Metodoloji: Süreç Takibi

İstihbarat teşkilatlarının kurumsal yapılarının değişimini kuruluş nedenlerini de dahil incelemek adına süreç takibi metodu uygun görünmektedir. Süreç takibi metodu ile kurumların kuruluşu sonrasında meydana gelen gelişmeleri farklı değişkenler göz önünde tutarak yapabilmek mümkündür. Çünkü nedensel mekanizma ya da neden zincirinin her halkasının tarih içerisinde tespit edilmesi ile birlikte ortaya çıkarılması olanağı bulunmaktadır. Bu nedensellik sıralamasında dikkat edilmesi gereken noktaların başında sıralama gelmektedir. Birbirinin peşi sıra meydana gelen gelişmelerin nedenlerini ve sonuçlarını saptama sayesinde farklı dönemlerde benzer sonuçlara ulaşmayı bu sonuçlara neden olan benzer değişkenleri saptamamızı mümkün kılmaktadır. İstibarat kurumlarının yapısal değişimlerinin ardındaki nedenselliği anlamak tarihin akışındaki değişime neden olan kanıtları bulmak tarih zincirindeki yerlerine koymak önemlidir. Ardından ileri okumalarla değişim sonrası ortaya çıkan kurumsal yapının dönüşüme adapte olma yeteneğini incelemek gerekmektedir.

Bu bölümde, ABD ve Rus istihbarat kurumlarının kritik dönemeçlerini tespit etme amacıyla kullanılan süreç takibi metodunun içeriği açıklanacaktır. Ardından Uluslararası İlişkiler ile Güvenlik çalışmalarındaki kullanım alanından bahsedilecektir.

Dikkatli bir betimleme, süreç takibinin temelidir. Bu perspektif Mahoney tarafından da vurgulanmıştır. Süreç analizi kişi, grup ya da kurumların değişim yollarını analiz etmede kullanılmaktadır. Analiz, gözlenen olayın veya sürecin

tümünde her adım doğru betimlenmemişse başarısız olacaktır. Bu nedenle çalışılmış sürecin analiz edilmesindeki en önemli noktalardan biri kalıcı ve açıklayıcı betimlemedir (Mahoney 2002, 337).

Sıralama ya da ard ardalık, süreç takibinde bağımlı, bağımsız ve ara değişkenleri dikkate alarak olayların gelişimini anlamaya çalışmaktadır. Değişkenlerin neden-sonuç ilişkisi bağlamında süreç takibi içerisinde yapılan ileri okumalarda doğru belirlenmesi, hipotez kurulurken önem arz edecektir. Süreç analizi, olayların zamansal sıralaması bağlamında anlaşılan, tanılayıcı kanıtlarından tanımlayıcı ve nedensel çıkarımlar yapmak için kullanılan analitik bir araçtır. Süreç analizi, çeşitli amaçlarla yapılan araştırmalara önemli katkılar sunabilir, örneğin siyasal ve sosyal fenomenleri tanımlama ve onları sistematik olarak betimleyerek önceki açıklayıcı hipotezleri değerlendirme ve yeni hipotezler keşfederek ortaya atmak başlıcalarıdır. Yeni nedensellik iddialarını değerlendirmek ve nedensellik mekanizması hakkında iç görü sağlamakta süreç takibi ile mümkün olmaktadır (Mahoney 2002, 342).

Dikkatli bir betimleme, tüm araştırmalar için sağlam bir zemin oluşturur. Olaylar arasındaki nedensel çıkarımların belirlenmesi ancak bahsedilen dikkatli betimleme sonunda mümkün olacaktır. Süreç takibinde vakaların bilgisine detaylı inceleme sonunda ulaşılması, amaca ulaşmada iyi bir temel oluşturacaktır. Nedensel bir çıkarım aracı olarak zaman içerisinde ortaya konulan olaylar ya da durumlara odaklanmaktadır. Henüz ortaya dökülen bilgileri anlamlandırma, zamanın herhangi bir noktasında meydana gelen ilgili durumla bağdaştırılmazsa çıkarım yapılması da mümkün olmayacaktır. Hem geçmiş hem de bugünün bilgilerini nedensellik açısından bağdaştırma ve çıkarım yapma, süreç takibi ile mümkün olabilmektedir. Bu yüzden olayların akışında değişime yol açan gelişmelerin sıralamasına

odaklanmanın yanı sıra, kurumsal yapının geleceğini belirleyici anların akışta yarattığı kırılmanın yönünü saptamak da anlamlı olacaktır. Bu anların bulunması içinse süreçteki her adımın doğru saptanması gerekmektedir (Falletti ve Mahoney 2015, 211).

Süreç takibi literatürde var olan tüm tartışmaları geliştirmek için sıklıkla kullanılan yöntemlerden biridir. Süreç takibi, tartışmaların çözümüne bir yöntem olarak katkı sunabilir. James Mahoney’in de ifade ettiği gibi, süreç takibi güvenlik çalışmalarının temel yöntemlerinden biridir. Güvenlik çalışmaları alanında, Uluslararası Güvenlik (International Security) ve Güvenlik Çalışmaları (Security Studies) gibi önemli dergilerde de görülebileceği üzere, niteliksel yöntemlerin kullanımı aracılığıyla önemli gelişmeler sağlanmıştır (Mahoney 2015, 200). Bunun temel nedenlerinden biri, güvenlik çalışmalarının kökenlerinin diplomasi tarihinde bulunmasıdır. Günümüzde tarihçiler ve siyaset bilimcilerin arasındaki karşılıklı etkileşim birçoğunun istediğinden çok daha az olmasına rağmen, çok sayıda niteliksel çalışma yapan güvenlik çalışmaları uzmanları, diplomatik tarih alanından yararlanmaktadırlar. Belirli politik kararların ardındaki nedensellik mekanizmalarını açıklığa kavuşturmak için süreç takibi yönteminin kullanılması, diplomatik tarih çalışmalarından da miras olarak geliştirilmeye devam edilmektedir. Güvenlik çalışmalarında süreç takibinin öneminin metodolojik açıdan önemli bir nedeni, karışık çoklu nedensellik çalışmalarında avantaj sağlıyor olmasıdır. Güvenlik çalışmalarının merkezinde yer alan ve çoklu nedensellik açıklanan, savaşlar, devrimler, krizler ve normatif, kurumsal ve sistemik değişimler, genelde düzensiz, tahmin edilemeyen ve çok sayıda değişkenin etkileşimi sonunda ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle süreç takibi güvenlik çalışmalarında kullanılması uygun yöntem olarak öne çıkmaktadır. Bu gibi olaylar hakkında, genellikle az sayıda ve kolay

ulaşılamayan niteliksel veri bulunmaktadır. Bunun yanında kriz dönemlerinde karar vericilerin psikolojik durumları ve nedensellik mekanizmalarını ortaya koymak açısından süreç takibi önemlidir. Mahoney’in iddia ettiği gibi, süreç takibi dolaylı çıkarım yapılabilecek adımlar hakkında daha sistemli ve açık analizler yapmamıza olanak sağlamaktadır. Bir adım geri atıp düşünmek ve sistematik hâle getirilen bulguların nasıl anlamlandırıldığını görmek açısından da önemlidir. Fakat süreç takibinin limitleri de bulunmaktadır. Örneğin çağdaş vakalara uygulanması oldukça zordur çünkü vakalar hakkında derin bilgiye sahip olmak gerekmektedir. Bu da ancak zaman geçtikçe ve daha fazla veri ortaya çıktıkça mümkün olmaktadır (Tannenwald 2015, 222).