MISIR ARAP CUMHURİYETİ

Topraklarının büyük bir kısmı Kuzey Afrika’da yer alan Mısır Arap Cumhuriyeti, Sina Yarımadası’nda bulunan toprakları yoluyla bir Orta Doğu ülkesi olarak da be-timlenmektedir. Mısır 1922 yılında Birleşik Krallık mandasından kurtulmuş, 1953 yılında da ülkede cumhuriyet ilan edilmiştir. Şu anda Mısır’da yarı başkanlık sistemi uygulanmaktadır. Antik Mısır uygarlığının hüküm sürdüğü topraklarda kurulmuş olan Mısır, Afrika ve Asya kıtalarının birleşme noktasında bulunan, gelişmiş bir ekonomiye, önemli bir turistik potansiyele, istikrarlı bir politik yapıya sahip olan bir ülke olması dolayısıyla Orta Doğu’da önemli bir aktördür.

Mısır toplamda 1.001.450 km²’lik bir yüzölçüme sahip olup, kuzeydoğuda Fi-listin ve İsrail, güneyde Sudan, batıda Libya ile komşudur. Ayrıca kuzeyde Akdeniz, doğuda Kızıldeniz’e kıyısı bulunmaktadır. Nil Nehri çevresinde bulunan topraklar yerleşmelerin yoğunlaştığı alanlar olarak göze çarpmaktadır. Ülkenin başkenti Ka-hire de Nil Nehri kıyısına kurulmuş kentlerden biridir. Mısır’da Nil Nehri etrafındaki bölgelerde ılımlı bir iklim görülmektedir. Geriye kalan kısımlarda ise çöl iklimi hü-küm sürmektedir. Ülke topraklarının % 3,6’sı tarım alanıdır (Dünya Bankası, 2007).

Dünya Bankası istatistiklerine göre Mısır’ın 2009 yılındaki toplam nüfusu 82,999,393 kişi olup, km²’ye 82,9 kişi düşmektedir. Ülkedeki nüfus artış oranı aynı dönem için % 1,8 olarak ölçülmüştür. Mısır nüfusunun neredeyse tamamı (% 99’u) Mısırlıdır. Ülkedeki dinî yapı incelendiğinde, ülke nüfusunun % 90’ının Müslüman (çoğunlukla Sünni), % 9’unun Kıpti ve % 1’inin Hristiyan olduğu görülmektedir.

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı İnsani Gelişmişlik Raporu 2010’da, Mısır 169 ülke arasında 0,620 gelişmişlik değeriyle 101. sırada yer almıştır.

2.10.2. Ekonomik Özellikler

Mısır Arap ülkeleri içinde Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Cezayir’in ardından dördüncü büyük ekonomidir. Hizmet sektörü (kamu yönetimi, turizm ve Süveyş Kanalı) GSYİH’nin % 50’sini oluşturmaktadır. Tarım ve imalat sanayi de diğer önemli sektörlerdir. 2003-2008 yılları arasında yapılan ekonomik reformlarla daha açık bir yapıya kavuşan Mısır ekonomisi artan yabancı yatırımlar dolayısıyla ekonomik krizden az etkilenen ülkelerden birisi olmuştur. Haziran 2010 tarihinde güncellenen Dünya Bankası İş Yapma Kolaylığı Sıralaması’nda Mısır 183 ülke ara-sında 94. sırada yer almaktadır.

Dünya Bankası 2009 verilerine göre Mısır’ın Gayri Safi Yurtiçi Hasılası yaklaşık 188,5 milyar Dolar, büyüme oranı ise % 4,6 olarak gerçekleştirmiştir. GSYİH’nin sektörlere göre dağılımı incelendiğinde, hizmetler sektörünün ön planda olduğu gözlemlenmektedir. Hizmetler sektörünün GSYİH içindeki payı % 48,7 iken, sa-nayinin payı % 37,6, tarım sektörünün payı ise % 13,7 olarak ölçülmüştür (CIA, 2009). Kişi başına düşen milli gelirin 5.960 Dolar olarak ölçüldüğü Mısır’da, 2009 yılı enflasyon oranı % 11,8 olarak hesaplanmıştır (Dünya Bankası, 2009). Tahmin-lere göre 2009 yılı işsizlik oranı % 9’dur.

IMF verilerine göre Mısır’ın 2009 yılı ihracatı bir önceki yıla göre 6 milyar Dolar azalarak 47 milyar Dolar, ithalatı ise bir önceki yıla göre 3 milyar Dolar azalarak 59,9 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Yine 2009 yılı verilerine göre, Mısır yak-laşık 13 milyar Dolar dış ticaret açığı vermiş, dış ticaret hacmi de 107 milyar Dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. 2010 yılı dış ticaret hacminin 103 milyar Dolar olması öngörülmektedir.

Mısır ihracatının ilk sıralarında yer alan ham petrol ve petrol ürünlerinin toplam ihracat içindeki payı 2006’da % 52,2, 2007’de % 46,2, 2008’de % 49,6, 2009’da ise % 45,6’dır (ITC). Bitmiş ürünler ve yarı mamüller ihracatın geri kalan kısmını oluşturmaktadır. Bunların başlıcaları demir çelik, elektrik kabloları, bakır levhalar ve tekstil ürünleridir. Mısır’ın ihracatında, EIU 2008 yılı verilerine göre, % 10,4 payla İtalya ilk sırada yer almaktadır. İtalya’yı sırasıyla ABD (% 7,8), İspanya (%

6,8) ve Suriye (% 5,2) takip etmektedir. CIA 2009 yılı verilerine göre ise Mısır’ın ihracatında ülkelerin payı şu şekilde gerçekleşmiştir: ABD % 7,95, İtalya % 7,26, İspanya % 6,78, Hindistan % 6,69, Suudi Arabistan % 5,53, Suriye % 5,3, Fransa

% 4,39 ve Güney Kore % 4,27.

Ülkenin, ithal ettiği başlıca ürünler ise petrol yağları, buğday, demir/çelik dö-küntü ve hurdaları, altın, mısır, binek otomobiller, steyşın vagonlar ve elektrikli cihazlardır. ABD, (% 10,5) Mısır’ın ithalat yaptığı ülkeler sırasında birinci sıradadır.

Bu ülkenin ithalatında Çin % 10,2 payla ikinci sıradadır. Bu ülkelerden sonra İtalya (% 7,4) ve Almanya (% 6,9) gelmektedir. CIA 2009 yılı verilerine göre ise Mısır’ın

ithalatında ülkelerin payı şu şekilde gerçekleşmiştir: ABD % 9,92, Çin % 9,63, Al-manya % 6,98, İtalya % 6,88 ve Türkiye % 4,94.

2.10.3. Türkiye ile Ticari İlişkiler

Türkiye ile Mısır arasında birçok alanı kapsayan işbirliği anlaşmaları mevcuttur.

Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması, Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşma-ları ve Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi yürürlüğe girmiş önemli anlaşmalardır.

Tüm bu anlaşmalara Serbest Ticaret Anlaşması’nın da ilave edilmesiyle iki ülke ara-sındaki ticari ve ekonomik ilişkilerin yasal boyutu tamamlanmıştır. Bunun yanında iki ülke Barselona Süreci’nin de tarafları olup, iki ülke arasında imzalanan STA bu alanda da önemli bir adım oluşturmaktadır.

2006 yılında iki ülke arasında 1,1 milyar Dolar düzeyinde olan dış ticaret hacmi artarak devam etmektedir. Tablo incelendiğinde görülüyor ki, 2007 yılında 1,5 mil-yar Dolar, 2008’de 2,3 milmil-yar Dolar, 2009 yılında ise 3,2 milmil-yar Dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. TÜİK verilerine göre Türkiye 2009 yılında toplam 2.618.193.267 Dolar ihracat, 641.551.791 Dolar tutarında ithalat gerçekleştirmiştir. Türkiye’nin Mısır’a yaptığı ihracatın 2007’de 900 milyon Dolar iken 2009 yılında yaklaşık % 200 artış göstererek yaklaşık 2,6 milyar Dolar’a yükselmesi dikkat çekici bir un-surdur. 2010 yılında iki ülke arasındaki dış ticaret hacminin az da olsa küçüldüğü, Türkiye’nin ihracatının % 13 azalırken, ithalatının % 44 artış gösterdiği görülmek-tedir.

Tablo 11 : Türkiye-Mısır Dış Ticareti (Bin Dolar)

Türkiye’nin Mısır’a ihraç ettiği ürünlerin başında demir/çelik çubuklar, petrol yağları, demir/alaşımsız çelikten yarı mamuller, çimento, otomobil, steyşın vagon-lar, sentetik lifler ve baklagiller gelmektedir. Türkiye’nin Mısır’dan ithal ettiği ürün-ler demir-çelik mamulürün-leri, kimyasal gübreürün-ler, karbon, pirinç, pamuk ipliği ve bakır tellerdir.

Mısır’a yapılan ziyaretlerde Türk vatandaşlarına uygulanan vize prosedürü şu şekildedir: Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeye tabidir. Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri vizeden muaftır. Türkiye’ye Mısır’dan gelen yabancı ziyaretçi sayısı 2010 yılı Ocak-Ekim döneminde toplam 51.772 kişidir.

Yıllar   İhracat   İthalat   Dış  Ticaret  Dengesi   Dış  Ticaret  Hacmi  

2005   687.299   267.246   420.053   954.545  

2006   709.353   392.524   316.829   1.101.877  

2007   902.703   679.932   222.771   1.582.635  

2008   1.426.450   942.817   483.633   2.369.267  

2009   2.618.360   641.379   1.976.981   3.259.739  

   2010*   2.261.286   926.280   1.335.006   3.187.566  

Kaynak:  DTM.  (*)  TÜİK  Geçici  veriler.  

2.11. SURİYE CUMHURİYETİ