Mobil Konut ve Mimari Yaklaşımları

Konut, kullanıcısına göre şekillenen, hem temel, hem de kişiye özel ihtiyaçların karşılandığı, aslında karmaşık bir yapı tipidir. Konut bu faaliyetlerin gerektirdiği mekânları ve bu mekânların organizasyonunu içermektedir. Kullanıcılar, bu noktada konutlarını belirlerken; hem kişisel ihtiyaçlarını, hem de sosyal ihtiyaçlarını karşılayacağı türden mekânları tercih etmektedirler. Bu ihtiyaçları gerçekleştirmek için konut içerisinde uyuma, yemek pişirme, yemek yeme, yıkanma, dinlenme, çalışma ve konuklarını ağırlamak için özelleşmiş mekânlar içermektedir. Mobil konutlar, bu faaliyetlerin neredeyse tamamını statik konutlara göre çok daha küçük bir mekân içerisinde çözüldüğü konut tipini oluşturmaktadır (Tuncel, 2007).

Mobil konutlar da dâhil olmak üzere, bütün konut tipleri kullanıcılarının konfor taleplerini yerine getirmek için içerdiği yapısal sistemlerin düzenli olarak çalışmasını gerektirmektedir. Bu sistemler; elektrik tesisatı, temiz su ve atık su tesisatı, ısıtma ve soğutma tesisatları ve iletişim tesisatı olarak nitelendirilmektedir. Bu sistemlerin her birinin kendilerine ait ekipmanları mevcuttur. Mekân içerisinde ekipmanlar, tavan ve duvalarda, planlamanın gerekli yerlerinde boşluklar veya şaftlar bırakılarak gizlenmektedir. Bu boşluk ve şaftlar, iç mekânın kullanımını etkilemeyecek şekilde

- 91 -

tasarlanmaktadır. Bu ekipmanlar statik konutlardan farklı olarak mobil konutlarda projeye özel olarak standart parçaların birleştirilmesiyle oluşturulmaktadır. Mobil konutların elektrik ihtiyacı; akü veya jenatörle karşılanmakta, temiz su ve atık su için ayrı depolara ihtiyaç duyulmaktadır. Isıtma ve soğutma sistemleri ise; özel klima sistemleri ile çözülmektedir (Tuncel, 2007).

Şekil 3.5 Tesla – The Tesla Tiny House – Sistem Ekipmanları (Arciblox, 2018)

Konutların aksine, kullanıcıların isteklerini küçük metrekareler içerisinde çözüme kavuşturabilmeleri için oldukça esnek olarak tasarlanmaktadırlar. Esneklik kavramı ise adapte edilebilirlik ve değişebilirlik kavramları ile ortak paydada toplanmaktadır.

­ Adapte Edilebilirlik: Kolayca uyum sağlamak.

­ Değişebilirlik: İleri aşamalarda değişen koşul ve isteklere ayak uydurabilmesi için yeni biçim ve organizasyona izin vermek.

Friedman’e (2002) göre; konut üzerinde esneklik gereksinimi, üç aşamada vurgulamaktadır;

­ Tasarım Aşamasında: Konut iç mekân kurgusunda ve konut dış çeper tasarımında.

­ Yapım Aşamasında: Konut çeper ve iç mekân yapımında kullanılan malzeme ve yapım tekniklerinin, ileri zaman diliminde değiştirebilir ve yeni değişimlere ayak uydurabilir olmasında.

­ Kullanım Sırasında: Aile yapısındaki değişimlere olanak sağlamasında. Örneğin aileye yeni bir bireyin katılmasında veya aileden bir üyenin ayrılmasında, mekân organizasyonunun değiştirilebilir ve yerini alacak fonksiyonlara hızla cevap verebilir olmasında.

- 92 -

Bu bağlamda esnekliğin konut tasarımında ne denli önemli olduğu gözler önüne serilmektedir. Mobil konutlar statik konutlardan daha hızlı bir şekilde esnemeye adepte olması mümkündür.

Şekil 3.6 Eduard Böthlingk – Mobil Camping (saltnpaper, 2018)

Eduard Böthlingk tarafından tasarlanan “Mobil Camping”, esnekliğin mimari yaklaşıma olan yansıması görülmektedir. İstenildiği zaman kapanıp açılan kanatları sayesinde, istenilen ölçülerde ve istenilen aktivite sırasında değişebilmektedir. Konuk ağırlamadan, yemek pişirmeye, uyumadan çalışmaya ve yıkanmaya kadar bütün aktiviteleri barındıran “Mobil Camping”, istenildiğinde yapılacak aktiviteyi değiştirebilme olanağı sağlamaktadır.

- 93 -

Esneklik, mobil konutların iç mekânlarına olumlu etki bırakmaktadır. Hareketli duvarlar, mekân bölücüleri oldukça sık kullanılan esneklik ögeleridir ve bu ögeler tavan veya tabana bağlı olmadıkları için, herhangi bir yük taşıma konumunda değillerdir. Böylelikle, isteğe bağlı bir şekilde konutun ihtiyacı olan bölümünde rahatlıkla kullanılabilirler. Aynı zamanda bu unsurların içerisinden elektrik kabloları da geçebildiği için, elektronik aksamların rahat kullanımını sağlanmaktadır (Tuncel, 2007).

Teknoloji de, mobil konut mimari yaklaşımını etkileyen önemli unsurlar içerisindedir. Teknoloji ile birlikte, mobil konutların esneklikleri gelişmekte ve kullanıcı taleplerini en kısa sürede karşılayabilmektedir. Teknoloji ile hızlı bir biçimde değişen günlük yaşam mekanikleri ve tasarım yansımaları, mobil konut mimarisi üzerinde de etkili olmuştur. İç mekân donlatılarının esnek ve değişebilirlik özelliği ile; açılır-kapanır mekanizmalar, katlanır-taşınır ögeler ile mobil konutlar geleneksel mobilyalardan arındılarak, nötrleşme yönünde ilerleme göstermiştir (Ak N. , 2006).

Bu tip yapısal donatılar, teknolojinin bir getirisi olarak kullanıcı ihtiyaçları paralelinde tasarımları sürekli değişmekte ve gelişmektedir. Teknoloji ile esneklik bir arada kullanıldığında mobil konutların dar olan iç mekânlarında, en az alan kaybı ile maksimum kullanım sağlanmaktadır. Bunun yanı sıra, konut yapım tekniklerinde de esneklik yansımalarını bulmaktadır. Hazır yapım teknikleri ve teknoloji ürünü yapı malzemeleri ile, konutun özünde esneklik sağlanmaya başlanmıştır.

- 94 -

Makinelerin günlük yaşamda kullanıcıların hizmetine girdiğinden bu yana, hareketsizlik ve köksüzlük gibi yaklaşımlar ortaya çıkmıştır (Jenks, 2000). Kullanıcıların iş alanlarına göre hareket ve göç etmeleri, toplumsal olarak hareketliliği de beraberinde getirmiştir. Toplumsal hareketliliğe uyum sağlayamayan konutların yerini mobil konutların alma durumu gündeme gelmiştir. Kullanıcılar zaman geçtikçe konutları nesiller boyu devam edecek olan geleneğin bir parçası olarak görmeyi bırakmaya başlamışlardır (Friedman, 2002).

Mobil konutların toplumsal ve sosyal değişimlere adapte olabilme yetenekleri, belirli bir çevre içerisinde belirli bir süre boyunca istenilen mekâna dönüşebilmesi ile; kullanıcılara daha iyi olanaklar sağlanacağı düşünülmüştür. Statik konutun oturmuş durumu, kullanıcıların hareketlilik yaklaşımı ile uyumlu değildir. Hareketlilik olgusu, mobil konutun mimari yaklaşımının belirleyici özelliklerindendir.

Şekil 3.9 New Frontier Tiny House – Alpha – Dış Cephe Görünümü (New Frontier Tiny Homes, 2019)