Mikrolifler

Doğrusal yoğunluğu 1 dtex veya altında olan liflere mikrolifler denir. Eğer incelikleri 0,3 dtex'in altında ise bu liflere süper mikrolifler denir. Aşağıdaki Çizelge 2.4‟de liflerin inceliklerine göre sınıflandırılması gösterilmiştir [56].

Çizelge 2.4 : Liflerin inceliklerine göre sınıflandırılması.

Lif inceliği, dtex Lif sınıfı

>7,0 Kaba

7,0-2,4 Orta incelik

2,4-1,0 İnce

1,0-0,3 Mikro

<0,3 Süper mikro

Mikroliflerin sahip olduğu önemli özellikler şunlardır;  Oldukça düşük doğrusal yoğunluk,

 Dökümlülük,

 Yumuşak ipeksi tutum,

 Kolay yıkanabilme ve kolay kuru temizlenebilme,  İyi çekme dayanımı,

 Yüksek mukavemet,

 Yağmur, soğuk ve rüzgâra karşı izole edebilme,  Antialerjik,

 Düşük elektrostatiklenme,

 Süper emici (suda kendi ağırlığının 7 katını emme kapasitesi) özellik,  Diğer liflere nazaran 3 kat hızlı kuruyabilme,

 Parlaklık ve karakteristik renk,  Düşük eğilme dayanımı,  Hızlı gerilim bırakma,

 Baskılı kumaş üretiminde konvansiyonel kumaşlara nazaran daha net ve keskin desenler elde edebilme.

Sürekli filament mikrolif üretimi üç temel yöntemle gerçekleştirilmektedir. 1.Soyma yöntemi

2.Eriyikten çekme yöntemi 3.Bikomponent yöntemi

işleyemezler. Yani dıştan etki eder ve parçalar. Şekil 2.35‟de soyma yöntemi ile mikrolif üretimi gösterilmiştir. Makro moleküllerin sabunlaşarak parçalanmış, dıştan ince tabakalar halinde soyulması şeklinde olur. Ancak soyma sonucu liflerin ve dolayısıyla tekstil mamulünün dayanımlarında bir azalma meydana geldiğinden soyulan liflerin kısmın, elyaf ağırlığının %18-25‟i geçmemesi gerekmektedir. Bu nedenle, soyma yöntemi ile liflerin inceltilmesi imkânı oldukça kısıtlıdır. Fakat soyma işlemi sonucu liflerin görünüm, tutum ve boyanabilme özelliklerine meydana gelen olumlu gelişmeler nedeniyle, bu işlem gittikçe yaygınlaşan bir uygulama alanı bulunmaktadır.

ġekil 2.35 : Soyma yöntemi ile filament mikrolif üretimi.

Eriyikten çekme yöntemi ile poliamid, polipropilen vb. liflerin çekiminde kullanılan konvansiyonel sistemlerde elyaf eriyiği çok ince düselerden çekilerek mikro elyaf elde edilmektedir. Üretilen liflerde ve ipliklerde yeterli düzgünlüğün sağlanması için özellikle eriyik homojenliği ve lifleri soğutma, çekme ve sarma sistemlerinde farklılıklar gerçekleştirilmiştir. Bu şekilde 0,3-1 dtex arasında inceliğe mikro filamentlerin çekimi yapılabilmektedir.

Bikomponent liflerden mikrolif üretimi için başlıca üç yöntem kullanılır.  Denizde ada tipi (gömme bikomponent lif)

 Ayırma tipi

Denizde ada tipi, çok ince çekirdek ve kalınca bir mantodan oluşan iç içe tipte bikomponent liflerin, manto kısmını uygun bir çözeltide çözme sonucu lif elde etme yöntemidir. Çözülen manto kısmının geri kazanılmasına rağmen, ekonomik olmadığından büyük ölçüde uygulama alanı bulamamıştır. %75-85‟i kaplayan fibriller kısmı ve %15-25‟ini kaplayan matris kısmı farklı bileşenlerden oluşmaktadır. Segmanların ve matrislerin bikomponent lif içinde yerleşimi için çok değişik imkânlar mevcuttur. Bu şekilde matris-fibril düzenlemesiyle 0.1 dtex ve daha ince olan mikro liflerin üretimi mümkün olmaktadır. Bu lifler çok ince olduklarından dolayı süper mikro olarak tanınmaktadır. Bu süper ince lifin üretimi, iki tip eritilmiş polimer, eğirme sırasında polimer halinde karıştırıldığı zaman farklı iki polimer bileşeni lif boyunca uzatılmaktadır. Şekil 2.36‟da bu yöntemle üretilmiş lif kesiti görülmektedir.

Bu deniz-ada polimerden lif çekimi olup, kesit denizde dağıtılmış adacıklar görüntüsündedir. Lifler birlikte çekildikten sonra deniz kısmını oluşturan polimer, bir çözücüde eritilmekte ve geriye süper ince lif haline gelecek kısım kalmaktadır. Ayırma tipinde ise, deniz-ada tipi ile aynı şekilde lif çekildiği, bir lif demetinde adacıklar haline gelecek bir polimer ve deniz formunu oluşturacak farklı bir polimer aynı anda huni şeklinde bir düzeden geçirilmekte ve deniz kısmı süper ince lif üretmek için çözülmektedir. Süper ince lifin çapı, adacıkların sayısını ve deniz-ada bileşenlerinin oranlarını değiştirerek kontrol edilmektedir. Bu yöntemde, radyal yarıklı içyapısı olan eğirme jeti memesi kullanılmaktadır. Şekil 2.37‟de ayırma tipi mikrolif üretim prensibi görülmektedir.

İç ve dış kısımlarının farklı polimer bileşenleri düzeden geçirilmektedir. Polimerler birbiriyle uyumlu olmadıklarından çekim ve katılaşma sonrası ortaya çıkan şişme, çekme ve mekanik zorlanmalarla iki bileşen soyulmakta ve yarılmaktadır. Süper ince lifler dış kısmı oluşturan liflerin bir araya getirilmesi yoluyla elde edilmektedir [57].

ġekil 2.36 : (a) Denizde ada tipi mikrolif üretimi (b) Denizde ada tipi yöntemi ile üretilmiş lifin manto kısmı eritilmeden önceki görünümü.

ġekil 2.37 : Ayırma tipi mikrolif üretim prensibi.

Hidrofobik olan poliesterin su emme kapasitesi liflerin dış yüzeylerine bağlı olarak belirlenir. Hidrofil liflerden farklı olarak poliester emdiği suyu yüzeyinde tutar. Ayırma işlemi ince, sıkıca paketlenmiş ve düzgün kapilar borular oluşturur. Su emilimi geniş bir yüzey tarafından yapılır. Ayırma işlemi kumaşın özelliğini değiştirir. Farklı ayırmalar farklı kapilar boşluk mesafelerini sağlar ve dolayısıyla kumaşın nem almasını değiştirir [58].

Son olarak çok katmanlı tipte ise birbiri ile uyuşmayan iki polimer, paralel bir yapı üretmek için bir bikomponent düzesinden eşzamanlı olarak püskürtülür. Bu işlemin avantajı; özel organik çözücülerin birlikte hazırlandığı ve tüm püskürtülen polimerin kullanıldığı basit ayırım işleminde yatmaktadır. Bu liflerden üretilen tekstil ürünlerinin görünümleri, tutumları ve fiziksel özellikleri, polimer tipinin uygun seçimi, enine kesiti ve iki bileşenin oranlarına göre değişmektedir. Şekil 2.38‟de çok katmanlı tip üretim prensibine göre üretilmiş mikrolif kesiti görülmektedir.

ġekil 2.38 : Çok katmanlı tip üretim prensibine göre üretilmiş mikrolif kesidi. Mikrolifler yaygın olarak spor tekstillerinde kullanılmaktadırlar. İki katlı örme kumaşlardan elde edilen yüzeyin dış katmanında pamuk, iç katmanında ise polipropilen kullanıldığı zaman spor yapan kişiye ekstra konfor vermektedir [59]. Poliester mikroliflerin nem alma açısından konfor özellikleri poliester-pamuk karışımlarınkinden ve mikro olmayan poliester liflerinden daha iyidir. Polipropilen kullanılması durumunda ise kuruma hızı artmaktadır. Eğer kumaşın iki yüzünde de polipropilen mikro lif kullanılırsa su buharı ve hava geçişi maksimum düzeyde olacaktır [60].