(1-b)
(1) haẕā kitāb-ı esbābü’l-ʿalāmāt (2) bismillāhi’r-raḥmāni’r-raḥḭm (3) elḥamdüli’l-lāhi rabbi’l-ʿālemḭn ve’ṣ-ṣelātü ve’ṣ-ṣelāmü (4) ʿalā muḥammedin ve ʿalā ālihi ve eṣḥābihḭ ecmaʿḭn (5) ammā baʿdu bu risāleyi yüz otuz iki faṣl (6) üzerine tertḭb ėtdüm müteḳaddimḭn (7) ve müteʾaḫḫirḭn kelāmından baʿżısın ḳudret (8) yėtdükce beyān ėtdüm ümḭẕ vardur ki (9) emr-i cerāḥatda bu risāleyile intifāʿ ėdeler
(2-a)
(1) faṣl-u evvel ḳulaḳ işitmemesinüŋ ʿilācın (2) beyān ėder eger anasından bile ṭoġmış ola (3) aŋa ʿilāc yoḳdur yine ancılayın pḭr olduġı (4) vaḳt ve żarb doḳunduḳdan ṣoŋra ve eger sebebi (5) ḥarāret olursa ʿilācı faṣd u ishāldür (6) ve ḳulaġa mārūl ṣuyı ve ʿınebü’ṧ-ṧaʿleb (7) ṣuyı ṭamzuralar yā ekşi enārı ḳabuġıyıla (8) ṣıḳalar bir pāre süciden olmış sirke (9) ve gül yaġı ve kündür cemʿ ėdüb ṭamzuralar ve eger
(2-b)
(1) sebebi burūdet olursa ḳulaġa issi (2) yaġlar ṭamzuralar zanbaḳ yaġı daḫı ḳusṭ yaġı (3) daḫı bābūnec yaġı ki icinde cünd-i bḭdester (4) ezilmiş ola yāḫūd şḭrġan yaġı ki icinde (5) ḥanṭal köki yāḫūd şaḥmı bişmiş ola yāḫūd (6) ḳıṧṧāʾü’l-ḥimār ʿuṣāresi bişmiş ola eger (7) burūdet ziyāde olursa zanbaḳ yaġı ki icinde (8) az ferfeyūn ezilmiş ola ve eger ṣaġırlıḳ (9) ḳavḭ olub ḫılṭ-ı balġamḭ ġālib olursa
(3-a)
(1) ḥabb-ı ḳūḳūyāyıla ve ayāric-i fayḳarāyıla tekrār ishāl (2) ėdeler daḫı ḥuḳne-i ḥāddeyile ḥuḳne ėdeler ve ḥareketi (3) çoḳ ėdeler ve ayaḳları ovalar ve ḳulaġa müfettiḥ ve (4) muḥallil nesneler ṭamzuralar meṧelā ḳıṧṧāʾü’l-ḥimār (5) ʿaṣāresi ve ṣıġır ödi ve sidügi ki (6) icinde mürr ezilmiş ola bir daḫı turb yaġı (7) bir daḫı merzincūş otı bir daḫı ʿaṣāre-i (8) afsentḭn bir daḫı ḫarbaḳ-ı esved bir daḫı ėdeler (9) bir daḫı ʿaṣṣāre-i seẕāb balıla bʿaṣṣāre-ir daḫı
(3-b)
(1) şirliġan icinde bişmiş ebhel ve şol edviyeleri (2) ṭamzurmaḳ nāfiʿdür cünd-i bḭdester üc bucuḳ dirhem (3) naṭrūn bir bucuḳ dirhem ḥarbaḳ bir bucuḳ dirhem (4) cemʿ ėdüb ḳurṣ düzeler baʿżı yaġlarıla ezüb (5) ṭamzuralar ve şibit yaġı ġāyet nāfiʿdür
74
ve defne (6) yaġı ve sūsen yaġı ve turb yaġı ve defne yabraġı (7) ʿaṣāresi bunlar ġāyet nāfiʿdür daḫı şol (8) şāf nāfiʿdür ḫardal ḳuru encḭrile dögüb (9) maʿcūn ėdüb şāf ėdeler ḳulaġa ṣoḳalar
(4-a)
(1) vaḳt olur naṭrūn daḫı ḳatalar ve yubūsetden (2) olanuŋ ʿilācı müreṭṭeb ġıdālar ve şarāblardur (3) ve daḫı başı benefsec yaġıyıla ve nḭlūfer yaġı (4) ve sögüt yaġı ile ġarḳ ėdeler ve ḳabaḳ çekirdegi (5) yaġıyıla ġarḳ ėdeler daḫı ṭatlu ṣulu ḥammāma (6) gireler ve başa naṭūl ėdeler ve bu müreṭṭib yaġları (7) istinşāḳ ėdeler ḳuzı ve oġlaḳ pāçesi yėyeler (8) ve yükden ve issi güne yörimekden ve cimāʿdan iḥtirāz (9) ėdeler eger bu ʿillet verem sebebiyile olursa vereme
(4-b)
(1) ʿilāc ėdeler ve eger südde sebebiyile olursa (2) süddeye ʿilāc ėdeler daḫı şol devālarıla ḥabb-ı (3) şibyār düzeler türbüt yigirmi dirhem helḭlec-i (4) esved on dirhem şaḥm-ı ḥanṭal on dirhem kişnic (5) yėdi dirhem anzurūt iki bucuḳ dirhem şerbeti (6) bir dirhemden bir mıṧḳāla degindür eger bu ʿillet (7) defʿaten vāḳiʿ olursa ishāl ėdeler daḫı (8) afsentḭn bişmiş ṣu ki ṣıġır ödiyile ḳarışmış (9) ola ḳulaġa ṭamzuralar bir daḫı sirke ki anuŋ
(5-a)
(1) icinde yılan ḳavḭ bişmiş ola bir daḫı ṣıġır (2) ödi bir daḫı ḥarbaḳ eger sebebi ṣudāʿ olursa (3) turb ṣuyı ve gül yaġı ve eger sersām ʿaḳabince (4) olursa ayāricile ishāl ve ḳulaġa acı bādām (5) yaġı yāḫūd turb ṣuyı ve gül yaġı ve ḳusṭ yaġı (6) ḥāṣıl-ı kelām eger sebebi burūdet ve riyāḥ-ı (7) ġalḭẓa olursa bedeni tenḳıye ėtdükden ṣoŋra (8) ẕikr olan nesneleri ṭamzurmaḳ nāfiʿdür ferfeyūn (9) ve cünd-i bḭdester ve duhnü’l-belesān ve nefṭ
(5-b)
(1) ve ḥanṭal yapraġınuŋ ṣuyı ve hezār-cişān ve yılan (2) yaṣduġı ʿuṣāresi heb bunlar nāfiʿdür ve ḳaṭrān (3) nāfiʿdür daḫı tafṣḭle vāḳıf olmaḳ isteyen (4) müfredeye müṭālaʿa ėdesin faṣl-ı ikinci (5) ḳulaḳ güvüldüsini ve çıvıldusını beyān ėder sebebi (6) yā riyāḥ-ı ġalḭẓdür ki ruṭūbetden ḥāṣıl olmış (7) ola yā ḫılṭdur ki ḳulaġa dökülmişdür riyāḥi’l-mennüŋ (8) ʿalāmeti temeddüddür ṧıḳlet olmaz baʿẓı (9) vaḳtda heyecān ėder ve baʿżı vaḳtda sākin olur
75 (6-a)
(1) ve ḫılṭ dökülmenüŋ ʿalāmeti başda ṧıḳlet ve ḳulaḳda (2) ve temeddüddür ve güvüldi dāyim olmaḳdur ve esbāb-ı (3) müteḳaddime daḫı ḥāline delālet eyler ʿilācı eger (4) bu ʿillet ḫılṭ imtilāsından olursa tenḳıye-i (5) dimāġdur andan mülaṭṭıf ṣularuŋ buḫārına ḳulaḳ (6) dutalar ve ḳulaġa issi ṭabḭʿātlu yaġlar ṭamzuralar ve ḥammāma (7) mülāzemet ėdeler vaḳt olur bu ʿillet yubūset (8) ve aclıḳ sebebiyile olur ʿalāmeti aclıḳ vaḳtda ḳatı (9) olur ʿilācı gül yaġı ki sirkeyile müdebber
(6-b)
(1) ola ṭamzuralar meṧelā şāf-ı māmḭṧā az efyūn (2) ḳız südi icinde ezeler ṭamzuralar vaḳt olur bu ʿillet (3) ḳuvvet-i sāmiʿada żaʿf olduġından olur ednā (4) sebebden ẓāhir olur meṧelā ġıdā ḥareketinden nitekḭm (5) ḫastalıḳdan ṭurmış kişilere ʿārıż olur (6) ʿilācı başı ve ḳulaġı taḳviyet ėtmekdür (7) faṣlü’ṧ-ṧāliṧ ḳulaḳ aġrısını beyān (8) ėder ḳulaḳ aġrısı ḳatı olursa şāf-ı māmḭṧā (9) bir pāre efyūn ḳız südi ḳarışdurub ṭamzuralar
(7-a)
(1) ḥuṣūṣā sebeb ḥarāret ola yā ḫılṭ-ı ḥār (2) südüŋ ḫayırlusı ḳulaġa memeden ṣıḳmaḳdur ve yumurda (3) aġı tenhā nāfiʿdür ve ʿınebü’ṧ-ṧaʿleb ṣuyı (4) ve mārūl ṣıḳındusı ve yaş kişnic ṣuyı (5) baʿżılar leblāb ṣuyı nāfiʿ dėmişler ve esrār (6) yabraġı ʿaṣāresi nāfiʿdür bir daḫı ḥelezūn ki (7) ṣadefden bir nevʿdür gül yaġında bişmiş ola bir daḫı (8) ṣoġulcan ki gül yaġında bişmiş ola ṭaşradan (9) müberrid żamādlar nāfiʿdür ḳacan aġrısında istiʿmāl
(7-b)
(1) olınan şāf-ı ebyaż südile ḥall olınub ḳulaġa (2) ṭamlatsa nāfiʿ olur ḳacan ḳatı olsa ve marḭżden (3) ḳorḳsalar bir pāre fulūniyā yėyeler ve ḳulaġa efyūn (4) ve zaʿferān ve cünd-i bḭdester ṭamzuralar ve eski (5) şarāb icmek üzerine üyimek nāfiʿdür ve ḳulaġı (6) issi ṣu buḫārına ṭutmaḳ nāfiʿdür ve ṣıġır yaġı (7) ki eski ola issi ėdüb ṭamzuralar ve eger (8) bu ʿilletüŋ sebebi burūdet olursa ḳulaġuŋ (9) içersinde mütemekkin olmış ola ḳulaḳ ṣaġır olduġı
(8-a)
(1) vaḳt ẕikr ėtdügümüz yaġlarıla ṭamzuracaḳlarıla ʿilāc (2) ėdeler zeytile fulful nāfiʿdür ṣarumṣaḳ bişmiş zeyt (3) nāfiʿdür duhnü’l-bān ve duhnü’l-ḫḭzḭ ki içlerinde (4) cünd-i bḭdester yāḫūd ferfiyūn ezilmiş ola nāfiʿdür (5) eger sebebi renc-i bārid olursa ḳulaḳ güvüldisinde (6) ẕikr ėtdügümüz devālar nāfiʿdür ve eger sebebi verem-i (7) ḥār
76
olursa ḳulaḳ gül yaġıyıla süciden olmış (8) sirke ṭamzuralar evvel günde ve ikinci günde ḳız (9) südi ṣaġılduġı sāʿat ṭamzuralar bir nice kerre
(8-b)
(1) andan ṣoŋra ḳulaġa ḥulbe luʿābı ve ketān luʿābı (2) südile ve leblāb ṣuyıyıla nāfiʿdür bu ḥālde daḫı (3) ḳulaġa fetḭl ėdüb issi zeyte baturub nice defʿa (4) ṣoḳalar daḫı şol munżıcı istiʿmāl ėdeler meyfuḫtec (5) ve zūfā-yı rıṭb ve ʿasel ve keci yaġı ṣızmış ḫalṭ (6) ėdüb ḳulaġa ṭamzuralar eger verem-i bārid olursa (7) bedeni ve dimāġı müshil devālarla tenḳıye ėdeler (8) ve ḳulaġa turb yaġı ṭamladalar yā şibit yaġı daḫı (9) şunlaruŋıla żamād ėdeler bābūnec ve iklḭl-i melik
(9-a)
(1) ve merzencūş ve tamām ve varaḳü’l-ġār ve şibit ve kerneb (2) ve ḥulbe ve bezr-i ketān cümlesini dögüb merzencūş (3) ṣuyıyıla yā sūsen yaġıyıla yā nercis yaġıyıla maʿcūn (4) ėdüb żamād ėdeler daḫı bu edviyeleri bişüreler (5) buḫārına ḳulaġı dutalar ḳacan bu verem ṣulb olsa (6) tavuḳ yaġı daḫı ḳaz yaġı erideler bu ikisine (7) bir pāre dögülmiş keci yaġı ḳatalar ṭaşradan (8) ḳulaġa żamād ėdeler eger verem ḳulaġuŋ ṭaşrasında (9) olursa bāḳla unı ve arpa unı ve benefsec
(9-b)
(1) ve bābūnec ve eklḭl-i melik ve ḫaṭmḭ ılıcaḳ ṣuyıla (2) maʿcūn ėdüb żamād ėdeler ḳulaḳ aġrısına nāfiʿ (3) olan devālardandur ḫuṣūṣā ki burūdetden ola (4) duhn-ı ʿaḳreb ve balıḳ ödi zeytile bir daḫı ṣıġır (5) ödi ḫınzḭr yaġında bişmiş ola bir daḫı zeyt (6) icinde bişmiş ṭoŋuzlan böcegi yā ṣoġulıncan (7) muḥammed bin zekeriyyā eydür kündüri ṭatlu şarāba ḳatub ḳulaġa (8) ṭamladalar aġrısı sākin ola dördünci faṣıl (9) ḳulaḳdan iriŋ aḳmasınuŋ ʿilācın beyān ėder eger yaḳın
(10-a)
(1) zamānda olmış olursa ḳulaġa şāf-ı māmḭṧā (2) ve ṣabr ve mürr balıla yāḫūd şarābıla ṭamzuralar bir daḫı anzarūt (3) ve şāf-ı māmḭṧā ikisin bile saḥḳ ėdeler ʿaselile maʿcūn (4) ėdeler daḫı fetḭl ėdeler ḳulaġa ṣoḳalar şol devā daḫı (5) nāfiʿdür anzarūt ve mürr ve būraḳ ve kündür ve zebedü’l-cer (6) ve şāf-ı māmḭṧā berāber saḥḳ ėdeler bir fetḭl ʿasele (7) baturduḳdan ṣoŋra bu devālara bulayalar daḫı ḳulaġa ṣoḳalar (8) bir daḫı şebi saḥḳ ėdeler ʿaselile ḫalṭ ėdeler (9) ḳulaġa ḳoyalar ve eger üzerine zamān gecmiş olsa
77 (10-b)
(1) ṣabr ve ʿanzarūt ve demü’l-aḫaveyn ve kündür ve zencār (2) ve ḫubṧü’l-ḥadḭd berāber saḥḳ ėdeler bir fetḭli ʿasele (3) baturalar daḫı bu devālara bulayalar ḳulaġa ṣoḳalar (4) bėşinci faṣıl ḳulaḳdan ḳan aḳmanuŋ ʿilācın (5) beyān ėder eger bu ʿillet żarbdan olursa evvel ol (6) ṭarafdan faṣd ėdeler ḳḭfāldan andan ḳulaġa sumāḳ (7) ʿaṣāresi semüz otı ṣuyıyıla ṭamzuralar yāḫūd ʿaṣāe’r-rāʿḭ (8) ṣuyıyıla yāḫūd lisānü’l-ḥamel ṣuyıyıla yāḫūd (9) şāf-ı māmḭṧā veyāḫūd ʿaṣṣāre-i kerrāṧ sirkeyile
(11-a)
(1) ve daḫı ṭavşan māyası sirkeyile ḳan kesmede ʿacebdür (2) ḳaçan māzūyı yumuşaḳ saḥḳ ėtseler ʿaṣāe’r-rāʿḭ (3) ṣuyına ve lisānü’l-ḥamel ṣuyına yāḫūd semiz (4) otı ṣuyına ḳatsalar istiʿmāl ėtseler fāyide bulalar (5) mücerrebātandur bir ṣıġıruŋ iki bögregini yaġıyıla alalar (6) ṭuzlayalar ve yarım kebāb bişüreler ve ṣuların (7) ṣıḳalar ḳulaġa ṭamladalar bir daḫı ṣabr ve kündür (8) berāber saḥḳ ėdeler gendene ṣuyında ezeler ḳulaġa (9) ṭamladalar eger ḳulaḳdan aḳan ḳan buḥrān ṭarḭḳasıyıla
(11-b)
(1) olursa gerekdür ki kesmegile müteʿārıż olmayalar (2) illā meger ki ifrāṭıla ola żaʿf vėre ve ġışā (3) mertebesine ilete altıncı faṣl ḳulaḳda olan (4) süddeyi daḫı ḳulaġa ḫāricden vāḳiʿ olanuŋ (5) ʿilācın beyān ėder eger südde çirg cemʿ olmadan (6) olursa būraḳdan bir cüz alalar süciden (7) olmış sirkeyile ḥall ėdeler ḳulaġa ṭamzuralar (8) bir gün ḳoyalar andan güneşe ḳarşu ṭutalar ḳulaḳ (9) arıdacaḳ āletile arıdalar bu maraża nāfiʿ olan
(12-a)
(1) devālardandur ki ḳulaġı māʾ-i ʿaselile tekrār yuyalar andan (2) anzarūt ve ṣabr ve kündür ve demü’l-aḫaveyn ve ḫubṧü’l-ḥadḭd (3) ve zencār berāber saḥḳ ėdeler andan sirkede (4) ezeler andan ḳulaġa ṭamladalar yāḫūd bir fetḭl ėdeler (5) balıla ıṣladalar döneler bu edviyelere bulayalar daḫı (6) ḳulaġa ṣoḳalar andan ṣoŋra yuyalar nāfiʿ ola ġāyet (7) nāfiʿ olan devālardandur ḳulaġa ḳurṣ-ı ḫarbıḳ (8) ṭamzurmaḳ nüsḫası budur ḫarbıḳ iki cüz naṭrūn (9) on altı cüz ve zaʿferān üc cüz cemʿ ėdüb
(12-b)
(1) sirkeyile saḥḳ ėdeler andan ḳurṣ ėdeler ḳacan istiʿmāl (2) ėtmek dileseler sirkeyile ezüb ḳulaġa ṭamzuralar (3) eger südde veremden olsa ḳulaḳ ṣaġır olmaḳ (4) veremden olduġı vaḳt ẕikr ėtdügümüz ʿilācı (5) ėdeler eger südde zāyidātı bitmedin olsa yā sikik
78
(6) bitmedin olsa ol yėtişürse keseler (7) andan ʿilāc ėdeler eger yėtişmezse ḳulaġa tḭz (8) devālar aḳıdalar merhem-i zencār gibi daḫı buŋa beŋzer (9) ne varsa daḫı devā-yı cālḭnūs nāfiʿdür
(13-a)
(1) ḫarbaḳ-ı esved ḫurmā cekirdegi ḳadar yumuşaḳ dögeler (2) ʿaselile maʿcūn ėdeler ḳulaġa ḳoyalar ki südde ėden nesneyi (3) ḳulaḳda yėye gidere eger südde ḳulaġa ṭaşradan (4) nesne olsa meṧelā cekürdek yā ṭaş gerekdür (5) bir ince mḭl alalar ʿilk-i buṭuma yāḫūd ökseye (6) bulayalar daḫı ḳulaġa ṣoḳalar tā ki yapışa andan (7) çekeler bir nice defʿa bu vechile ėdeler daḫı burnına (8) aḳṣurducı devālar ḳoyalar kündüs gibi ve burnın ṭutalar (9) ve ḳulaġa panpuḳ dıḳalar ki yėl ḳuvvetile cıḳa
(13-b)
(1) süddeyi defʿ ėde eger bu ʿilācıla çıḳmasa ʿilāca (2) yol yoḳdur illā yarmaḳ vardur andan zürūr-ı aṣferile (3) ʿilāc ėdeler eger südde ḳulaġa ṣu girmedin (4) olsa gerekdür ki marḭż ṣu giren ḳulaḳ ṭarafınuŋ (5) üzerine ḳalḳa elile ḳulaġın ḥareket ėtdüre bir daḫı (6) bezden bir ṭob ėdeler ṣu giren ḳulaġı üstine ḳoyub (7) yatalar bir nice kerre başı ḳaldurub üzerine ḳoyalar (8) ṣu gelür bir daḫı ṣu giren ḳulaġa elile daḫı ṣu ḳoyalar (9) ki ḳarışa cıḳa eger bunlar kifāyet ėtmezse
(14-a)
(1) ḳulaġa ḳamış ṣoḳub ṣoralar andan bezdḭ ḳamışdan (2) bir pāre ḳamış alalar uzını bir ḳarış ola bir ṭarafına (3) panbuḳ ṣaralar bir ṭarafını ḳulaġa ṣoḳalar panbuḳ olan (4) ṭarafı yaḳalar ḥattā ḥarāreti ḳulaġa ėrişe ḳudret (5) yėtdügince ṣabr ėdeler tā ki ol ṣuyı ṭaşra ceẕb (6) ėde andan ḳulaġa ḥayvān girse yā icinde dursa (7) ḳulaġa fūdenc-i nehrḭ ṣuyı yā şiḥ ṣuyı yā şeftālū (8) yabraġı ṣuyın yā kebre yabraġı ṣuyın yā afsentḭn (9) ṣuyın ṭamladalar yāḫūd ḳatrān ṭamladalar yāḫūd sirke
(14-b)
(1) ki icinde ṣıġır ödi ezilmiş ola yāḫūd (2) ḳıṧṧāʾ-i ḥimār ʿaṣāresi her ḳanḳısı ola nāfiʿdür (3) şol devā mücerrebātdandur ḳurd olduġı taḳdḭrce şarāb (4) on dirhem ʿasel on bėş dirhem gül yaġı bėş (5) dirhem ve bėş yumurda aġı cemʿ ėdüb ılıcaḳ ėdeler (6) andan bir pāre yüŋi bu devālara bulayub ḳulaġa ṭamladalar (7) bir sāʿatdan ṣoŋra çıḳaralar coḳ ḳurdıla çıḳa (8) yėdinci faṣl ḳulaḳ gicisi ʿilācın beyān ėder (9) afsentḭn baʿżı yaġlarıla ḫḭrḭ yaġı yā zanbaḳ yā nercis
79 (15-a)
(1) yaġı bişüreler ḳulaġa ṭamladalar bir daḫı afsentḭn (2) sirkeyile bişüreler ḳulaġa ṭamladalar sekizinci (3) faṣl ḳulaḳ żarbıla yaṣılaması ʿilācın (4) beyān ėder etmek icini ʿaselile ṭılā ėdeler bir daḫı (5) mürr ve kündür ve ṣabr ve ḳāḳıyā saḥḳ ėdeler sirkeyile (6) ve yumurda aġıyıla ezeler ḳulaġa dürteler ṭoḳuzuncı (7) faṣl ḳulaḳ ardında çıḳan veremler ʿilācın (8) beyān ėder bu veremlerüŋ vacaʿı ḳatı olur niteki (9) ḳulaḳ icinde olanuŋ vacaʿı ḳatı olduġı gibi
(15-b)
(1) vaḳt olur vacaʿı ziyāde olduġı ecilden öldürür (2) ḫuṣūṣā ki yigitlerde vaḳt olur buḥrān vaḳtında çıḳar (3) ol eyüdür vaḳt olur mādde nużc bulmazdan öŋirdi (4) çıḳar yā buḥrāndan öŋirdi çıḳar bunlar yaramazdur bu verem (5) ṣafrādan ve sevdādan ve balġamdan ve ḳandan ḥāṣıl olur (6) nitekim ġayrı veremler eyle olur bu veremler şunlardandur (7) ki bārid devālar ḳomak cāyiz degüldür belki faṣd (8) ėdüb ishāl ėtdükden ṣoŋra ceẕb ėdici (9) devālar ḳoyalar vaḳt ola şḭşe daḫı çekeler
(16-a)
(1) eger bu veremlerüŋ vacaʿı ziyāde olursa yumuşaḳ ėdici (2) nesneler ḳoyalar issi ṣuyıla nuṭūl ėtmek nāfiʿdür (3) eger vacaʿ ḫafḭf olursa gülile ṭuz ḳoyalar (4) ve dāḫilyūn ḳoyalar eger bu veremüŋ başı ẓāhir (5) olsa ve iriŋ cemʿ olsa buġday unı ve bezr-i ketān (6) unı ve ḥulbe unı ve bābūnec ve ḫaṭmḭ unı cemʿ (7) ėdüb vuralar mücerrebātdandur keci boḳı ördek (8) yaġıyıla bir daḫı deŋiz ṣuyıyıla bişmiş encḭr eger verem (9) tāḫḭr ėtse dėşilmese ṣadef küli ve vedaʿ küli balıla
(16-b)
(1) ve uşaḳ ve muḳl ve mḭʿa-i sāʾile ve demürci körügi (2) cirgi ve benefşe ve gül yaġı cemʿ ėdüb istiʿmāl ėdeler (3) eger bu verem bārid olursa sūsen yaġı ve bābūnec ve (4) ḫirvaʿ ve şibit yaġı istiʿmāl ėdeler bir daḫı zeft (5) ve mevḭzec ve fulful ve aṣlü’l-lūf ve ʿilk-i buṭum (6) cemʿ ėdüb ṭılā ėdeler bir daḫı keci yaġı ve yabān kecisi (7) yaġı ve ṣıġır iligi ve tavuḳ beynisin żamād ėdeler gāh (8) ṭılā ėdeler onuncı faṣl ḳulaḳ cıḳması (9) ʿilācın beyān ėder ḳulaḳ ḳatı çekmeden çıḳar yā verem
(17-a)
(1) yāḫūd ġayrı sebebden çıḳar ʿilācı evvel faṣd ėdeler (2) ve ishāl ėdeler ve yumuşaḳlıġıla yėrine redd ėdeler üc gün (3) ṣabr ėdeler eger vacaʿ bāḳḭ ḳalursa ḳaz yaġından (4) ve ḫaṭmḭ yapraġı ṣuyından ve bezr-i ḳaṭūnā luʿābından (5) ve ḳabaḳ
80
irendelenmişinden olmış ḳḭrūṭḭ istiʿmāl ėdeler (6) on birinci faṣıl ḳulaḳ yarılmaḳ ve ḳulaḳda (7) çirg ve ṣaru ṣu olmaḳ ki ekṧer oġlancuḳlarda (8) olur ʿilācın beyān ėder ammā dėdüklerümüz (9) ḳulaġuŋ ṭaşrasında olur anuŋ sebebi tḭz ḫılṭ
(17-b)
(1) dökülmedür ʿilācı ḥacāmat ėdeler andan tāze südile (2) yuyalar ve üzerine mürtek ve ḳanbḭl saḥḳ ėdüb ekeler (3) on ikinci faṣl burında ḥarāret ve ḳarḥalar (4) ʿilācın beyān ėder ḳacan burın ḳızsa ve ḳızarsa (5) ve cemḭʿsi şişse evvel faṣd ėdeler andan bārid devālarla (6) ṭılā ėdeler ve daḫı gül yaġıyıla ḥayyü’l-ʿālem ṣuyını (7) istinşāḳ ėdeler yā nḭlūfer yaġı gül ṣuyıyıla daḫı burın (8) üzerine gül ṣuyına ve ṣandala ve ḥayyü’l-ʿālem ṣuyına (9) banmış eskiyi ḳoyalar eger yüz daḫı bile ḳızsa dimāġda
(18-a)
(1) daḫı vacaʿ olsa alını ve burnı şāf-ı māmḭṧā (2) ve ṣandaleyn ve ḥużuż ve gül ṣuyı ve baḳlatü’l-ḥamḳā (3) yaġı semiz otı ṣuyı ve ḥayyü’l-ʿālem ṣuyı cemʿ (4) ėdüb żamād ėdeler eger imtilā olsa ṭabḭʿatı (5) ishāl ėder maṭbūḥ fākiheyle eger burında ḳarḥa (6) ẓāhir olsa faṣddan ṣoŋra ḥacāmat ėdeler andan (7) ishāl ėdeler eger ḳarḥa yābis olsa burına (8) mūm ve benefşe yaġı ve acı bādām yaġı ve ṣıġır (9) iligi ayva çekirdegi luʿābıyıla ḳarışmış ola cemʿ
(18-b)
(1) ėdüb ṭılā ėdeler bir daḫı keṧḭrā ki benefşe yaġıyıla (2) mürebbā olmış ola bir daḫı zūfā ve ḳaz yaġı ve ṣaru (3) mūm fetḭl ėdüb istiʿmāl ėdeler eger ḳarḥa (4) raṭb olsa isfḭdācü’r-raṣṣāṣ ve mürdāsenc (5) ve iḫrāḳ olmış mersin ve ḫubṧü’l-fıżża saḥḳ (6) ėdüb gül yaġıyıla mürebbā ėdeler cemʿ ėdüb fetḭl (7) ėdeler eger ḳarḥa müteʿaffin olsa burnı süciden (8) olmış sirkeyile yuyalar andan saḥḳ ėdüb icerüsine (9) üfüreler bir daḫı ḫarbaḳ-ı ebyaż ḥurfıla saḥḳ ėdeler burına
(19-a)
(1) üfüreler bir daḫı devā-yı rūfes (2) nāfiʿdür māzū ve mürr ve zaʿferān ve şeb ve suʿd (3) ve zernḭḫ yumuşaḳ saḥḳ ėdüb burına üfüreler yāḫūd (4) bir fetḭli eski ṣayaġına baturalar bu devālara bulayalar (5) ṣoḳalar ḳarḥa burınuŋ ẓāhir yėrinde olsa (6) isfḭdāc ve mürdāsenc ve ḫubṧü’r-raṣṣāṣ muḥriḳ (7) gül yaġıyıla merhem ėdüb ṭılā ėdeler pazu ʿaṣāresi (8) tenhā nāfiʿdür bu ḳarḥalarda eger ḳarḥa büsūrdan (9) ve mühresi olursa mürdāsenc ve gül yaġı ve mersḭn
81 (19-b)
(1) yaġı ve gül ṣuyı ve az sirke cemʿ ėdüb ṭılā (2) ėdeler burında olan beṧrelerüŋ ibtidāsında bir fetḭli (3) ṭuzıla sirkeye baturub daḫı burına ṣoḳmaḳ nāfiʿdür (4) on ücünci faṣl burında olan bevāsḭr (5) ʿilācın beyān ėder bevāsḭr laḥm-ı zāyiddür yumuşaḳdur (6) bir nevʿi aḳdur vaḳt olur vacaʿı olmaz ve bir nevʿi (7) ḳızıldur vacaʿ olur ve bir nevʿi ḳaraya māyildür vacaʿ ḳatıdur (8) ol yaramazdur ḥuṣūṣā ki bu rāyiḥlü ṣu aḳa (9) bevāsḭr vaḳt olur uzun olur burından aşaġa
(20-a)
(1) ṣalınur yā geŋizden aġız icine ṣalınur bir maraż daḫı (2) vardur aŋa erbeyān dėrler bāʿzılar zūbeyān dėrler (3) laḥm-ı zāyiddür yumuşaḳdur burunı dutar anuŋ ḥükmi (4) ʿilācda bevāsḭr ḥükmi gibidür ʿalāmeti ḳacan (5) marḭż güneşe ḳarşu başın ḳaldursa burın icinde (6) bu marażlar görinür ḳacan birine yapışsaŋ biri (7) çuḳur olur ve yumşaḳ olur şol ki ḳatı olur aŋa sereṭān (8) dėrler ʿilācı ayāricile ishāl ėdeler ġıdāda (9) laṭḭf ġıdālar yėyeler ve bir fetḭl ėdüb merhem-i
(20-b)
(1) zencārıla yėrine ṣoḳalar bir daḫı uşnān bir cüz mürr (2) bir cüz saḥḳ ėdeler bir pāre eski ketān bezini (3) süciden olmış sirkeye ıṣladalar bu devālara (4) bulayalar burına ṣoḳalar bir daḫı ḳalay ve ḳalḳandḭs (5) ve ḳuşūru’n-nuḥās her birinden bir dirhem zencār nıṣf (6) dirhem zernḭḫ-i aḥmer nıṣf dirhem ḥarbaḳ-ı esved (7) rubʿ dirhem saḥḳ ėdüb bir pāre eski ketān (8) şarāba baturalar bu devāya bulayalar burına ṣoḳalar (9) şol devālar ki cālḭnūs burında olan bevāsḭr
(21-a)
(1) icün ve erbeyānicün iḥtiyār eylemiş bunlardur ki (2) ekşi nārıla ṭatlu nārı etiyile dögeler ṣuyını (3) ḳurşundan çanaġa ḳoyalar bir zamān ṭura ṧiflini (4) alalar yumuşaḳ dögeler ḫamḭr gibi ola canaḳdaġı (5) ṣudan ḳatalar yumuşaya maʿcūn ola andan şāflar (6) ėdeler burına ṭutalar gāh gāh şāfı cıḳarub (7) bu ʿaṣāreyile burına ṭılā ėdeler nice defʿa bu vechile (8) ėdeler cālḭnūsdan ṣoŋra bir ḳavm bu devānuŋ (9) üzerine ḳalḳaṭār ve zencār ve nūşādır ziyāde ėdeler
(21-b)
(1) ve bunlar fāyide ėtmezise ḥādd devālarıla ʿilāc ėdeler (2) meṧelā feldefyūn ve dik ber dik bunlar daḫı fāyide (3) ėtmezise demürle ʿilāc ėdeler pāk olmazısa tekrār keseler (4) andan süciden olmış sirkeyle yuyalar eger nefes (5) gelmezse laḥm-ı zāyidden daḫı
82
bāḳḭ vardur ʿalāmeti (6) budur ki marḭżüŋ başın ḳaldurasın eger nesne aḳarsa (7) laḥm-ı zāyid yoḳdur eger aḳmazsa nefes daḫlaḥm-ı ṭar olur (8) laḥm-laḥm-ı zāyid vardur baʿżlaḥm-ılar dėmişler kemūn burında olur (9) ḳarḥalara nāfiʿdür erbeyān adlu maraża şol devā
(22-a)
(1) mücerrebdür yaş ḫarnūb-ı nebṭḭ dögeler yüŋe bulayalar (2) burnı anuŋıla ṭolduralar yiriŋdedür nitekim sigile (3) fāyide ėder bir daḫı servi ḳozaḳı ve zāc-ı aḥżarı (4) yumuşaḳ dögeler burına ṣabāḥda aḫşamda üfürseler (5) fāyide ėder ḳacan erbeyānı keseler ḳanı diŋmese (6) ṭıyn-ı ermenḭ ṣovuḳ ṣuyıla ezüb burına ṭılā ėdeler (7) fāyide ėde on dördünci faṣl burunda yubūset (8) olmaḳ beyānındadur sebebi ḥarāretdür yāḫūd (9) yubūsetdür yā yelmeşük ḫılṭdur burında ḳurımışdur
(22-b)
(1) ʿilācı müberrid ve müreṭṭib istiʿmāl ėdeler ve yelmeşik (2) ḫılṭı telyḭn ėder nesne istiʿmāl ėdeler (3) on bėşinci faṣıl burında olan sereṭānḭ (4) ʿilācın beyān ėder sereṭān bir ḳatı veremdür evvel (5) kücicek olur ṣoŋra böyük olur ve ḳalıŋ olur burnı (6) ve geŋezi ṭutar vacaʿ daḫı ḳatı olur levni daḫı ḳaraya (7) māyil olur yābis olur ḳacan burına yabışsalar ṣulb (8) bulurlar burında olur bevāsḭrile burında olur sereṭān arasında (9) farḳ bevāsḭr başda olur marażlardan ṣoŋra ʿārıż olur
(23-a)
(1) ve nevāzilden ṣoŋra ʿārıż olur sereṭān evvel ibtidādur (2) ve neḫūd dānesi ḳadar olur andan böyür ṣulb olur ve bevāsḭr (3) yumuşaḳ olur ve ṣaru ṣu aḳar vaḳt olur uzun olur (4) ve sereṭān geŋizden aşaġa ṣarḳar bevāsḭr eyle degüldür (5) sereṭān burında olduġı vaḳt ʿilācına müteʿārıż (6) olmayalar zḭrā ʿilācıla şerri artuḳ olur ḫuṣūṣā ki (7) müteḳarriḥ ola belki evvel bedeni ḫılṭ-ı sevdāvḭden (8) tenḳıye ėdeler ve bedene ḫılṭ-ı ṣāliḥ ḥāṣıl olur ġıdālar (9) yėyeler şol devā ki bu maraża ḫāṣdur māzūyı
(23-b)
(1) yumuşaḳ dögeler üzerine ṭatlu enār ṣuyın ḳoyalar (2) yatacaḳ ḳadar andan bişüreler ḥattā ol ṣu gidince ḳurudalar (3) bunuŋ nıṣfınca kündürden ve anzarūtdan ḳatalar andan (4) tekrār māzū bişmiş nār sūyıyıla maʿcūn ėdeler andan bir nice (5) gün süḳūṭ ėdeler on altıncı faṣıl ruʿāf (6) ʿilācındadur ʿilāc eger ruʿāf buḫrānıla olursa (7) kesmeyeler ḥattā ifraṭ olub ḳuvvet sāḳıṭ olmayınca (8) eger buḫrānıla olmazsa sebebi ḳanda ṣafrā olmaḳ olursa (9) ṣafrāyı ishāl ėdeler ve ekşi ġıdālar yėmekile ḳatı taʿdḭl
83 (24-a)
(1) ėdeler ḳacan ruʿāf ifrāṭ ėtse lisānü’l-ḥamel ṣuyı (2) ve aḳāḳıyā ve verd ve cülnār ve bögirtlen yapraġı (3) ve ʿaṣāe’r-rāʿḭ ṣuyı cemʿ ėdüb suʿūṭ ėdeler (4) eger mizāc ziyāde ḥār olursa ve ṣafrā ġālib olursa (5) kāfūr ve efyūn ve bezrü’l-benc nüşūḳ ėdeler ve suʿūṭ ėdeler (6) eger ḫām alcıyı saḥḳ ėdeler sirkeyle ve mersin ṣuyıyıla (7) yoġursalar alına żamād ėtseler ziyāde fāyide ėde yaş (8) eşek boḳını ṣıkub ṣuyın burına ṭamzurmaḳ (9) be-ġāyet nāfiʿdür bir daḫı māʾ-i bādurūcı kāfūrıla bir daḫı
(24-b)
(1) mücerrebātdandur ḥużaż-ı hindḭ muḥraḳ māʾ-i bāderūcıla (2) ve ḫām ḫurmā ṣuyıyıla ve kerrāṧ ʿaṣāresiyile cemʿ ėdüb (3) suʿūṭ ėdeler bir daḫı şebi yumuşaḳ saḥḳ ėdeler (4) kendü ḳadar nişāsta ḳatub burına üfüreler ve şol bir devādur ki (5) ḳacan ruʿāfı ifrāṭıla olsa nāfiʿ ola cünd-i bḭdester (6) ve zāc ve kirec ve demü’l-aḫaveyn ve māzū ve kāġıd küli (7) saḥḳ ėdeler zeyte ḳatub suʿūṭ ėdeler daḫı bir fetḭli (8) zeytile yaş ėdüb bu devālara bulayalar burına ṣoḳalar (9) bir daḫı mücerrebdür iḥrāḳ olmış māzū sirkeyle
(25-a)
(1) söyünmiş ola ve zāc-ı baṣrḭ ve ḳalḳaṭār-ı muḥriḳ (2) ve kündür berāber saḥḳ ėdüb burına üfüreler ve bir fetḭli (3) benc ṣuyıyıla yaş ėdüb bu devālara bulayalar burına (4) ṣoḳalar bir daḫı alnına buzlu ṣu dökeler bir daḫı ḳuru (5) gül ve ḳışr-ı rummān her birinden bir cüz ve ḳabuġı cıḳmış (6) mercimek iki cüz ḫām alcı cemḭʿ edviye mıḳdārı (7) yumuşaḳ saḥḳ ėdeler mersin ṣuyı ve gül ṣuyıyıla (8) cemʿ ėdüb alnına ve depeye żamād ėdeler bir daḫı (9) mücerrebdür cülnār ve verd ve mercimek ve ṭıyn-ı ermenḭ
(25-b)
(1) ve ḳāḳıyā ve ʿaṣṣāre-i laḥiyetü’t-teys her birinden bir cüz (2) ve kāfūr ve efyūn her birinden rubʿ cüz bir daḫı eger (3) ifrāṭıla olsa ḳarıcaları ve uyluḳları muḥkem (4) baġlayalar bir daḫı ḫāyaları muḥkem çekeler bir daḫı ḳulaḳlar (5) muḥkem çekeler ʿavrat olursa memelerin çekeler (6) ammā bu zaḥmetlü kişinüŋ ġıdāsı sumāḳıla yā sirkeyle (7) bişmiş mercimek ve yumurda ve yaş penḭr memdūḥ ġıdālardur (8) ve her ḥāmıż-ı ḳābıż sumāḳ ve enberübāris ve ḥabbü’r-rummān (9) ammā baʿżı eṭıbbā ekşiyi menʿ ėtmişler eger ruʿāfuŋ
84 (26-a)
(1) sebebi ḳanı raḳḭḳ olmaḳ olursa ġalḭẓ ġıdālar yėyeler (2) meṧelā herḭse ve ṣıġır pācesi ve ḳaṭāyıf ve tavuḳ (3) beynisin żarbdan ve saḳadan olan ruʿāfa daḫı bu devālar (4) münāsibdür ammā gerekdür ki ruʿāf olan kişiye (5) ḳan maʿdeye dökülmedin ḥaẕer ėdeler eger maʿdeye (6) dökülmesin ḥiss olınsa ḳayʾ ėdeler şarāb rıʿāflu kişiye (7) mużırrdur illā ḳuvvet sāḳıṭ olduġı vaḳt az iceler (8) ammā baʿżı ḳābıż şarābıla içeler on yėdinci faṣıl (9) burın yaṣṣılanmasını beyān ėder içerden yumuşaḳ nesneyile
(26-b)
(1) ṭolduralar ve ṭaşradan ṣıġayalar daḫı ṣabrıla ve māşıla (2) ve ṭıyn-ı ermenḭyile ve ḥaṭmḭyile ve mercimegile ve rāmekle (3) ki yılġın yapraġı ṣuyıyıla ḳarışmış ola żamād ėdeler (4) ve ṣınuḳ kemük ṣarmaḳda ẕikr olınan devālarıla ʿilāc (5) ėdeler on sekizinci faṣıl aġızda olan beṧre (6) ʿilācın ve ḳulāʿ ʿilācın beyān ėder ʿilāc gerekdür ki (7) bu maraż ibtidā eyledügi vaḳt faṣd ėdeler ve eŋse (8) çuḳurında ḥacāmat ėdeler daḫı münāsib ġıdālar yėyeler (9) meṧelā ḳoruḳ ṣuyı ve ekşi enār ṣuyı sumāḳıla
(27-a)
(1) müzevver bişürüb yėyeler eger marḭż oġlan olursa (2) faṣd ve ḥacāmat ḳādir olmasa emzüren kişiden (3) faṣd ve ḥacāmat ėdeler ġıda ḳoruḳ ṣuyıyıla yāḫūd (4) ekşi enār ṣuyıyıla pilic yėyeler ṭılā kāfūrı mūmıla (5) ḳḭrūṭḭ ėdeler icinde gül ve cülnār ve kezḭr ve sumāḳ (6) ve ṭebāşḭr saḥḳ ėdüb aġıza ve dile ṭılā ėdeler (7) bir daḫı mürdāsenc ve isfḭdācü’r-raṣṣāṣ gül yaġıyıla (8) mürebbā olmış ve mūm kāfūrıla ṭılā ėdeler eger (9) büṧūr ḳavḭ olsa marḭż ishāl olmaġa ḳādir olursa
(27-b)
(1) matbūḥ fākiheyle ishāl ėdeler yā matbūḥ fākihe (2) enārın ṣuyıyıla ve leblāb ṣuyıyıla ishāl ėdeler eger büṧūr (3) ḳulāʿa tebdḭl olunsa ʿalāmeti budur ki aġız ve dile yörür (4) münteşir olur eger ṣafrāvḭ olsa ʿalāmeti ṣaru olmaḳdur (5) ve balġamḭ olursa ʿalāmeti aḳ olmaḳdur ve balġam-ı māliḥden (6) ve demevḭ olursa ʿalāmeti ḳızıl olmaḳdur ve sevdāvḭ (7) olursa ʿalāmeti ḳara olmaḳdur ġāyet yaramazı sevdādan (8) olmaḳdur mādām ki ẓāhirde ola aŋa ḳulāʿ dėrler (9) ḳaçan icerü deriŋde olsa ḳurūḥ-ı ḫabḭṧe dėrler
(28-a)
(1) bu ḳurūḥ-ı ḫabḭṧe ekṧer oġlancuḳlarda ʿārıż olur yā analarınuŋ (2) südi yaramazlıġından yāḫūd maʿdede hażımları (3) yaramazlıġından gerekdür bu marażda
85
ḫılṭ-ı ġālib neyise (4) anı faṣd ėdeler ḳuvvet-i iʿtibārıla aŋa göre devālarıla (5) ʿilāc ėdeler oġlancuḳlarda olursa analarınuŋ südi (6) ıṣlāḥ ėdeler ḳavḭ devālarla ʿilāc ėtmeyeler böyük (7) kişilerde olursa ḳavḭ devālarla ʿilāc ėdeler (8) bu marażuŋ ibṭidāsında bögirtlen yapraġı ṣuyı ʿaṣāreye (9) lisānü’l-ḥamel cemʿ ėdüb mażmaża ėdeler bir daḫı
(28-b)
(1) mercimek ki sirkeyile bişmiş ola ki icinde bāġ (2) cubuġı ve ḥubbāzḭ ve arpa unı ḳābıż alma bile (3) bişmiş ola ki mażmaża ėdeler bir daḫı germāzū ve (4) cülnār ve kişnic ve enār ḳabıġı ve māzū bişmiş ṣuyıla (5) mażmaża ėdeler on ṭoḳuzuncı faṣl aġızda olan (6) ākileyi beyān bu ʿillet ḳarḥa ṣūretince olur ve az (7) zamānda eṭrāfına sirāyet eyler ve rāyiḥası gėriye olur (8) sebebi müteʿaffin ḫılṭdur ki yėtişdügi yėri yėr ʿilāc (9) evvel faṣd ve maṭbūḫ eftḭmūnıla ishāl ve sumāḳıla
(29-a)
(1) mażmaża vėrüb ḫıṣrumıla mażmaża ḥattā sirāyet (2) ėtmesi kesilince andan ṣoŋra feltefyūnıla ve sūrıncānıla (3) ʿilāc ėdeler terkḭb-i feltefyūn budur kirec söyünmedük (4) bir cüz ve zernḭḫ-i aḥmer ve aṣfer ve ḳalay ve ḳāḳıyā her birinden (5) nıṣf cüz sirkeyile ḳurṣ ėdüb istiʿmāl ėdeler (6) sūrıncān terkḭbi budur ekşi ve ṭatlu enār ḳabıġı (7) her birinden otuz dirhem māzū ve cülnār ve şeb ḳırṭās-ı (8) mıṣrḭ muḥraḳ ʿāḳırḳarḥā her birinden on dirhem sumāḳ (9) on bėş dirhem milḥ-i hindḭ ve nūşādır her birinden
(29-b)
(1) bėş dirhem ḥabbü’l-āsı sirkeyile ḳurṣ ėdüb (2) istiʿmāl ėdeler bir daḫı nāfiʿdür verd ve sumāḳ ve küzbüre (3) ve ṭebāşḭr ve ḳūfal ve mercimek ve cülnār her birinden (4) bir cüz ve kāfūr rubʿ cüz bir daḫı semiz otı toḥmı ve ṭebāşḭr (5) ve muḳaşşer mercimek ve nişāsta ve verd her birinden (6) bir cüz ve sükker-i ṭabarzad iki cüz ve ḳāḳıle ve zaʿferān (7) ve kāfur her birinden rubʿ cüz bir daḫı semiz otı toḥmı (8) ve şāf-ı māmḭṧā ve ṣandal ve ṭıyn-ı ḳḭmūliyā ve hażaż (9) her birinden bir cüz ve zaʿferān rubʿ cüz ve kāfūr rubʿ cüz
(30-a)
(1) ve ḳacan bu maraż nehāyetine ėrişse ʿınebü’ṧ-ṧaʿleb (2) ṣuyıyıla ve kişnic ṣuyıyıla ki icinde cülnār bişmiş (3) ola mażmaża ėdeler ḳacan nażc bulsa merhem-i isfḭdāc (4) ṭılā ėdeler ammā bu ʿilletüŋ āḫirinde sūsen köki ve ḳāḳule (5) ve ʿāḳırḳarḥā ve encḭr ve
86
bābūnec ve bezr-i ketān luʿābı (6) bişmiş ṣuyıla mażmaża ėdeler eger ḳulāʿuŋ (7) sebebi balġam-ı ġalḭẓ olursa sükker-i ṭabarzadıla ovalar (8) birincāsef ve zeytūn yapraġı bişmiş ṣuyıla ġarġara (9) ėdeler bir daḫı edviye ḳābıża bile māmḭrān ġāyet
(30-b)
(1) nāfiʿdür bir daḫı şebile māzūyı yumuşaḳ saḥḳ ėdüb (2) aġıza sürmek cemḭʿ envāʿına nāfiʿdür bir daḫı māzeryūn (3) külüni aġıza sürmek ġāyet yaramazına nāfiʿdür eger (4) ḳulāʿ sevdāvḭ olsa şol devā nāfiʿdür çekürdegi (5) cıḳmış üzüm ve anḭsōn her birinden berāber yumuşaḳ saḥḳ (6) ėdeler ʿaselile maʿcūn ėdeler ḳulāʿa ṭılā ėdeler nāfiʿ ola (7) bir daḫı bögirtlen yapraġı ve varaḳı’z-zeytūn ve aḳāḳıyā (8) her birinden bir cüz ḳalḳaṭār ve saʿter ve şeb ve zāc her (9) birinden bir cüz bėş baḥşda bir baḥşı sūsen ḳüli üc
(31-a)
(1) baḥşda bir baḥşı zaʿferān rubʿ cüz ve cemʿ ėdüb saḥḳ (2) ėdeler ḳulāʿa süreler bir daḫı zerniḥ-i aḥmer ve aṣfer ve ʿāḳırḳarḥā (3) her birinden bir cüz ve saḥḳ ėdeler ḳaṭrānıla maʿcūn ėdüb iḥrāḳ (4) ėdeler andan yine saḥḳ ėdeler eleyeler istiʿmāl ėdeler bir daḫı (5) diş etinüŋ ekelinde istiʿmāl olınan ḳurṣ-ı zernḭḥ ḳulāʿ-ı (6) ḫabḭṧede daḫı nāfiʿdür zāc sirkeyle nāfiʿdür feltefyūn (7) nāfiʿdür eger büṧūr ṭuṭaḳda olursa faṣd ėdeler maṭbūḥ (8) helḭlecile ishāl ėdeler büṧūrı merhem-i isfḭdācıla ṭılā ėdeler (9) bir daḫı māzū ve mürdāsenc saḥḳ ėdüb ḳḭrūṭḭyile ṭılā ėdeler
(31-b)
(1) yigirminci faṣıl ṭuṭaḳ yarıḳına ve bevāsḭrine (2) ve ḳarḥalarına olan ʿilācı beyān ėder ammā ṭuṭaḳ yarılmaḳ (3) verdile keṧḭrā saḥḳ ėdüb ṭılā ėdeler üzerine ḳamış (4) icinde olan ṣarı ḳoyalar eger derüŋ yarılsa ḳaz (5) yaġıyıla olmış ḳḭrūṭḭ ḳoyalar bir daḫı ördek yaġı (6) ve ilik ve ḳaymaḳ luʿāb-ı bezr-i ḳaṭūnā bir daḫı isfḭdāc (7) ve keṧḭrā ve nişāsta ve māzū berāber saḥḳ ėdeler tavuḳ (8) yaġıyıla olmış ḳḭrūṭḭye ḳatub ṭılā ėdeler bir daḫı mücerrebdür (9) ṭuṭaḳı müreṭṭib yaġlarıla yaġlamaḳ meṧelā benefşe ve bādam
(32-a)
(1) yaġıyıla yaġlayalar bir daḫı göbegi ḳaymaġıla yā bādam yaġıyıla (2) yaġlayalar ġıdā pāçe yėyeler ve rufūdan yumurda ṣarusın (3) yėyeler ve deve südin içeler ammā ṭuṭaḳda olan bevāsḭre (4) isfḭdāc ve mürdāsenc ve ḫubṧü’l-ḥadḭd ve zaʿferān ve şeb (5) berāber saḥḳ ėdüb bādam yaġıyıla yā hindūsitān (6) ḳōzı yaġıyıla ḳḭrūṭḭ olmış mūmıla
87
merhem ėdüb (7) ṭılā ėtmek nāfiʿdür yāḫūd bevāsḭri keseler verd (8) ve zaʿferān ve anzarūt saḥḳ ėdüb üzerine ekeler (9) eger ṭuṭaḳda ḳarḥa vāḳiʿ olsa zerdālū çekirdegi
(32-b)
(1) yaġıyıla yaġladuḳdan ṣoŋra gül toḥmunı ve ḥużaż ve ṣervi ḳozaġı (2) ve zaʿferān köki saḥḳ ėdüb ekeler şifā ola inşā’l-lāhū (3) teʿālā yigirmi birinci faṣıl ṭuṭaḳ şişmek ʿilācın (4) beyān ėder ʿilācı ġālib olan ḫılṭı faṣdıla ishālile (5) iḫrāc ėtmekdür andan ṣoŋra ḳabżıla taḥlḭl olur devālarıla (6) żamād ėtmekdür meṧelā ḫużaż ve bābūnec ve arpa unı ve gül (7) ṣuyı ve ʿınebü’ṧ-ṧaʿleb ʿuṣāresi yigirmi ikinci (8) faṣl ṭuṭaḳda beṧre ve ḳarḥa ʿilācın beyān ėder (9) ʿilācı faṣd ḳḭfāldan ve matbūḥ helḭlecile ishāl ėdeler
(33-a)
(1) ve merhem-i isfḭdāc yāḫūd mürdāsenc ve māzū ikisin saḥḳ ėdeler (2) mūm ve