankalarýn veya dýº kaynak kullanýmýyla baºka firmalara belli teminat deðerlerine kadar yaptýrdýklarý bir talimatlý veya aramalý toplama hizmetine dönüºebilecektir.
Modelin kullanýlmasý ile KOBÝ’ler tarafýndan sýkça baºvurulan ve çeºitli finansal zorluklara neden olan; çek, senet, açýk hesap ve benzeri ödeme – tahsil araçlarýna yeni bir alternatif yaratarak yaºanan olumsuzluklarý azaltabilecektir. Model, KOBÝ’lere ödeme ve tahsilatlarý ile ilgili olarak fon yönetimi kolaylýðý saðlayacaktýr. Kýsa vadeli finansal planlama, eºgüdüm ve kontrol model ile KOBÝ’ler için daha kolay kullanýlabilir teknikler olabilecektir.
78 Ayrýca, model sayesinde KOBÝ’lerin faaliyetlerinde iskontolu tedarik ve satýº iºlemlerinde bir toplam azaltan etkisi yaratarak, iskontonun fon akýºý üzerindeki olumsuz etkilerini de azaltacaktýr. Çünkü; zamanla fonun birim deðeri yükseldikçe; KOBÝ’ler için fon adedi üzerinden iskonto yapmamak daha rasyonel bir davranýº olacaktýr.
79 4.1 Modelin Uygulanabilirliðine Yönelik Tespitler ( Tespit 1 – 20 )
Tespit 1
Model için kullanýlacak KOBÝFonKart’larýn KOBÝ’lerin halihazýrda kullandýklarý ticari kredi kartlarýna veya kurumsal vadesiz tasarruf hesaplarýna ait banka kartlarýna modelin öngördüðü özellikler tanýmlanarak yenilenebilirler.
Böylece ilk aºamada kullanýlabilirliðin hýzla saðlanmasý mümkün olacaktýr.
80 Tespit 2
Model ile KOBÝ piyasa mekanizmasýnýn güçlendirilmesi için KOBÝ piyasasýndaki fon ve nakit akýºýnýn standardizasyonu ve sonuçta KOBÝ piyasasýný düzenleyen ve denetleyen kurumlarýn yeni bir araçla donatýlmasý ve KOBÝ piyasasýna yardýmcý finans sektörünün yeni bir ürünle donatýlmalarý amaçlanmaktadýr.
Ýstikrarýn kalýcý olmasý ve sürdürülebilirliðin saðlanmasý konusunda da modelin katkýsý olacaktýr. Model ile geleneksel denetim ortamýna fon ve nakit akýºýný denetleyen yeni bir araç da kazandýrýlmýº olacaktýr.
81 Tespit 3
Türkiye’de Yatýrým Fonlarýnýn Finans sektörü aktifleri içindeki payý artmaktadýr. TrKOBÝ B Likit Fon bu eðilimle örtüºecektir.
Tablo 12 – Türkiye’de Finans Sektöründeki Finansal Aktiflerin Gayri Safi Milli Hasýlaya ( GSMH )Oraný ( % )
Türkiye’de Finans Sektöründeki Finansal Aktiflerin Gayri Safi Milli Hasýlaya ( GSMH )Oraný ( % )
Aktif Türü 2001 2002 2003 2004
Para ve para benzeri araçlar 60 51 44 47
Nakit 3 3 3 3 Mevduat 57 47 41 44 TL 25 21 22 25 Döviz 32 26 19 19 Repo 2 1 <1 <1 Sermaye Piyasasý 107 76 82 93
Hisse Senedi ( piyasa deðeri ) 38 21 27 32
Bono ve Tahvil 68 55 55 55 Kamu 68 54 55 54 Özel <1 <1 <1 <1 Yatýrým Fonu 1 2 4 6 TOPLAM 167 127 126 140 Kaynak : TCMB, SPK, TBB30 30
Türkiye Bankalar Birliði ( TBB ) Yayýný, Türkiye’de Finansal Sektör ve Bankacýlýk Sistemi, Mart 2005; s. 11 ; Eriºim Tarihi : 14.03.2005;
82 Tespit 4
Türkiye’de Finans Sektörü büyüklüðü henüz dünyadaki geliºmekte olan ülkeler düzeyinde deðildir. Geliºim için bankacýlýk sektörüne doðru fon akýºýnýn sürmesi gerekmektedir. Model bu fon akýºýný arttýrma etkisine sahip olacaktýr.
Tablo 13 –Dünya ve Türkiye’de Finans Sektörünün Bazý
Büyüklüklerinin Gayri Safi Yurt Ýçi Hasýla’ya ( GSYÝH ) oraný ( % )
Dünya Avrupa Birliði ( AB ) ABD Geliºmekte Olan Ülkeler Türkiye Ticaret Bankalarý Aktifleri 112 173 52 78 70 Sermaye Piyasasý 230 233 321 84 82 Hisse Senedi 86 74 130 47 27 Borç Senetleri 144 159 191 37 55 Kamu 56 60 46 23 54 Özel 88 99 146 15 <1 TOPLAM 342 405 373 162 152
Kaynak : World Economic Outlook, 2003 ve TBB31
31
83 Tespit 5
Model kullanýlan çek sayýsýný ve çeklerin miktarýný azaltacaðýndan karºýlýksýz çek sorununa çek kullanýmýný azaltarak çözüm olacaðýndan takas odalarýnýn iº yükünü azaltan bir etki yaratacaktýr.
Hem bankalarýn bu konudaki zaman ve iºgücü tasarrufu saðlamasý hem de TCMB’nin gözetim ve denetim yükünü azaltmasý sayesinde bankalar ve TCMB tarafýndan cazip olacak Bankalarýn ve TCMB’nin bu azalmadan ortaya çýkacak zaman, is gücü ve kaynak ile modelin iºleyiºine ayýrmalarý gerekecek kaynak saðlanacaktýr.
84 Tespit 6
Ülkemizde imalat sanayinin yaný sýra çoðunlukla nakit ödeme ve tahsil araçlarýný kullanan toptan ve perakende ticaret sýnýfýndaki KOBÝ’lerin de teºvik edilmeleri ile Basel II kriterlerine yönelik olarak da desteklenmeleri model ile kýsmen saðlanabilecektir32.
32
Bknz. YILMAZ, 2003: GSÝS 2002’ye göre Toplam ݺletmeler içinde Ýmalat Sanayi payý % 32,5 iken ona en yakýn paya Toptan ve Perakende Ticaret % 31,7 ile sahiptir.
85 Tespit 7
Model için KOBÝ’lerin kredi edinme sorununa yönelik öneri ise KKB nezdinde oluºturulacak referans veri tabanýnýn kullanýlmasý mümkündür.
Böylece, Kredi Referans Sistemini kullanacak bankalar ve BDDK izni ile tüm finans kuruluºlarý KOBÝ’lere kredi saðlama konusunda risk ölçümü yapabileceklerdir.
Model ile önerilen KOBÝFonKart sayesinde herhangi bir KOBÝ’nin KOBÝFonKart tahsil ve ödeme devir hýzý da kredi verenler için bir deðerlendirme ölçütü oluºturabilir. KOBÝFonKart’ýn tahsil ve ödeme devir hýzý bilgileri KKB’nin BKM ile entegrasyonu ile saðlanabilecektir.
86 Tespit 8
Türkiye’deki Bankacýlýk Sisteminde bulunan bankalar toplam aktif büyüklüklerine göre sýralandýklarýnda ilk on bankanýn toplam aktifler, toplam mevduat ve toplam krediler içindeki ortalama paylarý yaklaºýk % 81,3 düzeyindedir. Ekonomide bulunan KOBÝ’lerin iliºkide olduðu bankalara bu deðer yansýtýldýðýnda KOBÝ’lerin çoðunlukla bu bankalarla çalýºtýklarý varsayýldýðýnda; ilk on bankanýn modeli benimseyerek müºterilerinin kullanýmýna sunduklarýnda çok hýzlý ve yaygýn biçimde KOBÝ’ler tarafýndan kullanýlacaðý deðerlendirilebilir. Böylece, modelin KOBÝ’ler tarafýndan kullanýmýnýn yaygýnlaºtýrýlmasý sorunu da çözülebilecektir.
Tablo 14 – Türkiye ’de Bankacýlýk Sektörü Gelir Yapýsý ( Milyon YTL )
2002 2003 2004
Net Faiz Geliri 12799 11258 17599
Net Ücret ve
Komisyon Geliri 3200 3975 5335
Temettü Gelirleri 130 343 552
Net Ticari Kar 892 6726 2193
Sermaye Piyasasý
ݺlem Karlarý ( Net ) 3262 5095 1819
Kambiyo Karý ( Net ) -2370 1631 374
Diðer Faaliyet
Gelirleri 3863 2870 2276
Vergi Öncesi Kar 3522 8135 8987
Vergi Karºýlýðý -1152 - 2458 2657
Net Kar 2357 5677 6330
Kaynak : Bankacýlýk Düzenleme ve Denetleme Kurumu ( BDDK ), TBB33
33
87 Tespit 9
Türkiye’de faiz oranlarýndaki düºüº nedeniyle; bankalarýn net faiz gelirlerinin operasyon gelirlerine katkýsý artmýºtýr. En önemli gelir artýºý ise net ücret ve komisyon gelirlerinde gerçekleºmiºtir. Sermaye piyasasý iºlemlerinin faaliyet gelirlerine katkýsý ise azalmaktadýr.
Bu bakýmdan model ile önerilen KOBÝ fon ile net ücret ve komisyon geliri artýºý sürebilecek ve böylece bankalarýn ödeyecekleri vergi miktarý da artarak bankacýlýk sektörünün kamu maliyesine katkýsý sürecektir.
Amacý, tasarruf sahiplerinin haklarýný ve bankalarý düzenli ve güvenilir biçimde çalýºmasýný tehlikeye sokabilecek ve ekonomide önemli zararlar doðurabilecek her türlü iºlem ve uygulamalarý önlemek, kredi sisteminin etkin ºekilde çalýºmasýný saðlamak olan BDDK; Tasarruf Mevduatý Sigorta Fonu ( TMSF ) güvencesinde bankacýlýk sistemi kapsamýna girecek modelin de risk - güvencesi olacaktýr.
Bankalarýn model açýsýndan üstlenecekleri riskler ise BDDK Risk Yönetimi ve Gözetim Teknikleri Dairesi ile TBB Risk Yönetimi ve Uygulama Esaslarý Çalýºma Grubu’nun iºbirliði ile bankalarýn BDDK’ya iletecekleri yasal raporlarýn ( Risk Matrisi vb. ) kapsamý geniºletilerek kontrol altýnda tutulabilecektir.
TBB ise bu kontrol görevini bankalarýn temsilcisi sýfatýyla; bankalarýn çýkarlarýný korumak, bankacýlýk sisteminin büyümesi, saðlýklý biçimde çalýºmasý ve bankacýlýðýn geliºmesi, rekabet gücünün arttýrýlmasý ve haksýz rekabetin önlemesi amaçlarý nedeniyle üstlenebilecektir.
88 Tespit 10
Türkiye’de Bankacýlýk Sektörünün net takipteki alacaklarý oldukça azalmýº durumdadýr. Dolayýsýyla burada yeni bir giriºim gerçekleºtirmek üzere risk alma payý bulunmaktadýr. Bu kaynak sayesinde, modelin gerektirdiði kaynak buradan saðlanabileceði gibi içerdiði risklere de karºý konulabilir.
Tablo 15 – Türkiye ’de Bankacýlýk Sektörünün Takipteki Alacaklarý ve Özel Karºýlýklarý
Türkiye’de Bankacýlýk Sektörünün Takipteki Alacaklarý ve Özel Karºýlýklarý 2001 2002 2003 2004 Takipteki Alacaklar 13886 10430 8628 6301 Özel Karºýlýklar 6518 6691 7642 5588 Takipteki Alacaklar ( Net ) 7368 3739 986 713 Kaynak : BDDK, TBB34 34 TBB a. g. e. ; s: 18
89 Tespit 11
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasý ( TCMB ) tarafýndan yönlendirilen para politikasý içinde piyasadaki nakit YTL , dolaºýmdaki para model ile daha fazla kontrol altýnda tutulabilecektir35.
35
Para Tabaný Aralýk 2004 ’te 19,19 Katrilyon TL iken 2005 Mayýs ayýnda 26,8 Katrilyon TL olarak gerçekleºmiºtir. Bknz. www.tcmb.gov.tr ; Para Politikasý Raporlarý 2004, 2005.
90 Tespit 12
Bankalarýn son zamanlarda reklam ve tanýtým faaliyetlerinde bulunduklarý iºletme bankacýlýðý, KOBÝ bankacýlýðý veya kurumsal bankacýlýk hizmetleri arasýnda tanýmladýklarý ve KOBÝ’lere yönelik ürün, hizmet ve uygulamalar doðrudan KOBÝFonKart modelini de içerecek ºekilde hýzlý ve kolay biçimde güncellenebileceðinden modelin yaygýnlaºmasý bu ºekilde de saðlanabilecektir.
91 Tespit 13
Türkiye’de bankacýlýk sektöründe faaliyet gösteren bankalar bilgi teknolojilerini sadece müºterilerine yönelik olarak deðil kendi iç-kurumsal iºlemlerin ve bankalararasý ödeme, aktarým ve takas sistemlerinde veya doðrudan borçlandýrma ve elektronik çek ( e – çek ) takasýnda da kullanmaktadýrlar.
Bu bakýmdan deðerlendirildiðinde; model için platform olarak seçilen POS aðý farklý bankalar tarafýndan tesis edilmiº, saðlanmýº veya ürettirilerek iºletmelerin kullanýmýna sunulmuº POS cihazlarýnda baºka bankalarýn KOBÝFonKartlarý da BKM tarafýndan gerçekleºtirilecek yazýlým güncellemesiyle doðrudan ve hiçbir ekstra özellik gerektirmeden kullanýlabilecektir.
Sonuçta; ara mutabakat mevcut POS aðýnda da banka veya kredi kartlarý için ayný biçimde kullanýlabilmektedir.
92 Tespit 14
POS cihazlarýnýn kullanýmý kullanýcýnýn bilgi ve tecrübe gereksinimi açýsýndan internet bankacýlýðýna göre daha kolay ve risksizdir. Çünkü; internet bankacýlýðýný kullanmama nedenleri veya kullanmayý tercih etmeme nedenleri arasýnda bulunan güvenlik riskleri POS aðýnda ayný ölçüde bulunmamaktadýr.
POS iºlemlerinde kartý okuyan POS cihazý anlýk ºifrelendirilmiº kart ve iºlem bilgilerini yine anlýk ileti ile çevirmeli að ( dial – up ) yardýmýyla hizmet sunucusuna veya mutabakat merkezine baðlanmakta; ºifreyi çözerek onay veren merkez onayý ºifreli biçimde geri göndermekte ve baðlantý kesilmektedir.
93 Tespit 15
Türkiye’de bankalarýn tesis maliyeti yüksekliði ve belli potansiyelleri içermesi gereken noktalarýn azlýðý nedeniyle ATM’lerin sayýsýný % 5 oranýnda arttýrabildikleri görülmektedir.
Buna karºýlýk POS cihazlarýnýn sayýca % 27 oranýnda ve oldukça hýzlý biçimde arttýðý görülmektedir.
Buna göre; önerilen model için kullanýlacak platform olarak daha çok sayýda iºletmeyi ve özellikle perakende ticaret iºletmesi olan KOBÝ’lerin tümünü halihazýrda kapsamasý nedeniyle POS aðý tercih edilmiºtir.
94 Tespit 16
Türkiye’deki Bankacýlýk Sisteminde bulunan bankalar toplam aktif büyüklüklerine göre sýralandýklarýnda ilk on bankanýn toplam aktifler, toplam mevduat ve toplam krediler içindeki ortalama paylarý yaklaºýk olarak % 81,3 düzeyindedir. Modeli benimsemesi halinde ilk on banka sayesinde kýsa sürede yaygýnlaºtýrýlmasý mümkün olacaktýr. Ýlk on bankanýn herhangi model için finansal kaynak ayýrabilmesi oldukça olanaklýdýr.
Tablo 16 – Bankacýlýk Sisteminde Yoðunlaºma ( % )
BANKACILIK SÝSTEMÝNDE YOÐUNLAªMA ( % )