Mevsimlik Tarım İşlerinde Çalışanların Sağlıkla İlgili Yaşadıkları

olduğu gerçektir. Önceki bölümlerde, geçici ve gezici tarım işçilerinin barınma, beslenme ve çalışma koşullarının elverişsiz olduğuna değinildi. Tarımsal faaliyetlerin

46

sürdürüldüğü açık doğal ortamlar, hem temiz açık alanlar olması nedeniyle avantajlı, hem de kızgın güneşe, sıcak ve soğuğa maruz kaldıklarından kapalı mekanlardaki işlere ve işçilere göre dezavantajlıdırlar (Karacan, 1991: 44).

Mevsimlik tarım işçileri, çoğunlukla tarlalarda, alt yapısı olmayan çadır ya da barakalarda elektrik, su, kanalizasyon, çöp toplama imkanları olmadan yaşamaktadırlar. Çadırlar genelde dar ve toprak zemin üzerinde kuruludur. Yaşam ve çalışma ortamında atık suların çoğu zaman açığa bırakılması, sağlıklı banyo ve tuvaletlerin olmaması, sivrisinek, fare, yılan, akrep ve çeşitli böceklerin yaşam ortamında bulunması, sağlıksız içme ve kullanma suyu, saklanamayan ve korunamayan gıdalardan kaynaklanan birçok sağlık sorunu ile baş başa kalmaktadırlar. Bunlara ilaveten uzun çalışma saatleri ve gün boyu güneş altında kalmalarından ve tarımda kullanılan kimyasallara da doğrudan maruz kalmalarından kaynaklanan sağlık sorunları da bu listeye eklenebilir (FESD, 2012: 9). Mevsimlik tarım işçilerinin sık yakalandıkları veya maruz kaldıkları iş kazaları ve sağlık sorunları: güneş çarpması, baş ağrısı, romatizma, halsizlik, yorgunluk, kas iskelet sistemi yakınmaları, solunum yolu enfeksiyonları, yara, çıban, uyuz, bit gibi cilt hastalıkları, güneş ışınlarına sürekli ve korunmasız kalınması sonucu deri kanseri, çoğu zaman ergonomik olmayan koşullarda; ağır kaldırma, taşıma, uzun süre ayakta durma, tekrarlayan ve uygunsuz pozisyonda uzun süre çalışma gibi birçok fiziksel zorlanma bel ağrısı, zehirlenme, yılan veya akrep sokması biçiminde iken, iş kazaları ise genellikle kullanılan tarım aletlerinden dolayı yaralanma veya ölüm biçiminde olmaktadır (Bakırcı, 2011: 9).

Tarım işlerinde çalışan işçiler yaptıkları işlerin zorluğuna göre çeşitli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalmaktadırlar: örneğin orman işçiliğinde; dik ve dalgalı arazi yapısı, yapılan işin zorluğu, iş kazalarının çokluğu, işyerlerinin sosyal ortamdan uzakta olması ve konaklama gerektirmesi, işçilerin özel olarak eğitilme zorunluluğu, emek yoğun iş gücü içermesi ve fiziki enerji gerektirmesi, ağır yüklerin kaldırılması ve taşınması, eğilme, diz çökme ve kalkma hareketlerinin sıkça tekrarlanması, ürün yoğunluğu, ani değişen hava koşulları, gürültü ve toz gibi olumsuz etkiler çalışanların; merkezi sinir sistemini, iskelet sistemini ve dolaşım sistemini etkileyip ve çeşitli rahatsızlıklara sebebiyet vermektedir; kol kaslarında güç kaybı, eklem zedelenmesi, tozların yoğun bir

47

biçimde solunması sonucu oluşan çeşitli üst solunum ve akciğer rahatsızlıkları, kas ve omuz ağrıları gibi sıkıntılarla yüz yüze kalınmaktadır (Menemencioğlu, 2012: 74).

Mevsimlik tarım işçilerinin maruz kaldıkları sağlık sorunlarının azaltılması veya önlenmesi için METİP’in öngördüğü düzenlemeler şu şekildedir:

1. Yaşam Ortamında yapılabilecek düzenlemeler

• Çadırlara altyapı ve hizmetlerin götürülmesini kolaylaştırmak için çadır gruplarının dağınıklığı en aza indirilmelidir. Çadırların sağlamlaştırılması için, saz-naylon iskelet yerine demir iskelet, konteynır vb. model çalışmalar örnek alınarak yapılmalı ve bu şekilde işçilerin dış faktörlere karşı daha iyi korunması sağlanmalıdır.

• Çadır zemini iyileştirilmeli, çadır içinde toprakla bağlantıyı kesecek izolasyon yapılmalıdır. Çadır gruplarında, özellikle yürüme yollarında görülen çamurun engellenmesi için, yollara basitçe taş-mucur döşenmelidir. Çadır grubunun içindeki her çadıra itfaiye, ambulans ulaşımı sağlanabilmeli böylece acil bir durum karşısında hızlı müdahale edilmelidir.

• Sulama kanallarının çevresinin tel, çit gibi engelleyicilerle çevrelenmesi ve uyarıcı levhaların asılması sağlanmalı ve gerçekleşebilecek herhangi bir kazanın önüne geçilmelidir.

• Hijyenik içme, kullanma suyu, tuvalet ve banyo sağlanmalıdır.

• Sivrisinek, haşere ve böceğe karşı belediye yetkilerinin çadır gruplarının çevresini ve su birikintilerinin ilaçlanması sağlanmalıdır.

• Sağlık kurumları bünyesinde gezici ekiplerle düzenli sağlık hizmeti (erken tanı, aşı, üreme sağlığı, gebe, loğusa izlemi, çevre sağlığı, sağlık eğitimi, akılcı ilaç kullanımı, gıda güvenliği, sağlıklı beslenme) ve ruh sağlığı çalışmaları yapılmalıdır. Çadır gruplarında bir adet donanımlı ilk yardım dolabı bulunmalıdır.

2. Çalışma Ortamında Yapılabilecek Düzenlemeler

• Çalışma saatleri, belirli saatlerle sınırlandırılmalı ve böylece daha fazla dinlenip sosyal aktivitelere katılma fırsatı tanınmalıdır.

48

• Güneşin etkisini azaltmak amacıyla şapka veya benzeri bir koruyucu kullanımı yaygınlaştırılmalıdır.

• Mevsimlik tarım işçisi olan herkesin sosyal güvenlik kapsamına girmesi sağlanmalıdır.

• Çalışılan yere ulaşımı tarlaya gidiş ve gelişler daha güvenli hale getirilmelidir.

• Mevsimlik tarım işçileri ve ailelerinin, tarımda iş kazaları ve tarım ilaçlarına karşı koruma eğitimleri almaları sağlanmalıdır(FESD, 2012: 10).

Avrupa Sosyal Şartı’nın 3. Maddesine göre, tüm çalışanların güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına sahip olma hakkı vardır. Yine Avrupa Sosyal Şartı’nın 11. Maddesine göre herkes ulaşabilecek en yüksek sağlık düzeyinden yararlanmasını mümkün kılan her türlü önlemlerden faydalanma hakkına sahiptir. Bu iki maddenin taahhüt ettiklerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

Madde 3’te Güvenli ve Sağlıklı Çalışma Koşulları Hakkı: Akit Taraflar, güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarına sahip olma hakkının etkili bir biçimde kullanılmasını sağlamak üzere;

1. İş güvenliği, iş sağlığı ve çalışma ortamı hakkında tutarlı bir ulusal politika oluşturmayı, uygulamayı ve bunu belli aralıklarla gözden geçirmeyi, bu politikanın temel hedefi, iş güvenliği ve iş sağlığını iyileştirmeyi ve özellikle çalışma ortamının doğasından kaynaklanan tehlike sebeplerini en aza indirmek yoluyla, çalışma sırasında ortaya çıkan ya da bununla bağlantılı olan hastalıkları ve kazaları önlemeyi;

2. Güvenlik ve sağlık alanlarında yönetmelikler hazırlamayı; 3. Denetim yoluyla bu yönetmeliklerin uygulanmasını sağlamayı;

4. Tüm çalışanlar için, aslen koruma ve danışmanlık işlevlerine sahip iş sağlığı hizmetlerinin geliştirilmesini desteklemeyi; taahhüt ederler.

Madde 11: Sağlığın korunması hakkı: Akit Taraflar, sağlığın korunması hakkının etkili bir biçimde kullanılması sağlamak amacıyla, ya doğrudan ya da kamusal veya özel örgütlerle işbirliği içinde diğer önlemlerin yanı sıra;

49

2. Sağlıklı olmayı teşvik etmek ve sağlık konularında kişisel sorumluluk duygusunu geliştirmek üzere eğitim ve danışma hizmetleri sağlamak;

3. Kazalar açısından olduğu gibi, salgın, yöresel ve diğer hastalıkları olabildiğince önlemek üzere tasarlanmış uygun önlemler almayı; taahhüt ederler (Ataman, 2010: 78-85-161-183-184).