Mesleki Rehberlik Ve Mesleklerin İncelenmesi

“Mesleki rehberlik; gençlerin çeşitli meslekleri tanımaları ve kendi özelliklerine uygun meslekleri seçmeleri, seçtikleri mesleklere hazırlanmaları ve mesleki yönden gelişmeleri amacıyla yapılan yardım hizmetleridir” (Yeşilyaprak, 2005).

34

Mesleki rehberlik kavramını ilk kullanan Parsons (1909) olmuştur. Bu kavramı bir mesleğe hazırlanmada, mesleğe girme imkânlarını aramada, doğru bir meslek seçimi yapma ve mesleğinde başarılı bir birey haline gelmede bireylere bir yardım süreci olarak ifade edilir (Kepçeoğlu, 2004). Günümüzde de geçerli olan mesleki rehberlik tanımı meslekler hakkında bilgi edinmeyi sağlar.

Mesleki rehberlik bireyin meslekleri tanımasına, kendi kişisel özelliklerine uygun meslekleri seçmesine, mesleklere hazırlanmasına ve mesleki gelişmeleri takip etmek amacıyla bireye yardımcı olmaktır. Ancak en önemli amacı bireyin kendini tanımasını sağlamaktır (Kepçeoğlu, 2004) .Meslek seçiminde bireylere yapılan en önemli yardımlardan biri mesleki bilgilendirmedir. Farklı kaynaklara dayalı olarak yapılan bilgilendirmeler yoluyla bireylere, meslekler ve meslek seçiminde etkili olan unsurlar hakkında bilgiler kazandırılır. Aynı zamanda bireylerin ilgi, yetenek ve kişilik özellikleriyle mesleki tercihleri arasında bağ kurulmaya çalışılır.

Mesleki rehberlik gelişimsel süreç içeresinde eğitimin her kademesinde uygulanması gereken bir hizmettir. Sadece eğitim öğretim kurumlarıyla sınırlı kalmadan hayatın her döneminde ihtiyaç duyabileceği bir rehberlik hizmetidir (Çakır, 2016) Bunun için okulda verilen rehberlik hizmetleri tek bir kişi tarafından değil, okul-veli-öğrenci işbirliği içerisinde verilmeli, bilgi toplama ve paylaşmada ortak bir çaba gösterilmelidir.

Birey okul öncesinden itibaren ileride hangi mesleği yapacağını düşünmeye ve geleceği hakkında plan kurmaya başlar. İlk başlarda meslek seçimi hayali olsa da zamanla daha gerçekçi ve makul olmaya başlar. Ortaöğrenim bittikten sonra bir karar vermek zorunda olan bireyler tamamen tesadüfi, kendi ilgi ve yetenekleri dışında bir seçim yapabilirler ve bu durum kendilerinin şaşkınlığa ve hayal kırıklığına uğramalarına neden olabilir (Kuzgun,2002). Birey, mesleki tercihini yaparken kendi ilgi ve yeteneklerinin yanı sıra toplumun işgücü gereksinimlerini de göz önünde bulundurmalıdır. Bu durum hem toplumun kalkınması hem de bireyin kendine uygun bir mesleği yapması açısından önemlidir.

Ayrıca mesleki tercih yaparken meslekler hakkında bilinmesi gereken birtakım hususlar vardır. Meslek mensubunun başlıca görevleri, çalışma ortamı, çalışma koşulları, yaş, bedensel özellikler, yetenekler, mesleğe hazırlanma, işe giriş, meslekte ilerleme, kazanç, iş bulma olanağı, mesleğin geleceği ve meslek mensuplarının sahip oldukları oda ve sendikalar hakkında yeterli bilgiye sahip olmak önemlidir (Kuzgun,2002)

35

Meslek gruplarının gerektirdiği belli nitelikler vardır. Örneğin bazı meslekler sadece yetenek gerektirirken bazıları iyi bir analiz becerisi ve düşünme kabiliyeti gerektirebilir. Öğrenciler bu gibi niteliklere sahip olmadan sadece ekonomik olarak ya da statü anlamında yüksek prestijli meslek gruplarını tercih ederse o işte başarılı olması veya istediği nitelikte bir iş bulması zor olacaktır. Ayrıca kendini zihinsel ve duygusal anlamda yetersiz hissederek ve yaptığı işten sıkılmaya başlayarak işinde verimsiz olduğunu düşünecektir (Happock,1967; akt. Kuzgun, 2002). Çünkü meslek seçimi sadece yapacağımız işi değil aynı zamanda yaşayacağımız hayatı da belirler. İkamet edeceğimiz şehri, evleneceğimiz kişiyi, hayata bakış açımızı, hobilerimizi, hayallerimizi, yeterliliklerimizi de meslek seçimimizle belirlemiş oluruz. Bu araştırmada önemli olan popüler ve kazancı yüksek mesleklere yönelmek yerine kendi yeteneklerimizin farkında olup o alanda tercih yapmamız açısından farkındalık sağlayacaktır.

Meslekler hakkında bilgi toplamak, meslekler hakkında bilinmesi gerekenlerin ne kadarının bilinip bilmediği araştırılmalıdır. Öğrencilere meslekleri tanıtıcı kitaplar, broşürler dağıtılabilir veya aylık iş bültenlerine abone olunabilir. Ayrıca öğrencilere meslekleri tanıtıcı film ve slaytlar izletilebilir. Okulun mezunları için iş alanı oluşturabilecek yerlere geziler düzenlenerek iş kolu ve çalışma koşulları hakkında bilgi edinmeleri sağlanabilir. Belli bir mesleğe hevesli bir ya da birkaç öğrencinin gözetim altında birkaç gün geçirerek belli görev etkinliklerini gözleme görevi verilebilir (Kuzgun, 2002). Ayrıca meslek konferansları, kariyer günleri, mezunların izlenmesi gibi meslek inceleme çalışmalarıyla öğrencilere mesleklerin bilinmeyen yönleri tanıtılır ve farkındalık kazandırılır.

Meslekleri incelerken çok yönlü düşünmek gerekir ve mesleğin özelliklerinin yanı sıra güçlüklerinin de farkına varmak gerekir. Ayrıca meslekteki çalışma ortamı, çalışma saatleri ve tatil imkânları da bilinmesi gereken unsurlardır. Günümüzde mesleklerde aranan genel şartların yanı sıra bazı özel nitelikler de aranabilir. Yabancı dil bilmek, bilgisayar kullanmak gibi nitelikler bazı meslekler için özellikle aranmaktadır. Eğitim süresi, staj, deneyim, sınav, mülakat gibi işe giriş şartları da bir mesleğe girişte bilinmesi gereken özelliklerdir. Mesleğin kazanç durumu, statüsü ve sürekliliği de mesleki tercihler sırasında göz önünde bulundurulması gereken niteliklerdendir (Yeşilyaprak, 2005). Birey bu bilgiler ışığında mesleğin avantajları ve dezavantajları hakkında düşünme imkânı bulacak ve kendisine uygun olan mesleği tercih edecektir. Bu özelliklerin etraflıca düşünülmesi ve değerlendirilmesi iyi bir meslek tercihi için önemlidir.

36

Meslekler hakkında çeşitli bilgi edinme yoları vardır. Bunlar yazılı materyaller, iş yeri gezileri, mesleği yapan kişilerce düzenlenen konferans veya seminerler, kısa süreli iş tecrübesi, meslek tanıtım ve kariyer günleri gibi etkinlikler meslekleri tanımada ve bilgi vermede önemlidir. Özellikle ortaöğretim düzeyinde yapılacak bu gibi çalışmalar bireylerin meslekleri daha yakından inceleme ve değerlendirme imkânı bulmasına yardımcı olacaktır. Bu sayede birey ilgi duyduğu mesleği ayrıntılı bir şekilde tanıyacak, eksik ve yanlış bilgi sahibi olduğu hususlarda gerekli düzeltmeleri yapacak, kalıplaşmış yargılardan sıyrılarak yapılan her mesleğin topluma yararlı ve saygın olduğu anlayışına varacaktır.