Mimari ve teknik özellikler yönünden karşılaştırılması

Cenova'da 17. yüzyıla kadar giderek genişleyen alanlarda surlar inşa edilmişse de, bu döneme kadar deniz surlarının bulunmadığı bilinmektedir. Galata'da ise, Cenova'dan farklı olarak deniz surları bulunmaktadır. Bunun nedeni Cenova'nın güvenli bir limana sahip olması, buna karşın Galata'nın hemen karşı kıyısında Cenevizler'in en büyük rakipleri olan Venedikliler ve Bizans İmparatorluğu'nun bulunduğu Konstantinopolis'in yer almasıdır. Galata'da bulunan Cenevizler deniz yönünden

gelecek saldırılara karşı kendilerini garanti altına almak istemişlerdir. İki kentin surları arasında gözlenen bu temel ayrım, coğrafi ve politik ilişkilerden kaynaklanmaktadır.

Her iki kentte de surların temel yapı malzemesini taş oluşturmaktadır. Ancak, Galata Surları'nda taş sıralarının arasında tuğla parçalarının kullanıldığı da görülmektedir. Bu uygulamaya Cenova Surları'nda nadiren rastlanmakla beraber, tuğlanın yalnızca onarım için kullanıldığı düşünülmektedir.

Surların mimarisi iki kentte farklılık göstermektedir. Galata Surları'nın 1303 ve 1349 tarihlerindeki ilk iki dönemine ait kısımlarında görülen, kemerlerle desteklenen sur mimarisi Cenova'da günümüzde mevcut olan surlarda görülmemektedir. Fakat sonraki dönemlere ait surların birbirine yakın kalınlıklarda inşa edildiği anlaşılmaktadır: Cenova'da XIV. yüzyılda yapılan surların kalınlığının 1.50-1.75 m olduğu kaynaklarda geçmektedir; Galata'da ise, kemerlerle desteklenmeyen surların 1.60-1.80 m kalınlıkta olduğu görülmüştür. Galata Surları üzerinde bulunan atış delikleri Cenova Surları'nda görülmemektedir, surlar üzerinde böyle bir mimari unsur var idiyse de günümüze ulaşamadığı anlaşılmaktadır.

Cenova'da XII-XIII. yüzyıllarda yapılan Barbarossa Surları'nda, Porta Soprana'nın güneyinde surların iki kademeli olduğu görülmektedir (Şekil 3.109). İç cephede bulunan sur, dış cephede bulunan surun yaklaşık yarısı kadar yükseklikte olup, hem burada hem de dış cephede seğirdim kotu bulunmakta, üst kota merdiven aracılığıyla ulaşılmakta, kuleye de bu üst kottan giriş yapılabilmektedir. Böyle bir sistem Galata Surları'ndan günümüze kalan parçaların hiçbir yerinde görülmemektedir.

Cenova'da X. yüzyılda yapılan Porta Soprana ve XII-XIII. yüzyıllarda yapılan Porta dei Vacca anıtsal kapılarının iki yanında bulunan U planlı kuleler dışında Galata'da geçmişte var olduğu bilinen kule ya da burçların benzerleri bulunmamaktadır. Cenova'nın XIV. yüzyıl surlarında bulunan burçlar ise mızrak ucu denilen şekilde sur hattından dışarı doğru çıkma yapmakta olup, kule biçiminde değildir. Ancak, bu surlar 16. yüzyılda müdahale gördüklerinden özgün durumlarına dair yorum yapılamamaktadır. Galata'da Cenova'dakilere benzer kapı kuleleri olup olmadığı da bilinmemektedir. Mevcut haritalardan, iki yanında kule bulunan tek kapının Tophane Kapısı olduğu anlaşılmaktadır (Şekil 3.110). Ancak, artık mevcut olmayan bu kapıya

ait, günümüze ulaşabilmiş ve özgün durumunu yansıtan bir görsel veriye ulaşılamamıştır.

Şekil 3.109 : Cenova'da iki kademeli sur parçası (Sur, 2013).

Cenova'da bulunan kapı kuleleri, Galata Surları'ndan günümüze ulaşabilmiş burçlara kıyasla daha yüksek kulelerdir. Porta dei Vacca'nın özgün cephesi büyük oranda bozulmuş, etrafı yapılarla sarılmış ve mevcut mekanlar bu yapılar tarafından kullanılmakta olduğundan kulelerinin mimarisi hakkında yorum yapmakta güçlük çekilmektedir. Bu durumda yalnız Porta Soprana üzerinden değerlendirme yapılabilmektedir. Porta Soprana'nın her bir kulesinin üç girişi bulunmaktadır: Bunlardan ilki, iç cephede zemin katta bulunan kapılar; ikincisi, surların seğirdim kotu seviyesinde yan cephelerde bulunan kapılar; üçüncüsü ise seğirdim kotu seviyesinde, kuleler arasında birbirine geçişi sağlayan kapılardır (Şekil 3.111, Şekil 3.112).

Şekil 3.111 : Porta Soprana kapı kulelerinin girişleri (Sur, 2013).

Seğirdim kotu seviyesinden sonra iç cephede üst üste iki adet sivri kemerli açıklık bulunmaktadır. Bu açıklıklardan kulelerin içi görülmektedir. Dikkatle incelendiğinde

atış deliklerinin de kesme taştan yapıldığı anlaşılmaktadır (Şekil 3.113). Galata'da ise bu pencerelerin yapımında her zaman tuğla kullanıldığı görülmüştür.

Şekil 3.112 : Porta Soprana kapı kulesinin seğirdim seviyesindeki girişi (Sur, 2013).

Kulelerin ön cephelerinde yalnızca atış delikleri bulunmakta olup, bunlardan başka açıklık yoktur. Atış deliklerinden büyük tüm açıklıklar yan ve arka cephelerde bulunmaktadır. Kuleler üzerinde görülen tüm bu boşluklar, Galata Surları'na ait burçlarda görülebilen boşlukların işlevinin anlaşılmasına da yardımcı olmaktadır. Porta dei Vacca'nın bir kulesinde ve Porta Soprana kulelerinde görülen bir diğer özellik ise, kat silmeleri ve dekoratif küçük kemer dizileridir. Bölüm 3'te Galata Surları'na ait veriler incelendiğinde görüldüğü gibi, Galata Surları ve burçları da bir çok gravür ve çizimde bu dekoratif elemanlarla tasvir edilmiş olmasına rağmen, günümüze ulaşan kısımların neredeyse hiçbirinde bunların varlığına dair ipucu olabilecek bir bulguya rastlanmamıştır. Yalnızca Galata Kulesi'nden Bankalar Caddesi'ne inen surlar üzerindeki ilk burçta bir silme bulunmaktadır. Porta Soprana'da kapının üst kısmını oluşturan, kuleler arasındaki geçiş kısmında ve kulelerin platform seviyesinde lale biçiminde dendanlar, bunların üzerinde de atış delikleri bulunmaktadır (Şekil 3.114, Şekil 3.115). Galata Surları'nda ve burçlarında ise dendanların düz veya harpuştalı olduğu, bunların bir dizi atış deliği oluşturduğu fotoğraf ve gravürlerden öğrenilmektedir. Fakat günümüzde mevcut olan sur ve burçlarda dendanlara air bir iz bulunmamaktadır.

Şekil 3.114 : Porta Soprana kapı kulelerinde dendanlar ve dekoratif elemanlar (Sur, 2013).

Şekil 3.115 : Porta dei Vacca kapı kulesinde dendanlar ve dekoratif elemanlar (Sur, 2013).

Cenova ve Galata Surları'nda bulunan kapıların mimari ve yapısal ayrıntılarının nitelikleri hakkında detaylı yorum yapılamamaktadır. Galata Surları'ndan kalan tek kapı Harup Kapı'dır ve üzerinde armalı bir kitabesi olan, yarım daire kemerli, sade bir geçitten ibarettir. Cenova Surları'ndan kalan Porta dei Vacca ve Porta Soprana kapıları ise renkli taşlarla örülmüş, dekoratif elemanlar barındıran, anıtsal geçitlerdir. Burada da kapıların üstünde kitabeler bulunmaktadır.