Mevcut Durumda Üniversiteye Geçiş Sistemi ve Arz – Talep

aynı gün ve saatte yapılan ve iki aşamadan oluşan Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı (ÖSYS) ile yapılmaktadır. Bunların birincisi olan Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) yükseköğretime geçmek isteyen adayların yeterliliği ölçmekte ve bunun yanında;

1. Lisans Yerleştirme Sınavlarına (LYS) girebilmek için istenen asgari başarı puanını,

2. Açık öğretim ve ön lisans programları için yerleştirmede esas alınacak puanı belirlemektedir.

Sınav sisteminin ikinci ayağı olan Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) ise adayların ders düzeyindeki bilgi ve becerilerini ölçen ve açık öğretim dışındaki örgün eğitim veren lisans programlarına yerleştirmede esas alınacak başarı puanlarını belirlemektedir.

158 ÖSYM Tarihsel Gelişme, a.g.w.s.

Öğrenciler LYS sınavından aldıkları puanlara göre lisans programlarına yerleşmekte ve her lisans programı farklı puan türlerine göre öğrenci almaktadır. Örneğin Hukuk ve İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi altında bulunan bölümler Türkçe- Matematik (TM) puan türünde öğrenci alırken, Tıp ve Mühendislik Fakülteleri ise Matematik- Fen (MF) puan türünde öğrenci almaktadır.

Son dönemde sistem içinde öğrenci lehine önemli gelişmeler olmuştur. Bunlardan bazıları;

1. Geçmiş yıllarda öğrenci lisede mezun olduğu edebiyat veya fen kolu dışında tercih yaptığı zaman ortaöğretim başarı puanının düşük katsayı ile çarpılırken, mevcut durumda katsayıların eşitlenmesi,

2. Tercihlerin puanlarının açıklanmasından sonra yapılması ile öğrencilere daha bilinçli tercih yapma olanağı sunulmasıdır.

Her iki olumlu gelişmenin yanında, vakıf ve devlet üniversitelerinin sayılarının artması aday öğrencilere çok sayıda üniversite arasından tercih yapabilme olanağı sağlamaktadır. Özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde tercih döneminde veliler ve öğrenciler tercih etmeyi düşündükleri üniversiteleri ziyaret etmekte ve hem üniversite hem de programlar hakkında bilgi alarak karar vermektedirler. Üniversiteler ise öğrencilere sundukları burs imkânlarından, yurt imkânlarına kadar bir çok konuda reklam kampanyaları ile öğrencileri kendilerine çekmeye çalışmaktadır. Bu da sınav sonuçlarına göre daha iyi sıralamada ki öğrencileri almak için üniversiteler arasında kıyasıya bir rekabete sebep olmaktadır.

Her ne kadar özellikle üniversite sayısındaki artış ile beraber kontenjanlar ve yükseköğretimdeki okullaşma oranı artmış olsa da talepteki artışa karşılık gelen arz hala gerçekleşmemiştir. Aşağıda Tablo: 1’e bakıldığında 2005 yılında % 34,5 olan okullaşma oranının, 2010 yılında % 58,5 ‘e, 2012 yılında % 74,9’a ve 2014 yılında ise % 87,5’e çıktığı görülmektedir.¹⁵⁹ 2011 yılı okullaşma oranı ile 2014 yılı okullaşma oranı arasındaki artış miktarı % 21,3 olmuştur. Okullaşma alanında muazzam bir artış olmasına rağmen, Tablo: 2¹⁶⁰, Tablo: 3¹⁶¹, Tablo: 4¹⁶² ve

159 Yükseköğretim Kurulu (YÖK), Yükseköğretimde Kalite İçin, 2012, s. 8,

Durmuş Günay, Aslı Günay, ‘‘ Dünyada ve Türkiye’de Yükseköğretim Okullaşma Oranları ve Gelişmeler, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, Nisan 2016, s.18.

Tablo: 5’e¹⁶³ bakıldığında 2011’den 2015’e ÖSYS’ye giren öğrenci sayısının 1.759.998’den 2.126.670’e yükseldiği görülmektedir. Dört yıl içindeki sınava giren sayısındaki artış oranı % 20,8 olarak gerçekleşmiştir. Bu sonuç arzdaki artışın sınava giren sayısındaki artışı karşıladığını göstermektedir.

Tablo: 1 - Yükseköğretimde Brüt Okullaşma Oranı

Yıl Okullaşma Oranı (%)

1950 1,3

1960 3,1

1970 5,7

1980 6,4

1990 14,5

1995 18,5

2000 22,3

2005 34,5

2010 58,5

2011 66,2

2012 74,9

2014 87,5

160 Öğrenci Seçme Yerleştirme Merkezi (ÖSYM), 2011 ÖSYS Yerleştirme Sonuçlarına İlişkin Sayısal Bilgiler, 2011, (Erişim) http://www.osym.gov.tr/dosya/1-58052/h/02-2011-osys yerlestirmesonuclarinailiskinsayisalbilgile-.pdf, 30 Haziran 2015.

161 Öğrenci Seçme Yerleştirme Merkezi (ÖSYM), 2012 ÖSYS Yerleştirme Sonuçlarına İlişkin Sayısal Bilgiler, 2012, (Erişim), http://www.osym.gov.tr/dosya/1-60987/h/2012yerlestirmesayisal bilgileri.pdf, 30 Haziran 2015.

162 Öğrenci Seçme Yerleştirme Merkezi (ÖSYM), 2014 ÖSYS Yerleştirme Sonuçlarına İlişkin Sayısal Bilgiler, 2014, (Erişim) http://dokuman.osym.gov.tr/ pdfdokuman/2014/OSYS /yerlestirme/

2014-OSYS-Yerlestirme SonuclarınaIliskinSayisalBilgiler23072014.pdf, 30 Haziran 2015.

163 Öğrenci Seçme Yerleştirme Merkezi (ÖSYM), 2015 ÖSYS Yerleştirme Sonuçlarına İlişkin Sayısal Bilgiler, 2015, (Erişim) http://dokuman.osym.gov.tr/pdfdokuman/2015/OSYS/

2015OSYSYerlestirmeSonucSayisalBilgiler23072015.pdf, 25 Ağustos 2015.

Tablo: 2 - 2011 Yılı ÖSYS Sonuçları; Öğrenim Durumuna Göre Başvuran ve

Son Sınıf Düzeyinde 768.854 162.926 155.770 36.634 355.330 Önceki Yıllarda

Toplam 1.759.998 345.041 252.467 191.659 789.167

Tablo: 3 - 2012 Yılı ÖSYS Sonuçları; Öğrenim Durumuna Göre Başvuran ve

Son Sınıf Düzeyinde 780.737 177.570 165.009 37.707 380.286 Önceki Yıllarda

Toplam 1.895.479 357.342 284.355 223.785 865.482

Tablo: 4 - 2014 Yılı ÖSYS Sonuçları; Öğrenim Durumuna Göre Başvuran ve

Son Sınıf Düzeyinde 839.998 202.083 186.028 34.008 422.119 Önceki Yıllarda

Yerleşmemiş

635.164 150.245 99.238 87.942 337.425 Daha Önce Yerleşmiş 437.766 29.373 34.770 37.377 101.520 Bir Yükseköğretim

Programını Bitirmiş 121.647 12.602 10.626 13.505 36.733 Yükseköğretimden Kaydı

Silinmiş

51.540 2.913 5.745 15.820 24.478

Toplam 2.086.115 397.216 336.407 188.652 922.275

Tablo: 5 - 2015 Yılı ÖSYS Sonuçları; Öğrenim Durumuna Göre Başvuran ve

Son Sınıf Düzeyinde 891.090 227.190 206.500 42.189 475.879 Önceki Yıllarda

Toplam 2.126.670 417.714 367.236 198.240 983.090

Fakat bu tablolarda dikkatle irdelemesi gereken önemli husus bir yükseköğretim programına yerleşen toplam öğrenci sayısının toplam aday sayısına oranıdır. Bu tabloların özeti mahiyetindeki Tablo: 6’ya bakıldığında, 2011 ile 2015 yılları arasında bu oranın yaklaşık olarak % 45 civarlarında olduğu görülmektedir. Bir yükseköğretim programına yerleşen öğrenci sayısına Açıköğretim Fakültesi ve ön lisans programları da dahil edilmiştir. Bu iki program çıkarıldığında örgün eğitim kapsamında dört yıllık bir lisans programına yerleşen öğrenci sayısının giren aday sayısına oranı % 20 civarında olacaktır. Okullaşma oranı ve kontenjan artışlarına rağmen bu oranın hemen hemen aynı kalmasının birinci sebebi aday sayısındaki artıştır. Her ne kadar okullaşma oranı artmış olsa da, sınava giren aday sayısı da yaklaşık olarak aynı oranda arttığından bir yükseköğretim programına yerleşemeyen aday sayısı yıllar içinde yaklaşık olarak aynı kalmıştır. Dolayısı ile yıllar içindeki okullaşma oranı ve kontenjan artışlarına rağmen arz ve talep arasındaki açık aynı kalmaya devam etmektedir.

Tablo: 6 - Bir Yükseköğretim Programına Yerleşmiş Aday Sayısının ÖSYS’ye Başvuran Toplam Aday İçerisindeki Oranı

Yıllar

Bir Yükseköğretim Programına Yerleşen Aday

Sayısı

ÖSYS’ye Başvuran Toplam Aday

Sayısı Oran (%)

2011 789.167 1.759.998 44,84

2012 865.482 1.895.479 45,66

2014 922.275 2.086.115 44,21

2015 983.090 2.126.670 46,23

Üniversite giriş sınavına giren adayların önemli bir bölümünü sınava tekrar girenler oluşturmaktadır. Bu öğrenciler daha iyi bir programa girmek veya daha iyi bir üniversiteye girmek için sınava tekrar girmektedirler.¹⁶⁴ Bu kapsamda, Tablo: 2, Tablo: 3, Tablo: 4 ve Tablo: 5 incelendiğinde önceki yıllarda bir yükseköğretim kurumuna yerleşmiş fakat tekrar sınava giren öğrenci sayısının yıllar içinde arttığı görülmektedir. Bu tabloların özeti mahiyetindeki Tablo 7’de de görüldüğü üzere, yıllar içinde ÖSYS’ye başvuran aday sayısı artmasına rağmen daha önce bir yükseköğretim programına yerleşmiş fakat tekrar ÖSYS’ye başvuran öğrenci sayısının oranı da artmıştır. Bunun yanında, Tablo: 8’ bakıldığında ise ÖSYS’ye son sınıf düzeyinde başvuran öğrenci sayısının toplam aday sayısı içindeki oranının yıllar içinde düştüğü görülmektedir. Bu sonuç bize mevcut durumda bir yükseköğretim programına devam eden öğrencilerin yüksek oranda memnuniyetsiz olduğunu göstermektedir. Bu doğrultuda üniversitelerin aday öğrencilerin tercihlerinde nelerin etkili olduğunu veya bir başka ifade ile beklentilerini iyi analiz etmeleri ve bu analiz sonuçlarına göre yapılarını yeniden organize etmeleri gerektiği görülmektedir. Buna ek olarak yeni kurulacak üniversitelerinde bu analizler ışığında kurumsal yapılarını yapılandırmaları oldukça önem taşımaktadır.

Tablo: 7 - Daha Önce Bir Programa Yerleşmiş ve Tekrar ÖSYS’ye Başvuran Adayların Toplam Aday İçerisindeki Oranı

Yıl Daha Önce Bir

ProgramaYerleşmiş Aday Sayısı*

ÖSYS’ye Başvuran Toplam Aday

Sayısı

Oran (%)

2011 472.903 1.759.998 26,87

2012 551.821 1.895.479 29,11

2014 610.953 2.086.115 29,29

2015 604.945 2.126.670 28,45

*Daha önce bir programa yerleşmiş aday sayısı = Daha önce yerleşmiş, Bir Yükseköğretim programını bitirmiş ve kaydını sildirmiş öğrencilerin toplamı olarak alınmıştır.

164 Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi, Yükseköğretim Kurulu Yayını, Meteksan A.Ş., Ankara, 2007, s.. 75-76.

Tablo: 8 – Son Sınıf Düzeyinde ÖSYS’ye Başvuran Aday Sayısının Toplam Aday İçerisindeki Oranı

Yıllar

Son Sınıf Düzeyinde Başvuran Aday

Sayısı

ÖSYS’ye Başvuran Toplam Aday

Sayısı Oran (%)

2011 768.854 1.759.998 43,68

2012 780.737 1.895.479 41,12

2014 839.988 2.086.115 40,27

2015 891.090 2.126.670 41,90

BEŞİNCİ BÖLÜM

ÜNİVERSİTE TERCİHİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER