Mobilya sektöründe iş kazaları

Ahşap ve mobilyacılık sektöründe en çok karşılaşılan sağlık sorunları, genç ve deneyimsiz işçiler arasında daha sık görülen kazalardan kaynaklanmaktadır. Sektörün yapısı itibariyle, çalışanların mesleki bir eğitime tabi olmuş olma oranlarının düşük olması ve işin makine başında öğrenilmesi kaza riskini arttırmaktadır. Bu kazaların önemli bir bölümü sıradan sıyrıklar ve kesiklerden oluşmaktadır. Ancak sıyrıkların ve kesiklerin enfeksiyon kapması sonucu ciddi hastalıklar da ortaya çıkabilir. Bunlarla birlikte kullanılan makinaların keskin olması ellerin ve parmakların kopmasına da neden olabilir. Ayrıca makinalar kullanılırken duruş bozuklukları, kas-iskelet sistemi ile ilgili rahatsızlıklara neden olmaktadır (anonim, 2012).

Turck ve ark (2012) yapmış olduğu bir çalışmada; tüm Avrupa genelinde, mobilya fabrikalarında 100.000’den fazla işçinin, işe gelmeme ve sonuç olarak üretim kaybına neden olan ciddiyeti değişken olan iş kazaları geçirdiği tahmin edilmektedir. Çalışmada söz konusu durumun, AB ülkelerinde mobilya sektöründe yaklaşık 1.200.000 kişinin istihdam edilmesine rağmen aslında sektör güvenliği konusundaki çalışmaların çok az olmasına bağlanmaktadır.

Aynı kaynakta; 2004 yılı verilerine göre, 15 AB ülkesinde üretim sektöründe 1.008.622 iş kazası meydana geldiği, kazaların standartlaşmış tekerrür oranının (her 100.000 kişideki kaza sayısı) 3.564 olduğu ve bu değer de 1999 yılına göre %20’den fazla bir azalışın göstergesi olduğu belirtilmiştir.

Turck ve ark (2012), çalışmalarında iş kazası sıklığının sebebini özellikle yeni üye devletlerdeki pek çok küçük ve orta ölçekli mobilya işletmesinin kullandığı kaynakların sınırlı olmasına, ileri düzeyde mesleki sağlık ve güvenlik bilgisine sahip olmamalarına, çalışanlar için sektördeki risk sınıflandırmasının çok geniş olmasına bağlarken en tipik kaza çeşitlerini aşağıdaki gibi sıralamaktadırlar:

a) Hareketli makinelerle temas; biçme, bükme, kesme, kumlama, kaplama makineleri, elektronik aletlerin kullanımı

b) Uçan/düşen nesnelerde dâhil olmak üzere hareketli nesneler tarafından darbe alma c) Hareketli araçlar tarafından darbe alma

31

e) İşleme, kaldırma veya taşıma sırasında meydana gelen yaralanmalar f) Aynı zeminde kaymalar, sekmeler, düşmeler

g) Aşağıda belirtilen yüksekliklerden

h) Çöken/devrilen bir şeylerin altında kalmak i) Boğulmak

j) Zararlı bir maddeye maruz kalmak veya temas etmek k) Ateşe maruz kalmak

l) Bir patlamaya maruz kalmak

m) Elektrik veya elektriksel akımla temas n) Bir hayvan tarafından yaralanma o) Şiddet eylemi

p) Diğer çeşit kazalar

q) Bu sınıflandırma içerisinde gösterilmeyen kaza

Turck ve ark (2012), bazı ülkelerin İSG konusunda daha iyi bir duruma gelebilmek için yapmış oldukları çalışma örneklerini aşağıdaki gibi açıklamaktadırlar:

a) Kendi kendine değerlendirme aracı: Makinenin cinsine göre kendi kendine değerlendirme aracı olarak kullanılabilen bir soru formu mevcuttur. Böylece sektördeki firmalar kendi makinelerin durumunu hem teknik hem de kullanım düzeyinde değerlendirebilirler. Soru formu iki bölümden oluşmaktadır; 17 çeşit kaza riskini azaltan veya ortadan kaldıran asgari güvenlik gereksinimleri ile ilgili ve makinelerin personel tarafından kullanılma biçimleri ile ilgili sorular içeren iki bölümden oluşmaktadır.

b) Tablo: Her bir makine tipi için, bir güvenlik tablosu mevcuttur. Bu tablonun amacı, tavsiyelerde dâhil olmak üzere makine güvenliğine ilişkin bilgileri sağlamaktır. Her bir tablo sektörde çalışan işçiler tarafından kolaylıkla kullanılabilecek açıklıkta ve basitlikte düzenlenmektedir.

İngiltere’deki sağlık ve güvenlik konusunda en iyi uygulama girişimleri ise şu aşamalardan oluşmaktadır:

a) Eğitim: Başlangıçta uygulanan jenerik eğitim programlarının yerine daha sonra sektöre özel pratik içerikli, çalışanın risk değerlendirebilme yeteneğinin geliştirildiği eğitimler geliştirilmiştir. Söz konusu eğitimlerin süreleri ve içerikleri aşağıda verilmektedir.

b) Sağlık ve Güvenlik Yönetimi Konusunda İki Günlük Sertifika Programı: Sağlık ve güvenlik sorunları ile ilgili sürekli çoğalan mevzuatlar ile en iyi uygulamalarının takip edilmesini kolaylaştırmak amacıyla yasal gereksinimlerin, risk değerlendirme

32

uygulamalarının, sektörel iyi örnek uygulamalarının takibinin ve özellikle bir günlük eğitim konusu olan Gürültü Kontrol Yöntemleri ile ilgili bilgilerin verildiği bir eğitim uygulanmaktadır.

c) Sağlık Açısından Tehlikeli Maddelerin Kontrolü Konusunda Bir Günlük Program: Ahşabın işlenmesi sırasında ortaya çıkan tozlar ve kullanılan çözücüler ahşap işleme sırasında yaygın olarak görülen tehlikeli maddelerdir. İşçilerin yaklaşık 2/3’si veya daha fazlasının yasal limitlerin üzerinde ahşap tozuna maruz kaldığı, işletmelerin sadece 1/3’inin öngörülen tehlikeli madde risk değerlendirmelerine sahip olduğunu göstermiştir. Bu bir günlük kurs yöneticilerin ahşabın işlenmesi sırasında ortaya çıkan toz ve kullanılan çözücülerin oluşturduğu tehlikeleri tanımlaması, değerlendirmesi ve kontrolüne yardımcı olacak şekilde tasarlanmıştır.

Belçika; Hükümet ve Sosyal Taraflar adı altında oluşturduğu iki grubun meslek kazalarının önlenmesi amacı ile yerine getirmeleri gerekli olan yükümlülüklerle tanımlamaktadır.

Grupta yer alan Hükümet kavramını organizatör, müfettiş ve eğitmen olarak tanımlamaktadır. Hükümet’in sorumluluklarını ise şu şekilde belirlemektedirler:

‘Yasa Koyucu’ olarak hükümet, işverenlerin üzerine belirli sayıda mecburiyetler yükler. Örneğin bir işveren;

a) Mesleki bir kazanın sebep olduğu tıbbi masrafları ve gelir kaybını zorunlu sağlık sigortasından daha iyi karşılayacak bir zorunlu sigorta yaptırmalıdır,

b) Harici bir sektörel tedavi servisine bağlı olmalıdır, c) Firmada bir güvenlik şefi tayin etmelidir,

d) Firmada bir danışma organı oluşturmalıdır, e) Yıllık risk analizleri yapmalıdır,

f) Yıllık bir rapor hazırlamalıdır,

g) “Ciddi” bir mesleki kaza olması durumunda belirli sayıdaki yetkilileri haberdar etmeli ve ayrıntılı bir rapor hazırlamalıdır.

h) İşveren çalıştığı sigorta şirketini önemsiz olsa bile meydana gelen her bir meslek kazasından haberdar etmek zorundadır.

‘Müfettiş’ olarak hükümet “ciddi” bir meslek kazası olayında belirli incelemeleri yürütebilecek müfettişler tayin etmiştir.

‘Eğitmen’ olarak hükümet, kaza önleme danışmanları ve güvenlik koordinasyonu için eğitim kursları düzenlemektedir. Bu eğitim kurslarının seviyesi özellikle firmanın boyutuna

33

ve faaliyet alanına bağlıdır. Hükümetin servislerine buna ihtiyacı olduğunu hisseden herkes tarafından başvurulabilir.

Grupta yer alan Sosyal Taraf yükümlülüğünden ise şu şekilde bahsedilmektedir: Sektör seviyesinde, sosyal taraflar sektördeki firmalar için “minimal” ya da “genel” standartlar şeklinde hizmet eden toplu sözleşme anlaşmalarını akdederler, belirli konularda, ihtiyacı olan firmalar için bir “model” olarak kullanılan “çerçeve anlaşmaları” yaparlar. Her iki yılda bir, sosyal taraflar iki yıllık dönem için çözümlenmesini istedikleri sorunlar üzerinde müzakereler yaparlar. Toplu anlaşmalar yetkili hükümet makamları tarafından tescil edilir ve sektördeki tüm firmaların, hatta kabul edilmiş bir işçi birliğine üye olmayan firmaların bile bunlara riayet etmesini sağlamak açısından zorunlu bir uygulama olduğu açıklanabilir.