Mevcut literatür, üç boyutlu eşzamanlı mühendisliğin uygulanmasıyla ilgili sistematik bir yol haritası vermemektedir. Bu çalışmada üç boyuta ek olarak servis boyutu da eklenmiştir ve dört boyutlu eşzamanlı mühendisliğin küçük ölçekli firmalarda uygulanması için bir yol haritası belirlemek hedeflenmiştir.
Eşzamanlı mühendisliğin ötesine geçen 3-BEM, ürünlerin, süreçlerin ve tedarik zincirlerinin eşzamanlı olarak geliştirilmesi olarak tanımlanmıştır (Fine, 2000). Ancak Fine’ ın bu modeli satış sonrarı servis ve bakım hizmetlerinin tasarım sürecine dahil edilmesini içermemektedir.
Temel fikir, dört boyutun da (ürün, süreç, tedarik zinciri ve servis) paralel tasarımı ve eşzamanlı mühendislik prensipleri çerçevesinde birbiriyle ortak çalışmasıdır.
Eş Zamanlı Ürün Geliştirme Ekibi
Şekil 3.1. 4- Boyutlu Eşzamanlı Mühendislik
Bu çalışmada satış sonrası hizmetlerle ilgili konuların da ürün tasarım sürecine dahil edilmesi üzerine bir model kurulmuştur. Ürün tasarım sürecinde, yalnızca ürün teknik özellikleri ve üretim proseslerine odaklanmak değil, paralel olarak dağıtım ve servis süreci kararları ve tasarımı yer almalıdır.
75 Ürün Tanımı (Gereksinimler ve Sınırlamalar) Müşteri Gereksinimleri Ürün Tasarımı
Değer Odaklı Yaklaşım
Süreç Standardizasyonu
İşbirliği
Şekil 3.2. 4-Boyutlu Eşzamanlı Mühendislik Konsepti
Sürecin girdisi bir pazar fırsatıdır ve çıktısı da ürün özellikleridir. Sürecin kendisi eşzamanlı takım çalışmasıyla, dört sürecin de paralel geliştirilmesini ifade etmektedir. Öncelikle, müşteri gereksinimlerinin elde edilmesi ve bunların ürün tanımına dönüşmesi, daha sonra tüm geliştirme süreçlerinin eşzamanlı gerçekleştirilmesi ve tüm bunların sonucunda ürünün kendisinin ortayı çıkmasını ifade eder. Bu süreç, müşteriden başlayıp yine müşteriyle tamamlanan bir süreçtir.
Bu çerçevede, Yalın yaklaşımın prensiplerinden olan, üç temel yaklaşımın benimsenmesi sürecin başarısını arttıracaktır. Birincisi, Değer Odaklı Yaklaşım, müşteri değerini anlamak ve doğru tanımlamaktır. Müşteri değerini doğru tanımlamak, süreç içerisinde değer katan ve katmayan (israf) faaliyetleri de ayırmak da büyük önem taşır.
İkincisi olan, Süreç Standardizasyonu, süreçteki değişkenliği ve belirsizlikleri minimize etmek için süreç akışını standartlaştırmak gerektiğini ifade eder.
Üçüncü olarak, İşbirliği, hem şirket içerisindeki çalışanlar arasında hem de dış tedarikçilerle olan işbirliğini ifade ederken, aynı zamanda müşteriyle de işbirliği içerisinde olunması gerektiği anlamını taşır.
EM uygulama çerçevesinde, öncelikle EM’ nin benimsenmesi için herkesin katılımı ve yönetim desteği gereklidir. Ekiplere organizasyonel destek verilmesi,
76
performans ölçütleri çerçevesinde süreç, insanlar ve araçların tanımlanması ve yönetilmesi gereklidir.
Her bir aşamanın çıktısı bir sonraki aşamanın girdisidir. Ancak bu sıralı yaklaşım her aşamada eşzamanlı gerçekleştirilecek faaliyetlerle eşzamanlı bir modele dönüştürülmüştür. Oluşturulan bu modelde yalnızca ürün tasarım süreci değil, üretim süreci, dağıtım süreci ve servis sürecinin de paralel aktiviteler olarak tasarlanması hedeflenmiştir.
Oluştrulan model atölye tipi üretim yapan işletmelerde Dört Boyutlu Eşzamanlı Mühendisliği hedeflemektedir. Atölye tipi üretim yapan işletmeler, müşteri tarafından sağlanan gereksinimlere göre önceden belirlenmiş zaman ve maliyette düşük hacimlerde ürün üreten işletmelerdir.
Özellikle atölye tipi üretim yapan işletmeler için zaman ve maliyet bazı durumlarda çok önemli hale gelmektedir. Rekabetin güçlü olduğu ortamlarda hızlı ve düşük maliyetli olarak müşteri ihtiyaçlarını karşılayan üreticiler rekabet avantajı sağlamaktadır.
Dört Boyutlu Eşzamanlı Mühendislik modeli sürecinin adımları Şekil 3.3’ deki gibi belirlenmiştir.
Keşfetme Tanımlama Geliştirme Teslim
• Müşteri gereksinimlerinin keşfedilmesi
• Kullanıcı ve çevre hk. bilgi elde edilmesi
• Fizibilite çalışması • Fonksiyonel tasarım
• Üretim süreçlerinin tanımlanması • Ana bileşenler için tedarikçi belirlenmesi • Servis gereksinimlerinin tanımlanması • Ürün tasarımı/ Çözüm alternatifleri •Malzeme/Proses seçimi, Üret/Satın al kararları • Dağıtım kararları • Servis sürecinin tasarlanması
• Prototip üretimi & test • Müşteri değerlendirme • Üretim Talimatları • Piyasaya sunma
Problem Alanı Çözüm Alanı
77
Model, keşfetme, tanımlama, geliştirme, teslim aşamalarında belirlenmiş farklı adımlardan oluşur. Aşamalar çok fonksiyonlu farklı ekipler tarafından gerçekleştirilir, takım sayısı ve katılımcılar ürüne ve her adıma göre farklılık gösterebilir.
Keşif Aşaması
Müşteri gereksinimlerinin keşfedilmesi: Bu aşamada müşteri ihtiyaçlarının anlanması ve ürünün müşteri için değerinin keşfedilmesi gerekir. Müşteriyle bire-bir görüşmeler, anketler ve diğer araçlarla müşterinin ürüne bakış açısı ve performans beklentilerini anlamak için kullanılır. Kalite Fonksiyon Yayılımı ve Kano Yöntemi uygulanabilir.
Kullanıcı ve çevre hakkında bilgi elde edilmesi: Bu aşamada müşteri ürünü nerede, nasıl ve hangi koşullarda kullanacak, ürün dağıtımı nasıl gerçekleştirileceği konularında erken bilgi edinilmesi müşteri tatminini arttıracaktır. Kullanıcı ve çevre hakkındaki bu bilgiler ürün tasarımının ve süreçlerin planlanmasında rol oynayacaktır.
Tanımlama Aşaması
Fizibilite çalışması: Bu aşamada ekonomik ve teknik olarak fizibilite çalışması gerçekleştirilir.
Fonksiyonel Tasarım: Müşteri beklentileri keşfedildikten sonra, ürünün amacı, operasyonel, teknik ve yapısal fonksiyonlar belirlenecektir.
Üretim süreçlerinin tanımlanması: Bu aşamada müşteri ihtiyaçlarını karşılayacak ürünün üretilmesi için gerekli süreçlerin belirlenmesi ve ürün tasarımıyla eşzamanlı olarak gerçekleştirilmesi gerekir.
Ana bileşenler için tedarikçi belirlenmesi: Müşterinin spesifik ihtiyaçlarına yönelik üretilecek ürünün malzeme temini için ön tedarikçi araştırması yapılmalıdır. Potansiyel tedarikçiler bu adımda belirlenir ve tasarım sürecine dahil edilecek tedarikçiler seçilir.
78
Servis gereksinimlerinin tanımlanması: Müşterinin, satış sonrası hizmetler ile ilgili beklentisi doğrultusunda nasıl bir servis, bakım ve onarım hizmeti sunulacağının belirlenmesi.
Geliştirme Aşaması
Ürün Tasarımı-Çözüm Alternatifleri: Keşif ve tanımlama aşamalarında elde edilen tüm sonuçlar doğrultusunda ortaya tasarım alternatiflerinin konması, detay çizimlerin yapılması aşamasıdır. Bu aşamada X için tasarım (DFX) prensiplerinin çerçevesinde, ürün geliştirme araçları kullanılır. CAD, katı modelleme, hata türü ve etkileri analizi (FMEA) gibi araçlar bu aşamada kullanılır. Ürün tasarımının sonucunda BOM ve MRP ortaya çıkacaktır.
Malzeme, proses seçimi ve üret/satın al kararları: Bu aşamada ürünün hangi süreçlerden geçerek üretileceği, hangi parçaların firma bünyesinde hangilerinin fason olarak imal ettirileceği belirlenir. Üretim mühendisi ve tasarım mühendisi eşzamanlı çalışma gerçekleştirirler.
Dağıtım kararları: Bu aşamanın içerisinde hem dağıtım kanallarına karar verilmesi hem de ürünün fiziksel olarak müşterilere nasıl ulaştırılacağıyla ilgili kararlar verilir.
Servis sürecinin tasarlanması: Ürün bakımının ne zaman ve nasıl yapılacağının planlanması, personelin eğitilmesi, servis sürecinin planlanması, servis için hangi parçalardan stok tutulacağı ve servis personeli ve malzemeler için lojistik gerekliliklerin karar verilmesi bu aşamada gerçekleştirilir.
Teslim Aşaması
Prototip üretimi ve test: Prototipler ürün geliştirme sürecinin, tasarım doğrulama aşamasıdır. Bu aşama, tasarım fikirlerinin test edildiği, belirli gereksinimleri sağlayıp sağlamadığı ve nerede gelişmelerin gerekli olduğunun belirlendiği bir aşamadır.
Müşteri değerlendirme: Müşteri odaklı ürün geliştirme sürecinin, protoip üretildiği aşamada müşteri onayının ve iyileştirmeler için geri bildirimlerin alındığı adımdır.
79
Üretim talimatları: Test ve onay süreci tamamlanan ve dökümante edilen ürün çıktısı için artık üretime başlanmak üzere gerekli talimatların, planların ve üretimin gerçekleştirildiği adımdır.
Piyasaya sunma: Tasarlanan ve planlanan kanallar üzerinden ürünün piyasaya sunulduğu son aşamadır.
Bu modelde sürecin en önemli kısmı çok fonksiyonlu ekiplerin oluşuturulmasıdır. Dört Boyutlu Eşzamanlı Mühendislik uygulaması sürecinde bulunması gereken en temel takım üyeleri aşağıdaki gibi olacaktır:
Müşteri: İhtiyaçlarla ilgili bilgi sağlayacak ve tasarım sürecine dahil olarak geri bildirimlerde bulunacaktır.
Proje Müdürü: Geliştirme süreçlerinin her aşamasını takip edecek ve süreç gerekliliklerin sağlandığını kontrol edecektir.
Satış-Pazarlama: Müşteri ihtiyaçlarını anlayıp, Pazar araştırması ve rekabet analizleri yapacaktır.
Tasarım Mühendisi: Kavramsal ve detay tasarımı gerçekleştirecektir. Üretim Mühendisi: Üretimle ilgili tüm süreçlerden sorumlu olacaktır. Tedarikçiler: Ürünleriyle ilgili bilgi sağlayarak katkıda bulunacaktır.
Servis: Ürünün satış sonrası bakım, onarım, servis gerekliliklerini belirleyecektir. Tedarik Zinciri Yöneticisi: Tedarikle ilgili süreçlerin ve lojistik süreçlerin planlanmasını gerçekleştirecektir.
Bu model, geleneksel ve sıralı proje yöntemlerinin sonucunda yaşanan problemlere karşılık, eşzamanlı mühendislik metodolojisiyle ve çok fonksiyonlu ekiplerin yönettiği süreçlerle firmaların tüm süreçlerinde elde edeceği senkronizasyon ve sinerji üzerine yapılmıştır.
80
Bu araşatırmanın bulguları, literatür incelemesi ve firma uygulamasıyla elde edilmiştir. Literaür incelemesinden elde edilen bulgularla Dört Boyutlu Eşzamanlı Mühendislik modeli oluşturulmuş ve bu temelden yola çıkarak eşzamanlı mühendislik araçları kullanılarak imalat sanayisinde bir firmada uygulama yapılarak ürün geliştirme sürecinde iyileştirmeler hedeflenmiştir.
Metodoloji iki aşamadan oluşmuştur. İlk aşamada, firmanın mevcut ürün geliştirme süreci, Değer Akış Haritalama tekniği kullanılarak çıkarılmış ve Dört Boyutlu Eşzamanlı Mühendislik modeline göre nerelerde iyileştirmeler yapılabileceği belirlenmiştir. Ürün geliştirme sürecinde, hangi faaliyetlerin değer katıp katmadığını belirlemek zordur. Bu çalışmada, yalın ürün tasarımında israflar (Oehmen & Rebentisch, 2010) göz önüne alınarak, mevcut durum haritasını değerlendirilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda da gelecek durum değer akış haritası hazırlanmış ve planlanan ürün ve süreç geliştirme süreleri belirlenmiştir.
Çok Fonksiyonlu Takım Oluşturulması
Mevcut Ürün Geliştirme Süreciyle ilgili Verilerin Toplanması
Mevcut Durum Değer Akış Haritasının Çıkarılması
İyileştirme Adımlarının Belirlenmesi
Gelecek Durum Değer Akış Haritasının Çıkarılması
81
Şekil 3.5’ de görüldüğü üzere, çalışmanın birinci aşamasında çok fonksiyonlu takım oluşturulmuştur. Mevcut ürün geliştirme süreciyle ilgili adımlar detaylı incelenerek, veriler toplanmıştır. Mevcut durum değer akış haritası çıkarılarak, değer katmayan faaliyetlerin belirlenmesi hedeflenmiştir. Gerekli yerlerde iyileştirmeler belirlenip, gelecek durum değer akış haritası çıkarılmasıyla çalışmanın birinci aşaması tamamlanmıştır. Müşteri Gereksinimlerinin Belirlenmesi Müşterilerle Anket Çalışması (VOC) Kalite Evinin Oluşturulması KFY’ nin Dört Aşamasının Tamamlanması Analiz
Şekil 3.5. Metodolojinin ikinci aşaması
İkinci aşamada, Kalite Fonksiyon Yayılımı tekniği kullanılarak müşteri gereksinimleri ve öncelikleri elde edilmesi hedeflenmiştir. KFY çalışmasını gerçekleştirebilmek için mevcut müşterilerle anket çalışması yapılmıştır. Çalışma sonucunda üründe yapılabilecek tasarım değişiklikleri ortaya çıkmıştır. Müşterinin sesini (VOC) elde etmek için çeşitli yöntemler ve metodlar bulunmaktadır. Bire-bir görüşmeler, anket çalışmaları, odak grup çalışmaları ile müşteri ihtiyaçları daha iyi anlaşılabilir. KFY metodu, müşteri gereksinimlerini daha iyi anlamak, rekabetçi bilgilere ulaşmak, geliştirme döngüsü boyunca müşteri ihtiyaçlarına odaklanmak ve KFY’nin takım
82
çalışmasını desteklemesi sebebiyle seçilmiştir. Bu ihtiyaçlar KFY metodu sayesinde hangi özelliklere odaklanmak gerektiği belirlenerek, özel tasarımlara ve eylemlere dönüştürülür.
83